دلکو توزیع‌کننده برق بین شمع‌ها در سیستم جرقه‌زنی محسوب میشوددلکو
کار دلکو اینست که در سیستم جرقه زنی، برق را بین شمع ها توزیع میکند؛ از این رو با نام distributor در زبان انگلیسی یا توزیع کننده و تقسیم گر شناخته می شود. در قطعه کوئل، برق حدود ۱۲ ولتی باتری و دینام به اندازه چندین هزار برابر، افزایش ولتاژ پیدا می کند تا به منظور احتراق داخل موتور به شمع ها برود ولی این برق باید بطور منظم و یکسان بین شمع ها توزیع شود. در چنین شرایطی دلکو، کار خود را در سیستم جرقه زنی شروع می کند.
یکی از نکات قابل توجه، هم زمان نبودن جرقه و احتراق در تمامی سیلندرهای موتور است، بلکه این اتفاق از نظر زمانبندی، ریتم مشخصی دارد. دلکو به قطعه ای گفته میشود که آنرا بطور منظم با قطع و وصل کردن برق، با همان ریتم مشخص به شمع ها می رساند تا به منظور احتراق، جرقه به موقع زده شود.
علت نامگذاری دلکو
علت نام گذاری دلکو اینست که Dayton Engineering Laboratories Co. نام اولین شرکت سازنده ی این قطعه بود و از این رو واژه DELCO برگرفته از نام همین شرکت میباشد و هم چنان به آن در ایران، دلکو می گویند. دلکو با نام های دیگری نظیر تقسیم گر شناخته میشود که ترجمه ای مشابه با توزیع کننده از واژه Distributor است.
تاریخچه ی دلکو
اولین کسی که دلکو را اختراع کرد، چارلز کترینگ نام داشت که برای نخستین بار در سال ۱۹۱۰ بر روی خودروی کادیلاک مورد آزمایش قرار گرفت و نتایج شگفت انگیزی را بهمراه داشت. چارلز کترینگ بخاطر این اختراعش مدال ادیسون را دریافت کرد؛ به این معنی که اختراع این قطعه در تکنولوژی اتومبیل ها تحولی بزرگ بوجود آورد. این مدال در شاخه مهندسی برق، یکی از قدیمی ترین و ارزشمندترین مدال ها به شمار می رود. سیستم جرقه زنی اتومبیل ها، درواقع محل اصلی دلکو محسوب میشود ولی توجه کنید که امروزه دیگر از این قطعه استفاده نمیشود و به جای آن از سنسورهایی روی میل لنگ و میل سوپاپ استفاده می کنند.
نحوه عملکرد دلکو
موتورهای امروزی بر طبق موتور چهار زمانه کار میکنند؛ به این معنی که یک چرخه چهار مرحله ای در هر یک از سیلندرهای این موتور اتفاق می افتد که از این مراحل می توان به مرحله اول یا مکش( تنفس)، مرحله دوم یا تراکم( فشرده سازی)، مرحله سوم یا انفجار( قدرت) و مرحله چهارم یا تخلیه( خروج دود) اشاره کرد. در حقیقت یکبار پیستون در این چهار مرحله، در طول سیلندر بالا و پائین میرود و موجب به حرکت درآوردن میل لنگ میشود.
توزیع‌کننده نام دیگر دلکو میباشدیکی از نکات قابل توجه اینست که در هر یک از سیلندرها این چرخه چهار مرحله ای باید در زمان مشخصی اتفاق بیفتد تا گردش میل لنگ و تناوب حرکت آن بدرستی حفظ شود. در چنین شرایطی دلکو باید برای جرقه زدن بتواند برق را در زمان زمان مناسب به شمع های هر سیلندر برساند. میل لنگ موتور، وظیفه ی تنظیم زمانبندی انتقال برق دلکو را بر عهده دارد. میل لنگ به واسطه میل سوپاپ و میل دلکو، موظف به انتقال این زمانبندی به قطعه دلکو می باشد. عملکرد دلکو مشابه یک کلید قطع و وصل برق است که میل لنگ با کمک میل سوپاپ و میل دلکو، فرمان این قطع و وصل را می دهد. یکی از نکات جالب اینست که به ازای هر ۲ دور چرخش میل لنگ در موتورهای چهارزمانه، میل سوپاپ و دلکو، یک دور می چرخند.
اجزا دلکو
از قطعات یک دلکو بطور جزیی می توان درب دلکو، پلاتین، چکش برق، خازن، صفحه دلکو، سیم خازن، صفحه ثابت دلکو، وزنه ها، بادامک، میل دلکو، فنر وزنه ها، دستگاه خلائی، بدنه، پیچ تنظیم دلکو، فنر و زغال را نام برد که در ادامه هر کدام از آن ها شرح داده شده است:
>> درب دلکو:
درب دلکو که کاملاً عایق است در واقع پوشاننده ی اجزای داخلی دلکو می باشد. یک ترمینال مرکزی در وسط این درب، وجود دارد که به وایر خروجی کوئل وصل می شود. به این معنی که برق از این ترمینال مرکزی، به دلکو وارد میشود. تعدادی ترمینال دیگر در اطراف این ترمینال مرکزی وجود دارد که موجب اتصال وایر شمع ها به آن ها میشوند و با نام خروجی های برق دلکو شناخته میشوند.
