بازار خودرو ایران اگرچه در حال حاضر بسیار متنوع‌تر از دهه ۸۰ شده و انواع و اقسام برندها و مدل‌های داخلی و خارجی در آن وجود دارند، با این حال طبق آخرین آمار ارائه شده، هنوز هم ضعف رقابت در بازه‌های قیمتی مختلف به چشم می‌آید. این در شرایطی است که به‌واسطه توافق هسته‌ای و برجام، برخی خودروسازان خارجی روانه کشور شده و برخی دیگر نیز در راهند و از همین رو امیدواری‌ها برای رفع نقاط ضعف‌های موجود در بازار خودرو افزایش یافته است.
در این شرایط، حالا این پرسش مطرح می‌شود که آیا حضور خودروسازان خارجی در ایران و محصولات در نظر گرفته شده از سوی آنها می‌تواند این نقاط ضعف را در بازار خودرو کشور برطرف کند؟ برای پاسخ به این پرسش مهم، ابتدا باید نگاهی بیندازیم به وضع کلی بازار خودرو کشور و تقسیم‌بندی محصولات و برندهای مختلف در آن.
طبق آخرین آماری که یکی از بازوهای بخش خصوصی از تقسیم‌بندی بازار خودرو ایران ارائه کرده، این کیک بزرگ به شش بخش قیمتی مختلف شامل «کمتر از ۲۵ میلیون تومان»، «۲۵ تا ۵۰ میلیون تومان»، «۵۰ تا ۷۵ میلیون تومان»، «۷۵ تا ۱۰۰ میلیون تومان»، «۱۰۰ تا ۱۲۵ میلیون تومان» و «بالای ۱۲۵ میلیون تومان» تقسیم شده است. قسمت بزرگ این کیک اما سهم خودروهای حاضر در بازه قیمتی ۲۵ تا ۵۰ میلیون تومان شده است؛
به‌نحوی‌که در مجموع ۱/ ۵۸ درصد از بازار خودرو کشور به آنها تعلق دارد. طبق گزارش اعلامی، در این بازه قیمتی ۳۳ مدل خودرو داخلی وجود دارد که بیشترین مشتریان را به خود اختصاص داده‌اند. یکی از نکات بسیار مهم در مورد این بازه قیمتی، انحصار نسبی یکی از دو خودروساز بزرگ داخلی در آن است؛ به‌نحوی‌که عملا رقابت چندانی در بازه موردنظر وجود ندارد. نگاهی به لیست خودروهای موجود در بازه قیمتی ۲۵ تا ۵۰ میلیون تومان، نشان می‌دهد بیشتر آنها به ایران خودرو تعلق داشته و نبض آن در دست محصولاتی مانند سمند و پژو در مدل‌های مختلف است. با این حساب، ایران خودرویی‌ها در حال حاضر فرمانروای اصلی در بازه قیمتی موردنظر به شمار می‌روند و معدود برندهای دیگر حاضر در این بازه، از قدرت رقابت چندانی برخوردار نیستند.
نتیجه این جدال نابرابر، تاثیر فراوانی بر کیفیت و قیمت دارد، زیرا تا وقتی رقابتی نزدیک در میان نباشد، انگیزه‌ای هم برای ارتقای کیفی و کاهش قیمت و همچنین ارائه خدمات پس از فروش بهتر وجود نخواهد داشت. نکته مهم دیگر در مورد متنوع‌ترین بازه قیمتی بازار خودرو کشور، قدیمی بودن برخی از اعضای آن است. وجود خودروهایی مانند پژو ۴۰۵ و حتی سمند و پارس، ضمن آنکه میانگین سنی این بازه قیمتی را بالا برده، از معدل کیفی پایین آن نیز حکایت دارد. این معدل کیفی البته از ناحیه وجود خودروهای دیگری مانند ام وی‌ام‌و دانگ فنگ و آریو و ساینا نیز حاصل شده است.البته خودروهایی مانند تندر-۹۰ به‌عنوان اعضای با کیفیت بازه قیمتی ۲۵ تا ۵۰ میلیون تومان به‌شمار می‌روند که در مقایسه با پژو و سمند، تیراژی بسیار پایین‌تر دارند.
اما از این بازه قیمتی که بگذریم، سهم بزرگ بعدی در بازار خودرو کشور به محصولات زیر ۲۵ میلیون تومان رسیده، چه آنکه این بازه با تنها ۴ مدل خودرو، ۱/ ۲۹ درصد از بازار را در اختیار گرفته است. این بازه به‌طور کل در اختیار گروه خودروسازی سایپا قرار داشته و میهمانان آن را تنها پراید (در سه مدل) و تیبای معمولی تشکیل داده‌اند.
