ناکامی دولت برای ترغیب به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی؛ «نه» مردم به «بله»

روزنامه جهان صنعت نوشت: عدم محبوبیت شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی در ایران، داستانی پر‌فراز‌و‌نشیب از سیاست‌های غلط، مدیریت ناکارآمد و عدم شناخت نیازهای مخاطبان است. با وجود تلاش‌های دولت برای جایگزینی شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی با محصولات داخلی، ‌این تلاش‌ها تاکنون با شکست مواجه شده است. دولت با اعمال سیاست‌های محدودکننده، فضای رقابت را برای شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی تنگ کرده است. این سیاست‌ها باعث شده کاربران به جای استفاده از محصولات داخلی، به سمت محصولات خارجی گرایش پیدا کنند. از طرفی شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی توسط تیم‌هایی مدیریت می‌شوند که به طور مداوم در حال بهبود و توسعه محصولات خود هستند. در مقابل، اما شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی توسط تیم‌هایی مدیریت می‌شوند که به دلیل کمبود منابع و بودجه، قادر به رقابت با محصولات خارجی نیستند. بنابراین برای موفقیت شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی لازم است که دولت سیاست‌های خود را تغییر دهد و به نیازهای مخاطبان توجه بیشتری کند.

فیلترشده‌ها در صدر اپلیکیشن‌های محبوب ایرانیان

تازه‌ترین نظرسنجی «ایسپا» نشان می‌دهد ۵/۴۶ درصد مردم از «اینستاگرام»، ۳/۳۵ درصد از «واتساپ» و ۶/۳۴ درصد آنها از «تلگرام» استفاده می‌کنند. این آمار حاکی از آن است که فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی در انتخاب مردم تاثیر چندانی نداشته است. براساس این نظرسنجی بیشترین کسانی که از پیام‌رسان داخلی ایتا استفاده می‌کنند، دانشجویان و دانش‌آموزان هستند. براساس نتایج آخرین نظرسنجی مرکز افکارسنجی ایسپا، از میان پیام‌رسان‌های داخلی ۲/۲۵ درصد افراد از «ایتا»، ۱/۲۴ درصد از «روبیکا» و ۷/۸ درصد هم از «بله» استفاده می‌کنند. میزان استفاده از سایر پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی کمتر از ۷درصد بوده است. میزان استفاده مردم از پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی خارجی از قبیل اینستاگرام، واتساپ و تلگرام در دو سال اخیر با نوساناتی همراه بوده ‌است، به‌ طوری که استفاده از پیام‌رسان واتساپ از ۱/۷۱ درصد در خرداد ۱۴۰۱ به ۳/۳۵ درصد در دی‌ماه ۱۴۰۲ کاهش یافته است، اما از اسفند ۱۴۰۱ تاکنون، میزان استفاده از رسانه‌های اجتماعی داخلی مثل روبیکا و ایتا تغییر قابل‌توجهی نداشته است.

میزان استفاده از پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی خارجی و داخلی

براساس این گزارش در سوال مربوط به استفاده از پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی داخلی و خارجی، افرادی که فقط مصرف‌کننده پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی خارجی یا داخلی بودند، تفکیک و محاسبه شد. در نتیجه طبق یافته‌های نظرسنجی دی‌ماه ایسپا، ۶/۳۷ درصد افراد بالای ۱۸ سال، فقط از پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی خارجی استفاده می‌کنند. ۹/۱۴ درصد فقط از پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی داخلی استفاده می‌کنند. ۵/۲۵ درصد از افراد بالای ۱۸ سال همزمان از پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی خارجی و داخلی استفاده می‌کنند. ۲۲ درصد مردم نیز گفته‌اند از هیچ رسانه اجتماعی مجازی استفاده نمی‌کنند.

نظرسنجی ایسپا برحسب متغیرهای زمینه‌ای نشان می‌دهد ۱/۴۷ درصد مردان، از اینستاگرام استفاده می‌‌کنند که این نسبت برای زنان ۸/۴۵ درصد است.

