شنیده‌ها از طراحی یک خودروی ملی جدید در ایران‌خودرو می‌گویند/ ماجرای این پروژه شبه‌مخفی چیست؟

در چند روز اخیر یك ویدئو و تصویر پر حاشیه و جنجالی در فضای مجازی منتشر شده كه طبق شواهد، از نزدیك شدن به رونمایی یك خودروی ملی دیگر خبر می‌دهد. در این تصویر علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در كنار هاشم یكه زارع، مدیر عامل فعلی گروه صنعتی ایران خودرو در كنار اعضای تیم مركز تحقیقاتی بزرگ‌ترین برند خودروسازی كشور، در حال امضا روی خودرویی است كه احتمالا جدیدترین محصول این خودروساز خواهد بود. اما تا این لحظه هیچ خبر و اطلاعات رسمی خاصی از اتومبیل مذكور به بیرون درز نكرده است. هر چه هست گمانه‌زنی‌های تایید نشده است. جام‌جم در ادامه براساس شواهد و شنیده‌ها از منابع موثق، قوی‌ترین احتمالات موجود را بررسی می‌كند.

بیش از نیم قرن از شروع به كار صنعت خودروی ایران می‌گذرد؛ صنعتی كه با وجود گستردگی بسیار بالای خود، به نوعی مادر صنایع محسوب می‌شود و قرار گرفتن هر خودرو روی خط تولید یك واحد صنعتی، موجب به گردش در آمدن و پیشرفت دیگر صنایع هم خواهد شد. در تمام این سال‌ها، با توجه به فراز و نشیب‌های متعددی كه در كشور تجربه كردیم، صنعت خودروسازی ایران روزهای خوب و بد زیادی را تجربه كرد، اما در نهایت اگر مقایسه كوتاهی بین ایران و كره‌جنوبی - كه كمی بعد از ایران، تولید خودرو را شروع كرد - داشته باشیم، می‌بینیم خودروسازان ایرانی آن‌طور كه باید پا به پای استانداردهای جهانی بالا نیامده‌اند.

اما در این سال‌ها، خودروسازان داخلی و به‌ویژه دو وزنه مهم در صنعت خودروی ایران یعنی ایران خودرو و سایپا، هر از گاهی اقدام به تولید محصولاتی با پسوند «ملی» كرده‌اند كه تا حد ممكن، مزه تولید و نشستن  پشت فرمان یك خودروی وطنی را تجربه كنیم. خودروهایی مثل پیكان، سمند، تیبا، رانا و... كه همگی محصولاتی ارتقا و تغییر یافته بر پایه خودروهای خارجی دیگر هستند. اما هرچه هست، ایران خودرو و سایپا در این سال‌ها رشد كرده‌اند و پشت درهای بسته مراكز تحقیقاتی، تلاش‌های فراوانی برای بومی‌سازی صنعت خودرو انجام داده‌اند كه با توجه به محدودیت‌ها و فشارهایی كه از آن باخبر هستیم، قابل تقدیر است.

خودروهای ملی ایران خودرو

سمند نخستین خودروی ملی ایران خودرو بود، یك محصول سدان كه بر پایه پژو ۴۰۵ شكل گرفت و در آن سال‌ها سعی شد نتیجه نهایی، چیزی بهتر از خودروی الگو باشد. به این ترتیب این خودرو با طراحی بدنه‌ای شبیه فولكس واگن پاسات و كابینی مشابه تویوتا كراون، به عنوان نخستین خودروی ملی ما پا به خیابان‌ها گذاشت و تا امروز كه تقریبا ۱۷ سال از عرضه آن به بازار می‌گذرد، نسخه‌هایی مثل ال‌ایكس، سورن، سریر و... را از این خودرو شاهد بوده‌ایم.

محصول ملی بعدی، رانا بود كه آن هم در زیر پوست خود یك ۲۰۶ صندوق‌دار (SD) داشت و تنها از نظر ظاهری و برخی نكات فنی (مثل گیربكس) با ۲۰۶ متفاوت بود. در نهایت به دنا می‌رسیم؛ خودرویی كه براساس سمند شكل گرفته بود و از دو سال پیش از معرفی رسمی‌اش، در خیابان‌های ایران خودرو تردد داشت. پس می‌توان به این نتیجه رسید تاكنون تمامی خودروهای ملی عرضه شده توسط ایران خودرو، بر پایه محصولات پژو شكل گرفته و باوجود برخی تبلیغات، تنها بخشی (زیاد یا كم!) از طراحی این خودروها حاصل زحمات مهندسان ایرانی است.

پژویی كه قرار بود تولید شود...

پس از امضای برجام، برخی خودروسازان معتبر خارجی برای عرضه محصولاتشان به بازار ایران و همكاری با خودروسازان ایرانی اعلام آمادگی كردند كه پژو یكی از آنها بود. در آن دوران یك جوینت ونچر (بین پژو و شریك همیشگی‌اش ایران خودرو) با عنوان ایكاپ شكل گرفت كه این شركت قصد داشت محصولات مدرن پژو را به‌صورت وارداتی و مونتاژ داخل (سی‌كی‌دی و اس‌كی‌دی) به بازار ایران عرضه كند. این همكاری با مونتاژ پژو ۲۰۰۸ و عرضه مدل‌های ۵۰۸ و ۳۰۱ به‌صورت وارداتی شروع شده و قرار  بود تا چندی بعد، ۳۰۱ (سدان كوچك پژو) نیز در كنار ۲۰۰۸ مونتاژ و عرضه شود.