>> چکش برق:
چکش برق، مهم ترین قطعه ایست که در ساختار دلکو قرار دارد و این قطعه، پلاتین های دلکو را قطع و وصل میکند. چکش برق بر روی میل دلکو در بخش بالایی آن قرار دارد و دارای چرخش دایره ای می باشد. در واقع کار چکش برق اینست که، با قطع و وصل کردن پلاتین ها در زمانبندی مشخص، جریان الکتریکی وارد شده از کوئل را به سمت هر یک از شمع ها هدایت می کند. عملکرد چکش برق مشابه یک پل ارتباطی است؛ درصورت برقرار بودن این پل، جریان الکتریکی به سمت شمع ها عبور میکند.
>> خازن:
خازن به این منظور به کنتاکتهای پلاتین به صورت موازی وصل می شود که مانع از خال افتادن انها شود. البته کیفیت عملکرد کویل با وجود خازن بهتر می شود.خازن معمولاً از ورقه های بسیار نازکی بوجود می آید که جنس آنها قلع است و برای ساخت آن از لایه های مختلفی استفاده میشود که اغشته به پارافین یا میکا است. اتصال صفحات مزبور به صورت یکی در میان و بطور موازی است و در مجموع دو ترمینال از خازن خارج می شوند.
>> پلاتین:
پلاتین های دلکو به قطعاتی اطلاق میشود که جریان برق ولتاژ بالا را قطع و وصل میکنند. موقعیت پلاتین ها که متشکل از دو بازو هستند؛ بر روی صفحه دلکو می باشد؛ یکی از بازوهای ثابت که به آن پلاتین منفی می گویند و دیگری بازوی متحرک است که با نام پلاتین مثبت شناخته میشود. روی همین پلاتین ها، جزء کوچکی وجود دارد که محل برخورد دو بازوی پلاتین است و به آن« کنتاکت» می گویند. جریان برق درصورت برخورد کنتاکت ها به یکدیگر، برقرار یا قطع می شود. جرقه نزدن یکی از شمع ها یا بد کار کردن موتور اتومبیل از دلایلیست که یکی از پلاتین ها را دچار پوسیدگی و یا ایراد میکند.
دلکو در سیستم جرقه‌زنی اتومبیل‌ها قرار دارد>> صفحه دلکو:
دو عدد صفحه ی فولادی و متحرک در داخل دلکو وجود دارد که برای اتصال صفحه ی ثابت به بدنه ی دلکو از دو عدد پیچ استفاده شده است. صفحه ی متحرک با قرارگیری بر روی صفحه ی ثابت به راحتی بر روی ان حرکت می کند و قابلیت گردش تا چند درجه را دارد. پلاتین ها بر روی صفحه ی متحرک سوارند. پس با استفاده از پیچ مخصوصی که داخل شیار کشویی( پیچ میزان پلاتین ثابت) است؛ فاصله ی دهانه ی پلاتین را تنظیم میکنند. خازن یا فیوزدلکو در بعضی از دلکو ها بر روی صفحه ی متحرک سوار می شود ولی خازن در دلکوهای دیگر، احتمالا در قسمت بیرون دلکو نصب میشود. صفحه ی متحرک دلکو، متصل به میله ی دیافراگم دستگاه اوانس مکشی می باشد.
>> بادامک:
دهانه ی پلاتین به وسیله ی بادامک میل دلکو باز میشود و همین دهانه از طریق فنر متحرک بسته میشود. تعداد بادامک های میل دلکو با تعداد سیلندر های موتور، برابر است. برش عرضی بادامک موتور هایی که چهار سیلندر است به صورت چهار گوش( به فاصله ی ۹۰ درجه) میباشد درحالیکه برش عرضی بادامک موتور هایی که شش سیلندر است، به صورت شش گوش( به فاصله ی ۶۰ درجه) می باشد وهمچنین موتور های هشت سیلندر ۱۵ درجه هستند. حرکت میل بادامک دلکو براساس میل سوپاپ میباشد و سرعت آن در مقایسه با سرعت میل لنگ موتور، نصف است.
>> وزنه ها:
وزنه ها در اثر گردش میل دلکو بطور هم زمان با میل دلکو حرکت می کنند و کاربرد آن ها برای آوانس کردن می باشد. قسمت پائین میل دلکو در موتور اتومبیل پیکان، با دو پر خود با شکاف اویل پمپ درگیر میشود و درنتیجه موجب چرخش میل دلکو می شود.
>> میل دلکو:
در واقع بوش میل دلکو بعنوان راهنمای میل دلکو محسوب میشود که درصورت سابیدگی، میل دلکو لق میشود و اثرات منفی در گردش چکش برق برجای می گذارد و درنهایت زمان جرقه بهم می خورد که در چنین موقعیتی باید نسبت به تعویض بوش، اقدام کرد.