با این حساب، بازه قیمتی زیر ۲۵ میلیون تومان به‌عنوان کم‌تنوع‌ترین بخش از بازار، به‌طور کامل در انحصار سایپایی‌ها قرار داشته و هیچ برند دیگری در آن به چشم نمی‌آید. در این بازه قیمتی نیز مانند ۲۵ تا ۵۰ میلیونی‌ها، با معدل کیفی پایینی مواجه هستیم، با این حال چون قیمت محصولات حاضر در آن، با جیب بسیاری از مشتریان ایرانی سنخیت دارد؛ به‌طور طبیعی حجم استقبال عمومی از بازه موردنظر بالا است. نگاهی به محصولات آینده بازار خودرو ایران به وضوح نشان می‌دهد هیچ کدام از آنها به لحاظ قیمتی توانایی حضور در بازه زیر ۲۵ میلیون تومانی‌ها را نداشته و بنابراین بهتر است مشتریان ایرانی به افزایش رقابت در این بخش از بازار امیدوار نباشند.
اما در دیگر بازه‌های قیمتی بازار خودرو کشور نیز به‌طور نسبی با چالش‌های کیفی یا قیمتی و برندی و همچنین ضعف رقابت مواجه هستیم. به‌عنوان مثال، در بازه قیمتی ۵۰ تا ۷۵ میلیون تومان نیز که ۲۰ مدل خودرو در آن به چشم می‌خورد و ۸/ ۵ درصد از سهم بازار را به دست گرفته، ضعف برندهای خارجی کاملا قابل لمس است. این بازه به نوعی در انحصار چینی‌ها قرار داشته و به جز یکی دو مورد محدود، برند خارجی معتبری میهمان آن نیست. همچنین در بازه قیمتی ۷۵ تا ۱۰۰ میلیون تومان نیز هرچند با سهم ۲/ ۴ درصدی آن، ۱۷ مدل خودرو وجود دارد، با این حال فعلا رقابت اصلی در این بازه بین خودروهای چینی و کره‌ای برقرار است. بیشتر این خودروها نیز مونتاژ داخل به شمار می‌روند که از جمله آنها می‌توان به کیا سراتو و هیوندایی اشاره کرد.
بازه قیمتی ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلیون تومان نیز که تنها ۲/ ۱ درصد از بازار خودرو کشور را به خود اختصاص داده، ۷ مدل خودرو به چشم می‌آید. در نهایت بازه قیمتی بالای ۱۲۵ میلیون تومان هم سهمی ۶/ ۱ درصدی را تصاحب کرده و در آن ۳۳ مدل انواع خودرو جا خوش کرده‌اند که بیشتر آنها مدل‌های وارداتی به‌شمار می‌روند. بررسی وضع کلی بازار خودرو کشور اما دو نتیجه کلی را در بر دارد؛ اول اینکه در پر تقاضاترین آنها با خودروهایی قدیمی و کم کیفیت و در نهایت با ضعف رقابت مواجه هستیم و دوم آنکه برطرف کردن نسبی این ضعف‌ها و چالش‌ها راهی جز مشارکت‌های خارجی ندارد.
رفع انحصار با میهمانان جدید؟
اما توافق هسته‌ای و برجام که به حق توانست راه ورود خودروسازان خارجی را به ایران هموار کند، امیدواری‌های زیادی را برای رفع نقاط ضعف فعلی بازار خودرو کشور در فاز تنوع محصول و افزایش رقابت ایجاد کرد. به عبارت بهتر، ایرانی‌ها انتظار داشتند و دارند که به‌واسطه برجام، خودروسازان خارجی با مدل‌های متنوع در بازار ایران حضور پیدا کرده و در نتیجه ضمن بهبود اوضاع کیفی و قیمتی بازار خودرو، سطح رقابت نیز در آن به شکل چشمگیری بالا برود. اینکه این امیدواری می‌تواند به جا باشد یا نه، پرسشی است که می‌توان با توجه به حضور خودروسازان خارجی در کشور طی یکی دو سال گذشته، به آن پاسخ داد. پاسخ به این پرسش البته پرسش ابتدای گزارش را مبنی‌بر اینکه «حضور خارجی‌ها می‌تواند نقاط ضعف بازار را پر کند یا نه» نیز پاسخ خواهد داد.
در حال حاضر پژو، سیتروئن، رنو و هیوندایی چهار خودروسازی هستند که حضور آنها در ایران قطعی شده و برخی حتی وارد فاز اجرایی نیز شده‌اند. البته صحبت از حضور خودروسازانی مانند فولکس واگن، فیات و نیسان نیز در خودروسازی کشور هست که این موضوع فعلا در حالت انتظار قرار داشته و کاملا قطعی نشده است. در این شرایط، بررسی خودروهای مدنظر خارجی‌ها برای بازار ایران، مشخص می‌کند که آیا می‌توان به برطرف کردن نقاط ضعف بازار و همچنین رقابتی کردن آن امیدوار بود یا نه؟
فاصله گرفتن پژو از بخش پر تقاضای بازار
در بین میهمانان خارجی خودروسازی کشور، در حال حاضر پژو و هیوندایی وارد فاز اجرایی شده و محصولات اولیه آنها برای بازار ایران مشخص شده‌اند. در این بین، پژو تا به امروز سه محصول در مدل‌های ۳۰۱، ۲۰۰۸ و ۵۰۸ را به بازار معرفی کرده و هر سه آنها در بازه قیمتی بالای ۷۵ میلیون تومان عرضه خواهند شد. به‌عنوان مثال، پژو ۳۰۱ که به‌تازگی با قیمتی معادل ۹۵ میلیون تومان پیش فروش شده، میهمان بازه قیمتی ۷۵ تا ۱۰۰ میلیون تومان است؛ بنابراین باید با برندهای چینی و کره‌ای رقابت کند. مدل ۲۰۰۸ نیز هرچند هنوز شائبه‌هایی مبنی بر قیمت نهایی آن مطرح است، با این حال به احتمال فراوان در محدوده قیمتی ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلیون تومان عرضه خواهد شد.
