شکست «روبیکا»ی ۲۵۰۰ میلیارد تومانی

این روزها و با توجه به شرایط کشور، تداوم یا رفع فیلترینگ اینستاگرام و واتساپ یکی از داغ‌ترین مباحث است. طرفداران رفع فیلترینگ استدلال می‌کنند که ضرر فیلترینگ اینترنت و این پلتفرم‌ها برای کسب‌وکارشان کمرشکن است و به اقتصاد کشور هم آسیب‌ می‌زند. 

طرفداران تداوم فیلترینگ اما با انتقاد از فضای پلتفرم‌های خارجی، کسب‌وکارها را به پلتفرم‌های داخلی دعوت می‌کنند. در این شرایط، بحث راه‌اندازی پلتفرم‌های داخلی و پلتفرم‌های جایگزین مطرح شده و نام «روبیکا» به عنوان گزینه جایگزین مطرح شده است.

اما نکته مهمی که مطرح شده این است که روبیکایی که عمده سهامش در اختیار دو اپراتور بزرگ موبایلی کشور است و در گذشته هزینه زیادی صرف آن شده، هرگز نتوانسته در قامتی ظاهر شود که بتوان آن را رقیب اینستاگرام نامید.

در این شرایط و با توجه به آمار ۱ درصدی مجموع پلتفرم‌های داخلی در بازار آنلاین کشور، آیا اساسا این پلتفرم‌ها توان گرفتن کل بازار کشور را دارند؟ این مبحث داغی است که در نشست بررسی آسیب‌های محدودیت‌های اینترنتی در اتاق بازرگانی ایران مطرح شد. بحثی که نیما قاضی، رییس تجارت اتاق ایران درباره آن گفته: «۲۵۰۰ میلیارد تومان برای روبیکا در سال‌های اخیر هزینه شده است. دو سال قبل یک آقایی که در روبیکا مسوولیت داشت این عدد را گفته است. از نظر ما دستاوردش صفر بود. می‌گفت تجربه خوبی بود، داشتیم قلق‌گیری می‌کردیم. الان دوباره گفته شده قرار است ۲۵۰۰ میلیارد تومان دیگر در اختیارشان گذاشته شود! عددی که از کل سرمایه‌گذاری اکوسیستم استارتاپی ایران بیشتر است!»

تقابل سرمایه‌های اجتماعی با سرمایه‌های فناورانه

در همین خصوص دکتر شهریار شفیعی رییس هیات علمی آکادمی برند ایران به «جهان‌صنعت» گفت: رسانه‌ها و به خصوص شبکه‌های اجتماعی به غیر از تکنولوژی، قرار است در حوزه‌ اجتماع و جامعه رونق بگیرند و پویایی خودشان را داشته باشند. از این منظر اهمیت داشتن سرمایه اجتماعی کمتر از سرمایه فناورانه نیست.

بنابراین پرسش این است که یک شبکه اجتماعی به غیر از اینکه شایستگی‌های لازم را از نظر فناوری دارد آیا توانایی جلب اعتماد مردم را دارد؟ همچنین زمانی که بتوانند اعتماد مردم را به دست آورند پله‌ نخست را رد کرده‌اند و به معنای به نتیجه رسیدن نیست.

او ادامه داد: همچنین پس از جلب اعتماد باید بتوانند اعتماد انبوهی از مخاطبان و آن بخش از بازاری که مدنظرشان است را جلب کنند. پس ما در اینجا با پیش‌نیاز اعتماد مواجهیم و پس از جلب اعتماد افراد، کاربران باید در آن اکتیو و فعال باشند. چه‌بسا بسیاری از کاربرانی که در شبکه‌های اجتماعی اکانت باز کردند و سالی یک‌بار هم به آن سر‌نمی‌زنند. بنابراین ما با سه پله مواجهیم؛ اولین پله جلب اعتماد، دومین مرحله کشاندن و کوچ افراد به آن شبکه اجتماعی و سومین پله فعالیت در این شبکه‌های اجتماعی است.

رفتارها باید واقعی و بدون سانسور باشد

شهریار شفیعی در ادامه افزود: مرحله چهارمی هم وجود دارد که کمتر به آن اشاره شده است. این مرحله رفتار واقعی و بدون سانسور در این محیط است. مساله این است که بعد از اینکه یک فرد به شبکه اجتماعی‌ای اعتماد پیدا کرد، آیا می‌تواند بدون سانسور به فعالیت بپردازد؟ که اگر این‌گونه نباشد امکان دارد رفتار آن واقعی نباشد.

بنابراین حتی اگر موفق شوید که شبکه اجتماعی‌ای را بسازید که اعتماد و ارتباط حداقلی را جلب کند، افراد وارد این شبکه شوند و مشارکت حداقلی هم ایجاد شود، می‌تواند به نهادینه‌سازی رفتار پر از نفاق بینجامد.

یعنی کاربران آنطوری که هستند بروز ندهند و مدام تصویر دیگری را از خود نشان دهند. این چهار شرط در خصوص یک پیام‌رسان اجتماعی است اعم از اینکه داخلی باشد یا خارجی باید مدنظر قرار گیرد.