نشانه های معیوب شدن دلکو
نشانه های معیوب شدن دلکو شامل موارد زیر میباشد :
- یکی از دلایل معیوب شدن دلکو اینست که خودرو استارت نمیخورد.
- وقتی که صداهای ناهنجاری از موتور خارج میشود در این حالت دلکو، ایراد دارد.
- اگر در صفحه ی نمایش خودرو، چراغ دینام یا باطری فعال شود؛ احتمال معیوب شدن دلکو وجود دارد.
- چنانچه شکل گازهای خروجی از اگزوز دچار تغییراتی شود؛ به این معنیست که دلکو خراب شده است.
زمانبندی انتقال برق دلکو به وسیله همان میل‌لنگ موتور تنظیم میشودمعایب عمده ذاتی دلکو
* یکی از معایب عمده ذاتی دلکو اینست که شدت جرقه وابسته به دور موتور می باشد.
* جرقه بر روی سر شمع ها بطور یکسان توزیع نمیشود.
* عدم تناسب آوانس های دینامیکی و استاتیکی از دیگر معایب عمده ذاتی دلکو به شمار می رود.
* از دیگر معایب عمده ذاتی دلکو می توان به تنظیمات زیاد و پیچیدگی زیاد مکانیکی اشاره کرد.
نحوه ی تنظیم دلکو در خودروهای کاربراتوری
اگر دلکو در سیستم جرقه زنی اتومبیل، تنظیم نباشد؛ موتور خودرو دچار لرزش می شود. شما میتوانید موقعیت قرارگیری دلکو را بدون مراجعه به مکانیک تنظیم کنید. به این صورت که باید پیچ نگهدارنده ی دلکو را در زمانی که موتور خودرو کار می کند، مقداری شل کند تا دلکو بتواند بچرخد. با چرخاندن دلکو به یک سمت( به دلخواه)، دور موتور افزایش پیدا می کند و پس از آن موتور به راحتی کار میکند. حالت ادوانس در طی این روند شکل می گیرد و روند ریپ زنی موتور خودرو با گذشت زمان شروع میشود. دلکو را باید پس از ریپ زدن موتور، بر خلاف جهت اولیه بچرخانید و تا جایی این روند چرخش را ادامه دهید که دیگر موتور، ریپ نزند.
گاز های خروجی اگزوز با اتمام روند ریپ زنی، در حالت صاف قرار می گیرند؛ به این معنی که دلکو در موقعیت مناسب، تنظیم شده است. سپس پیش از محکم سازی پیچ نگهدارنده ی دلکو، به منظور کسب اطمینان خاطر از موقعیت اصلی موتور، باید بر روی پدال گاز، مقداری فشار وارد کنید تا دور موتور افزایش یابد. در صورت لرزش مجدد موتور خودرو، می بایست دوباره دلکو را به چرخش در بیاورید و در نهایت پیچ نگهدارنده را محکم کنید.
حذف دلکو چه کمکی کرده است؟
عدم توزیع یکسان و منظم جریان الکتریکی بین شمع ها به عنوان یکی از ضعف های استفاده از دلکو محسوب میشود؛ همین امر موجب میشد تا دلکو سریعا از تنظیم خارج شود. ولی کارکرد موتور خودرو از زمانی که دلکو حذف شد و از سوی کامپیوتر اتومبیل، فرمان قطع و وصل جریان الکتریکی صادر شد؛ بهینه و منظم شده است. در این صورت با کاهش مصرف سوخت، هدر رفت انرژی نیز کم تر شده است.
به عنوان مثال برق رسیده به دلکو در سیستم های جرقه زنی با دلکو، از طریق وایرها به شمع ها منتقل می شود. یکی از نکات قابل توجه اینست که طول این وایر ها هم اندازه نیست؛ چون موقعیت دلکو با هر یک از شمع ها متفاوت است، از این رو در سر هر یک از شمع ها جرقه یکسان نیست. از این رو باید این قطعه را به صورت دوره ای بازدید و سرویس کرد.
تنظیم نبودن دلکو در سیستم جرقه زنی اتومبیل سبب لرزش موتور خودرو می گرددفواید پیشرانه های بدون توزیع کننده
با توجه به این که سیستم مکانیکی توزیع جریان برق بین شمع ها با استفاده از توزیع کننده ، بطور مکرر با مشکلاتی مواجه می شد، از این رو به صورت مساوی و در زمان مشخصی انجام نمی شد، توزیع کننده ها عمدتاً به خاطر خارج شدن از تنظیمات خود، مجددا توسط راننده یا تعمیرکار تنظیم می شدند. وقتی که ECU ها توسعه پیدا کرد، مشکلات فوق کاهش پیدا کرد و پیشرانه خودرو با اختلالات کمتری برای تنظیم زمان های جرقه زدن و احتراق مواجه شد؛ از این رو با صرفه جویی در مصرف سوخت، از هدررفت زمان، انرژی و هزینه جلوگیری می شود.
گردآوری: بخش خودرو سرپوش
- 17
- 4