اما پس از خروج آمریكا از برجام و بازگشت تحریم‌های ناجوانمردانه یك‌جانبه، همكاری پژو با ایران به حالت تعلیق در آمد و ضمن بروز مشكل در تولید ۲۰۰۸هایی كه ایكاپ تعهد داشت به خریداران تحویل دهد، برنامه تولید ۳۰۱ و مدل‌های بعدی (كه احتمالا ۲۰۸ نیز یكی از آنها بود) لغو شد. اما از آنجا كه در جریان برنامه تولید پژو ۳۰۱ قرار بود بخشی از این خودرو بومی‌سازی شود و با توجه به این كه برنامه بومی‌سازی این محصول تكمیل نشده بود، ایران خودرو تصمیم داشت ۳۰۱ را بدون دخالت پژو و با همكاری قطعه‌سازان و شریك تجاری پژو در چین یعنی دانگ فنگ به تولید برساند كه این موضوع مورد شكایت پژو قرار گرفت. اما ایران خودرو برای تكمیل پروژه نیمه كاره خود، راه دومی برنامه ریزی كرد؛ تولید یك محصول جدید برپایه ۳۰۱ با نام و هویتی متفاوت! بنا بر شنیده‌های جام‌جم، این تنها راه رهایی ایران‌خودرو از فشارهای پژو خواهد بود و با توجه به حضور یك بدنه عریان و برخی از قطعات ۳۰۱ در غرفه ساپكو در نمایشگاه بین‌المللی خودروی تهران كه حدود ۴۰ روز پیش برگزار شد، احتمال تحقق‌یافتن این داستان قوت می‌گیرد. پیشتر نیز رانا با همین فرمولاسیون براساس ۲۰۶ اس‌دی تولید شده بود و به همین خاطر پژو نتوانست مانع تولید و عرضه این خودرو به بازار ایران شود.

محصول بعدی چیست؟!

آیا خودرویی كه علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در عكس‌ها روی آن را امضا می‌كند، همین محصول جدید بر پایه ۳۰۱ است؟! اگر بخواهیم بر پایه مستندات قطعی صحبت كنیم باید بگوییم مشخص نیست! چند ماه پیش، ایران خودرو اعلام كرد که قصد دارد سه محصول كاملا جدید را در رده‌های سدان، هاچ‌بك و شاسی‌بلند طراحی، معرفی و عرضه كند و به ترتیب سه كد شناسایی پی۲۲۱، پی۲۲۲ و پی۵۲۵ هم برای این محصولات در نظر گرفته بود. اكنون فرآیند توسعه این طرح‌ها در كنار موارد دیگری مثل تولید دنا پلاس توربو اتوماتیك در مركز تحقیقات ایران خودرو جاری است. چنان‌كه برخی كارمندان ایران خودرو نیز از مشاهده یك كراس اوور جدید با لوگوی ایران خودرو در حوالی مركز تحقیقات این خودروساز خبر می‌دهند كه این خودرو هم احتمالا محصولی بر پایه پلتفرم پی اف۱ پژو - سیتروئن (مشترك با ۳۰۱، ۲۰۰۸، سیتروئن سی۳ و....) خواهد بود و هنوز اطلاعات دقیقی از این محصول نیز در دسترس نیست.

در مجموع آنچه روشن است این‌كه محصول آینده ایران خودرو بر پایه پلتفرم ۳۰۱ (پی اف ۱) خواهد بود و هرچند كه به احتمال زیاد مهندسان ایران‌خودرو روی این پلتفرم تغییراتی ایجاد كنند تا محصول جدید هویتی متفاوت داشته باشد، اما نسل دوم سمند احتمالا با فرمولاسیونی مشابه رُهام در سایپا تولید خواهد شد. زیرا رُهام نیز با وجود ادعای شركت سازنده مبنی بر ارائه یك پلتفرم جدید و ملی، از نظر فنی و ساختار كلی شباهت بسیاری به تویوتا یاریس قدیمی و محصولات برلیانس (ضمن بهره‌گیری از پیشرانه برلیانس) دارد.

همچنین استفاده از پیشرانه‌های TU5، EF7، EF7 توربو و موتور جدید دیزلی ایران خودرو كه مدتی است خبر آن را از گوشه و كنار می‌شنویم، روی محصول جدید ایران خودرو محتمل‌تر از موتور ای‌سی۵ اف استاندارد پژو ۳۰۱ (كه با توجه به جدید بودن، كار خودروساز داخلی را برای مهندسی معكوس و تولید در كشور و از همه مهم‌تر ارائه خدمات پس از فروش سخت خواهد كرد) خواهد بود. هرچه هست، این اتفاق را به فال نیك می‌گیریم و امید است مهندسان و كارشناسان ایرانی، در شرایط تحریم و فشارهایی كه بر صنایع مختلف از جمله صنعت خودرو وارد است، با اتكا به دانش و فناوری بومی، بیش از پیش به گسترش محصولات داخلی پرداخته و چرخ این صنعت را با سرعت بیشتری بچرخانند.