روزنامه توسعه ایرانی نوشت: دولت چهاردهم قصد دارد عزم جدی خود را برای خروج از اقتصاد نشان دهد و یکی از اولین اهداف دولت، خودروسازی است؛ اما در حالی که شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا، ۱۵ بهمن‌ماه در نامه‌ای به هیات تجدیدنظر شورای رقابت از جمع‌بندی نهایی این شورا برای واگذاری ایران‌خودرو به بخش خصوصی خبر داد، روز گذشته قوه قضاییه خواستار توقف این روند شد.
اما بالاخره بعد چندین ساعت تاخیر، مجمع سهامداران ایران‌خودرو برگزار شد و اعضای اصلی هیات مدیره به این ترتیب انتخاب شدند، شرکت خدمان گستر صبا انرژی، شرکت سرمایه‌گذاری گنجینه ایرانیان، شرکت بهینه‌ساز بهمن، شرکت اعتبار آفرین، شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران. گفتنی است شرکت خدمات گستر صبا انرژی متعلق به صندوق بازنشستگی، شرکت سرمایه‌گذاری گنجینه ایرانیان، شرکت بهینه‌ساز بهمن و شرکت اعتبار آفرین متعلق به گروه بهمن و شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران متعلق به بانک ملی است. پس اکنون گروه بهمن می‌تواند مدیرعامل انتخاب کند و قضیه اینجا جالب‌تر می‌شود که مالک گروه بهمن، شرکت کروز است.
مدتی است عده‌ای نگرانی خود را درباره واگذاری ایران‌خودرو به شرکت «کروز» اعلام می‌کنند و درباره تعارض منافع حاصل از واگذاری خودروسازان به قطعه‌سازان هشدار می‌دهند. هرچند که دادستانی و شورای رقابت اهلیت کروز را برای تصدی مدیریت ایران‌خودرو رد کردند، اما در سیستم کشور کاری نشد ندارد! کروز با واسطه بهمن بیشترین تعداد را در اعضای هیات مدیره جدید دارد.
بابک وفایی، کارشناس و تحلیلگر ارشد صنعت خودرو روند کنونی خصوصی‌سازی ایران‌خودرو و عواقب و تاثیرات آن را بررسی کرد.
احتمال واگذاری به بخش خصوصی منتخب
این کارشناس ارشد صنعت خودرو در ارزیابی خود از روند فعلی خصوصی‌سازی ایران‌خودرو، مطرح کرد: باید مقداری به عقب برگردیم تا سوالی طرح کنیم زیرا راجع به مجموعه‌ای صحبت می‌کنیم که هم‌اکنون چند هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارد، چند ده هزار میلیارد تومان بدهی دارد و مجموعه‌ای است که چند ده هزار خودرو به مردم بدهکار است و خودش مدعی فروش هر خودرو با ضرر است. بابک وفایی افزود: چرا اصلا باید عده‌ای دنبال خرید یا مدیریت چنین مجموعه‌ای باشند؟ سوال من این است که چرا عده‌ای دنبال این کار هستند؟ موضوع اصلی که باید بررسی کنیم اینست که چرا اصلا عده‌ای می‌خواهند مالک و مدیر آن بشنوند چون به طور طبیعی شرکتی با این حجم از زیان و مسائل دیگر مانند قیمت‌گذاری دستوری، جذابیتی برای مدیریت ندارد.
او با عنوان اینکه با رویه فعلی خصوصی‌سازی ایران‌خودرو مخالف است، تاکید کرد که کلمه درست برای بیان زیان کنونی ایران‌خودرو، چاه ویل است که ته ندارد!
این تحلیلگر درباره احتمال واگذاری به بخش خصوصی واقعی اظهار کرد: ظاهراً تصمیم کلی حاکمیت اینست که این شرکت خصوصی شود اما وقتی به برخی بحث‌ها مانند اهلیت برمی‌خوریم نتیجه‌گیری اینست که خصوصی می‌شود اما با کسی که مورد تایید خود حاکمیت است و نه هر بخشی که پول و دانشش را داشته باشد.