کارنامه مردود «روبیکا»

شفیعی خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد این بودجه ۲۵۰۰ میلیاردتومانی برای روبیکا آنچنان نجومی و بزرگ است که تمامی سرمایه‌گذاری‌ها در کسب‌و‌کارهای اینترنتی و مشابه‌ در این دوران به تنهایی از همه آن‌ها بیشتر شده است.

همچنین اگر شما بخواهید از آن طرف نتیجه را ببینید، هیچ نتیجه‌ای را نداشته است. همیشه افرادی هستند که در این شبکه‌های اجتماعی به دلایل مختلف حضور پیدا می‌کنند ولی حضور این افراد نمی‌تواند نشانه موفقیت آن شبکه اجتماعی باشد.

وی در پایان گفت: بنابراین مدیران «روبیکا» می‌توانند آماری را نشان دهند. اما در عمل آن چیزی که ما در حوزه تبلیغات، کنش‌اقتصادی و کسب‌وکار می‌بینیم در روبیکا خبری نیست. نمره‌ روبیکا تا این لحظه نه‌تنها مردود بلکه منفی است. حالا با چنین هزینه‌هایی چگونه می‌توان نمره منفی گرفت، هنر بزرگ می‌خواهد!

نقش دولت باید کمررنگ شود

همچنین سعید امینیان کارشناس فناوی اطلاعات به «جهان‌صنعت» گفت: ما در فضای اکوسیستم استارت‌آپی کشور نیاز داریم تا شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق رشد پیدا کنند تا در نهایت بتوانند محصولات دانش‌بنیانی را به وجود آورند و این سرویس‌ها و خدمات را به مردم ارائه کنند.

طبیعتا دولت یک‌سری وظایفی دارد که بتواند به رشد فضای استارت‌آپی کشور کمک کند. همچنین جنس این وظایف باید به‌گونه‌ای باشد تا بتواند زیرساخت‌های مناسب را برای ایجاد چنین شرکت‌هایی به وجود آورد.

همچنین باید از زیرساخت‌های قانونی و فنی استفاده شود و وزارتخانه‌های مختلف وظایف خودشان را به خوبی انجام دهند تا یک محیط مناسب برای رشد اکوسیستم استارت‌آپی به وجود آید.

امینیان در ادامه افزود: از سوی دیگر باید این نکته را در نظر بگیریم که ما در بسیاری از کشورها و اکوسیستم‌ها، بخش خصوصی است که در این حوزه فعالیت پررنگ دارد و می‌تواند به سرعت کار را جلو ببرد.

بخش دولتی نباید چنین کاری را انجام دهد، چون اگر بخش دولتی حضور داشته باشد موانع مختلفی در این راه به وجود می‌آید. دولت باید حرکت بخش خصوصی را تسهیل کند.

حمایت‌ها باید به صورت عادلانه تقسیم شود

او در ادامه خاطرنشان کرد: نکته سوم این است که به دلیل شرایط اقتصادی موجود و مشکلات و مسائل بخش خصوصی، اگر قرار باشد حمایتی از بخش خصوصی به صورت تسهیلات و وام انجام شود، باید به صورت عادلانه بین بخش خصوصی تقسیم شود. اگر بخواهد به صورت اختصاصی به شرکت خاصی تعلق بگیرد، باعث می‌شود تا بقیه اکوسیستم به درستی رشد نکنند و در این بین اعتماد هم از بین می‌رود.

امینیان ادامه داد: نکته بعدی دیگر این است که ما در کشورمان با توجه به آمارهایی که وجود دارد، متخصصان و دانشمندان زیادی را داریم. این‌طور نیست که دانش فنی بسیاری از مسائل را نداشته باشیم.

دانش فنی وجود دارد و به همین خاطر است که مهاجرت روبه افزایش است و کسانی که این دانش فنی را دارند به فکر مهاجرت هستند.

همچنین مساله این است که اگر این دانش فنی متخصصان درست به کار گرفته و مدیریت نشوند به هدر می‌رود.

اینکه ما بودجه‌های بزرگی را برای انجام کارهایی که به درستی تعریف و مدیریت نشده‌اند بگیریم، عملا هم بودجه و منابع کشور را هدر می‌رود و هم زمانی که به آن خروجی نرسد متخصصان ناامید می‌شوند و دیگر ادامه نمی‌‌دهند و در نهایت مردم از این پلتفرم‌ها استفاده نمی‌کنند.

باید از گذشته درس بگیریم

امینیان در پایان گفت: اعداد و ارقام مختلفی بیان می‌شود که ما قبلا هم در خصوص موتورهای جست‌وجو و سیستم‌ عامل‌های بومی شاهد آن بودیم.

منتهی همه‌ اینها نتوانستند به آن هدفی که تببین شده‌اند برسند. ما نباید دوباره همین کارها را تکرار کنیم و باید از گذشته درس بگیریم و با روش بهتر و مشورت‌ به رشد اکوسیستم استارت‌آپی کمک کنیم.

همچنین دولت باید به گونه‌ای کمک کند که مردم و کسانی که قرار است از این پلتفرم‌ها استفاده کنند، بتوانند به این شبکه‌ها اعتماد کنند.

اگر این پلتفرم‌ها کاملا وابسته به دولت باشد مردم به سمت آن نمی‌آیند و حتی اگر پلتفرم قدرتمند و خوبی وجود داشته باشد، مردم آن را انتخاب نمی‌کنند.