دیگر مدل پژو یعنی ۵۰۸ نیز ظاهرا قرار است با قیمتی برابر با ۱۸۰ میلیون تومان عرضه شود، بنابراین این محصول میهمان بازه قیمتی بالای ۱۲۵ میلیون تومان خواهد شد و به‌نظر می‌رسد کار سختی برای سهم گیری خواهد داشت.پژویی‌ها اما عرضه پژو ۲۰۸ را نیز در برنامه دارند، خودرویی که هرچند وعده عرضه آن در بازه قیمتی ۶۰ تا ۷۰ میلیون تومان داده شده، با این حال اگر تجربه ۲۰۰۸ و ۳۰۱ را ملاک قرار دهیم، این محصول نیز احتمالا به رده‌های بالای قیمتی ورود خواهد کرد. با توجه به قیمت محصولات جدید پژو در ایران، پر واضح است که این برند فرانسوی نمی‌تواند تغییر و تحولی در بازه‌های قیمتی اصلی (زیر ۲۵، ۲۵ تا ۵۰ و ۵۰ تا ۷۵ میلیون تومان) ایجاد کند. ازآنجاکه به احتمال فراوان، سیتروئن مدل‌های مشابه پژو را در بازار خودرو کشور عرضه خواهد کرد؛ بنابراین از این خودروساز نیز نباید توقع ایجاد رقابت در بازه‌های قیمتی مذکور را داشت.
کوئید، سوگلی رنو در ایران
اما دیگر خودروساز فرانسوی یعنی رنو نیز تا به امروز سه محصول را برای عرضه به ایران معرفی کرده که در این بین، تنها یکی از آنها می‌تواند در بازه‌های قیمتی پر تقاضای بازار خودرو کشور نقشی مهم ایفا کند. «کوئید» محصولی ارزان قیمت به شمار می‌رود که رنویی‌ها آن را در بازارهایی مانند هند و برزیل عرضه کرده و حالا قصد آوردن آن به بازار ایران را دارند. این محصول به احتمال فراوان با قیمتی بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان روانه کشور خواهد شد بنابراین می‌تواند نام خود را به‌عنوان رقیبی جدی در پرتقاضاترین بخش بازار خودرو ایران (۲۵ تا ۵۰ میلیون تومان) مطرح کند.
گفته می‌شود فیات، فولکس واگن و نیسان نیز توانایی عرضه برخی محصولات در این بازه قیمتی را دارند که اگر این اتفاق رخ بدهد، شاهد رقابتی بسیار نزدیک در بخش پر تقاضای بازار خودرو داخل خواهیم بود. اما دو محصول دیگر رنو یعنی داستر و سیمبول نیز به ترتیب توانایی حضور در بازه‌های قیمتی ۵۰ تا ۷۵ و ۷۵ تا ۱۰۰ میلیون تومان را خواهند داشت، مگر آنکه قیمت تمام شده آنها بیش از پیش بینی‌های اولیه از آب در بیاید.
رقابت هیوندایی با پژو؟
سری هم به هیوندایی بزنیم، خودروساز کره‌ای که در حال حاضر سه محصول یعنی i20 ، i10 و اکسنت را (در قالب مونتاژ) به بازار ایران عرضه کرده است. در این بین، مدل اکسنت با توجه به قیمت زیر ۱۰۰ میلیون تومانی‌اش در مقطع فعلی، می‌تواند وارد رقابت با پژو ۳۰۱ و سایر محصولات حاضر در بازه قیمتی ۷۵ تا ۱۰۰ میلیون تومان شود. در این بازه قیمتی البته مدل i20 هیوندایی نیز به چشم می‌آید که می‌تواند نرخ رقابت را در بازه ۷۵ تا ۱۰۰ میلیونی‌ها کمی بالا ببرد. از سوی دیگر مدل i10 نیز که در کشور مونتاژ می‌شود، هم‌اکنون میهمان بازه قیمتی ۵۰ تا ۷۵ میلیون تومان است و رقیب جدید دیگری را به خود نمی‌بیند. بنابراین نمی‌توان انتظار داشت با این تک میهمان جدید و کوچک هیوندایی در بازه قیمتی ۵۰ تا ۷۵ میلیون تومان، سطح رقابت در آن افزایش یابد.
- 12
- 2