به گفته او، حتی ممکن است ایران‌خودرو را به بخشی بدهند که اصلا مدیریت اقتصادی کند اما باز به هر بخش خصوصی دارای اهلیتی نمی‌دهند. البته نمی‌توان گفت که این بخش حتما تحت کنترل مستقیم حاکمیت است؛ اما به هر حال بخش خصوصی مستقلی نیست.
کروز تفکر تمامیت‌طلبی دارد
وفایی درباره واگذاری ایران‌خودرو به قطعه‌سازان بیان کرد: اینکه یک شرکت قطعه‌ساز، خودروساز را بخرد در جهان مسبوق به سابقه نیست؛ یعنی برعکس آن اتفاق می‌افتد و خودروساز قطعه‌ساز را یا تاسیس می‌کند و یا می‌خرد اما عکس این قضیه رایج نیست و در جهان چنین مدلی نداریم.
او درباره مورد مشخص واگذاری به کروز، گفت: کروز یک مجموعه خصوصی خیلی قوی، پولدار، توانمند و گسترده است، ولی چند نکته دارد؛ کسانی که در این صنعت هستند گذشته و عقبه و شیوه کار این شرکت را می‌دانند.
این کارشناس با اشاره به اینکه مجموعه کروز تفکر تا حدی تمامیت‌خواه دارد و زمان قطعه‌سازی هم همین بوده است، درباره این نحوه تفکر کروز توضیح داد: کروز در این مسیر قطعه‌سازان کوچک را خرید و یا تحت فشار گذاشت که تعطیل کنند و همچنین یکسری تغییرات در قوانین داد و مدل مالی ایران‌خودرو را عوض کرد. برای مثال یکی از مشکلات قطعه‌سازان دریافت پول از شرکت‌های خودروساز است اما کروز تقریبا این مشکل را ندارد و دلیلش هم اینست که همین الان عضو هیات مدیره دارد و می‌توان گفت الان که حاکم نیست هرکاری دلش می‌خواهد در ایران‌خودرو می‌کند.
کروز با خرید ایران‌خودرو قطعه‌سازی خودش را شارژ می‌کند
وفایی تصریح کرد: مدل کروز، مدل تمامیت‌خواهی است و اگر با این تفکر بخواهد مالک ایران‌خودرو شود، چالش‌آفرین است زیرا در رقابت بین چند قطعه‌ساز رده یک، این شرکت عملا این امکان را دارد که بقیه را از میدان به در کند.
او درباره این روند اذعان کرد: ایران‌خودرو باید از شرکت‌های غیر از کروز هم قطعه بخرد اما وقتی کروز صاحب شرکتی شود که قرارست قطعه بخرد، هزار و یک دلیل می‌آورد که از رقبا نخرد و اگر هم خرید، پرداخت را به تاخیر بیندازد. ریشه بدهی اکنون ایران‌خودرو هم همین تاخیر در پرداخت مطالبات قطعه‌سازان است.
این تحلیلگر خودرو با طرح اینکه اگر شرکتی که تفکر تمامیت‌خواهی هم نداشته باشد اما مالک ایران‌خودرو شود، دیگر رقبا را از میدان به در می‌کند زیرا منافعش در این کار است، خاطرنشان کرد: چرا باید کروز این شرکت زیان‌ده را بخرد؟ یکی از دلایلش از دید من اینست که عملا کروز ایران‌خودرو را می‌خرد تا قسمت قطعه‌سازی خود را شارژ و به همان نسبت رقبای کوچک و بزرگ را حذف کند.
احتمال ایجاد انحصار با واگذاری ایران‌خودرو به کروز
وفایی درباره دیگر جنبه‌های واگذاری ایران‌خودرو به کروز یادآور شد که کروز اکنون به همراه مجموعه شریکش، مالک گروه بهمن است؛ کروز واقعا اگر آنقدر پتانسیل مدیریت یک شرکت خودروساز را دارد، اکنون که یک خودروساز خصوصی در اختیارش است، هر هنری که دارد نمایان کند؛ چرا دنبال ایران‌خودروی زیان‌ده است؟
او ادامه داد: کروز اگر دانشی دارد که می‌تواند معجزه‌ای کند خب در همین بهمن نشان دهد. لازم به توجه است که در این شرکت هم داخلی‌سازی خاصی انجام نداده است و وانتی می‌ساخت که هنوز همان است و بقیه محصولات هم مونتاژی است. اگر کروز مدعی بنیه مالی است خب بهمن را تقویت کند، چرا دنبال شرکتی است که چنین مشکلاتی دارد؟
این کارشناس ارشد صنعت خودرو با عنوان اینکه یک جای کار می‌لنگد، تاکید کرد: اگر این جنبه‌ها را کنار هم بگذاریم، حضور کروز در ایران‌خودرو خطرناک است. هم با توجه به جایگاه قانونی جدیدی که به این شرکت می‌دهیم، هم با توجه به سبقه و عقبه این شرکت و با توجه به مدل‌کاری قطعه‌سازان و خودروسازان، من نگران انحصارطلبی کروز در ایران‌خودرو هستم.
وفایی به ادعای موافقان واگذاری ایران‌خودرو به کروز اشاره کرد و گفت: برخی موافقان می‌گویند واگذاری به کروز، ایران‌خودرو را حداقل از وضعیت فشلی که اکنون دارد، درمی‌آورد و برای بعد باید تصمیم گرفت؛ باید به آنها گفت که اتفاقا بعد از این وضعیت، خطرناک است چون نمی‌توان بعد از یکسال دیگر گفت پشیمان شدیم و نمی‌شود تجربه نیشکر هفت تپه را تکرار کرد.
به اعتقاد او، برای خصوصی‌سازی خودروسازان این همه سال صبر کردیم که یک کار اصولی انجام شود؛ اما با این روند فعلی یک اتفاق درست رخ نمی‌دهد.
راهکار در واگذاری به کنسرسیوم است
این تحلیلگر در ادامه، درباره راهکارهای خصوصی‌سازی اصولی در صنعت خودرو اظهار کرد: اینکه قطعه‌ساز خودروساز را بخرد کلا چالش است ولی اینکه یک کنسرسیوم آن را بخرد، راهکار بهتری است.
وی توضیح داد: در این کنسرسیوم، حداقل همه قطعه‌سازان سهم داشته باشند و بخش خصوصی خودروساز هم، مانند سهم کرمان‌خودرو در سایپا، سهم داشته باشد و اگر این کنسرسیوم مدیریت را قبول کند خیلی فرق می‌کند تا اینکه شرکتی که همین‌طور هم انحصارطلب است، مدیر شود. او تصریح کرد: باید بررسی شود که این کنسرسیوم تعارض منافع نداشته باشد، عقبه و توانمندی مالی آن بررسی و برنامه آن برای برخورد با شرکت غرق شده خواسته شود. با چنین شرایطی، این راهکار شدنی و معقول است.
از الان اجازه آزادسازی قیمت گرفته شده
این کارشناس ارشد بازار خودرو با اشاره به اینکه هنوز هیچ‌کس هیچ برنامه‌ای برای اصلاح وضعیت زیان انباشته خودروسازان نداده است، افزود: اکنون مدیریت هم عوض شود چه چیزی عوض می‌شود؟ قیمت‌گذاری هنوز با دولت است مگر اینکه با دولت لابی کرده باشند که قیمت را آزاد کنند که احتمالا هم چنین لابی و توافقی با دولت کرده‌اند.
وفایی ادامه داد: وضعیت خودروسازی مشابه اتفاقی است که چندوقت پیش در بازار روغن افتاد؛ صافولا به محض اینکه گفت از ایران می‌رود یک شرکت ایرانی به وسط پرید و جای صافولا را گرفت و قیمت روغن فردای آن روز ۱۰ درصد زیاد شد؛ یعنی آن شرکت هرچه پول پرداخت کرده بود در عرض یک روز جبران شد و برای خودرو هم احتمال چنین لابی‌ای وجود دارد.
او با قطعی دانستن افزایش و آزادسازی قیمت پس از خصوصی‌سازی، تاکید کرد که احتمالا از اکنون تایید آزادسازی قیمت را گرفته‌اند وگرنه کسی مدیریت شرکت را قبول نمی‌کند.
خطر برای چندده هزار نفر!
این تحلیلگر صنعت خودرو درباره خطرات این شیوه خصوصی‌سازی بر صنعت خودرو، بیان کرد: راجع به صنعتی صحبت می‌کنیم که به لوکوموتیو صنعت معروف است. چند ده هزار نفر درگیر این صنعت هستند، از خود خودروساز گرفته تا زنجیره شرکت‌های قطعه‌ساز، شعب و نمایندگی‌های ایران‌خودرو و .... همه تحت فشار قرار می‌گیرند. با فشاری که وارد می‌شود، برای مثال هر قطعه‌سازی که پرداختش با تاخیر مواجه شود، نیرو اخراج می‌کند و نمی‌تواند از پس هزینه‌ها بربیاید زیرا نقدینگی‌اش قفل می‌شود.
وفایی درباره خطرات خصوصی‌سازی برای مصرف‌کننده نیز گفت: چه کروز مدیر شود و چه هر شخص حقیقی یا حقوقی دیگری، مجبورند قیمت را افزایش دهند. اگر خطر را برای مصرف‌کنندگان در افزایش قیمت ببینیم، مطمئن باشید که لاجرم دوباره قیمت را افزایش می‌دهند و چاره‌ای ندارند.
از خودروسازی دور می‌شویم
این کارشناس ارشد صنعت خودرو به احتمال افزایش تنوع با خصوصی‌سازی خودروسازان اشاره کرد و ادامه داد: البته اگر قرارست مانند تجربه بهمن باشد، دیگر تولید داخلی نیست بلکه مفهوم مونتاژکاری دارد. به عبارتی این افزایش تنوع کمکی نمی‌کند تا ما خودروساز شویم و از همین وضعیتی هم که داریم، دورتر می‌شویم.
به اعتقاد وفایی، با خصوصی‌سازی قیمت‌ها در بازار افت نمی‌کند زیرا خودروهای CKD از خودروهای تولید فعلی ایران‌خودرو گرانتر هستند و با این وضعیت با خصوصی‌سازی بعید است اتفاق مثبتی، چه در کوتاه‌مدت و چه در میان‌مدت، برای بازار خودرو بیافتد زیرا نشانه مثبتی در این روند فعلی مشاهده نمی‌شود.
این کارشناس در جمع‌بندی خود از آثار خصوصی‌سازی تشریح کرد: احتمالا انحصار می‌شود، شرکت‌های قطعه‌ساز تحت فشار قرار می‌گیرند، ریسک تعدیل نیرو افزایش می‌یابد، ریسک انباشت بیشتر مطالبات شرکت‌های دیگر قطعه‌سازی نیز بیشتر می‌شود، برای بازار هم قرار نیست اتفاق عجیبی بیافتد و بازار باید بداند خودرو، مانند هر کالا دیگری، قرار است گران شود.
وفایی درنهایت خاطرنشان کرد: حاکمیت برای اینکه بخواهد نشان دهد عزمش برای خصوصی‌سازی جدی است، ایران‌خودرو را واگذار می‌کند و پیش‌بینی من اینست که تحت هر شرایطی ایران‌خودرو واگذار شود زیرا آنقدر برای این خصوصی‌سازی پروپاگاندا کرده‌اند که دیگر راه برگشتی برای خود باقی نگذاشته‌اند.
رامتین موثق
- 12
- 3