جوانان (۱۸ تا ۲۹ سال) با ۲/۶۸ درصد بیشتر از سایر گروه‌های سنی، افراد دانشگاهی (۱/۵۹ درصد) بیشتر از افراد غیردانشگاهی، ساکنان مراکز استان (۵۲ درصد) نیز بیشتر از سایر افراد، از اینستاگرام استفاده می‌‌کنند. این تفاوت بین گروه‌ها در استفاده از تلگرام و واتساپ نیز مشاهده می‌شود. از بین شبکه‌های اجتماعی داخلی روبیکا و ایتا، مقبولیت بیشتری دارند. زنان (۵/۲۸ درصد) بیشتر از مردان (۲۲ درصد) از ایتا استفاده می‌کنند.

افراد ۳۰ تا ۴۹ سال (۲۹ درصد) بیشتر از سایر گروه‌های سنی و افراد دانشگاهی (۷/۳۲ درصد) نیز بیشتر از افراد غیردانشگاهی، مصرف‌کننده ایتا هستند. طبق گزارش روابط عمومی ایسپا، این نظرسنجی در فاصله زمانی ۲۰ تا ۲۶ دی‌ماه ۱۴۰۲ با اندازه نمونه ۵۱۰۳ نفر از جمعیت بالای ۱۸ سال به بالای کل کشور به شیوه مصاحبه حضوری انجام شده است. نرخ پاسخگویی در این طرح، ۳۷ درصد بوده و این یعنی از کل افراد بالای ۱۸ سال کشور، ۳۷ درصد با پرسشگران ایسپا همکاری کرده‌اند. بنابراین داده‌های نظرسنجی نیز به این دسته از افراد قابل تعمیم است.

طعم تلخ شکست در سرزمین فرصت‌ها

کیوان نقره‌کار کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات در خصوص ناکامی دولت برای ترغیب به استفاده از شبکه‌های اجتماعی داخلی به «جهان‌صنعت» گفت: متاسفانه به نظر می‌رسد هشدار بسیاری از فعالان و چهره‌های آشنا با حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به وقوع پیوست و تجربه‌های ناگوار وزارت ارتباطات در دوره‌های مختلف مجددا تکرار شد. به این معنی که سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های بومی‌سازی که نمونه‌های بین‌المللی آن وجود دارد و در گذشته شاهد موضوعاتی از قبیل ایمیل ملی،‌ سیستم‌عامل بومی و جست‌و‌جوگر بومی بودیم تا پیام‌رسان‌های بومی که فقط یک هزینه، انرژی و از همه مهم‌تر یک بی‌اعتمادی در سطح کلان را نه فقط برای وزارت ارتباطات، بلکه برای دولتی که متولی این پروژه است،‌ ایجاد می‌کند. او ادامه داد: کارشناسان و متخصصان این حوزه سال‌ها قبل اعلام کرده بودند که ارائه خدمات بین‌المللی به شکل بومی امکان‌پذیر نیست و مورد استقبال قرار نمی‌گیرد و این اتفاق حالا برای پیام‌رسان‌ها هم رخ داد؛ هزینه‌های مستقیم و غیر‌مستقیم بسیار سنگینی که نتیجه‌ای جز شکست نداشت و آمار عدم‌استقبال از آنها با توجه به یک نظرسنجی داخلی به وقوع پیوست.نقره‌کار در ادامه افزود: باز هم تاکید می‌کنیم که یکی دیگر از هزینه‌هایی که بر کشور ما تحمیل شد، مشکلات کسب‌و‌کارهایی که مبتنی بر این فضا فعالیت می‌کردند، بود و فیلترینگ باعث شد این نوع از کسب‌و‌کارها دچار مشکل شوند. یعنی زمانی که به این نوع از هزینه‌ها توجه شود درخواهیم یافت که از لحاظ دلاری، ریالی و ارزی دچار مشکل شده‌ایم. هزینه‌ها فقط از جنس ریالی نیست. زمانی که یک کسب‌وکار دچار مشکل شود، یک خانواده دچار مشکل می‌شود و زمانی که یک خانواده دچار مشکل شود، یک جامعه دچار مشکلات بزرگ‌تری خواهد شد. او در پایان گفت: بنابراین به نظر می‌رسد که متولیان عرصه بومی‌سازی‌های پیام‌رسان‌های بین‌المللی که در دنیا هستند به این موضوعات توجه نکردند. فارغ از اینکه این پیام‌رسان‌ها از لحاظ فنی و کیفی قابل رقابت با نمونه‌های بین‌المللی نیستند و چه‌بسا حتی اگر بهتر هم باشند، رویکرد‌های بهره‌گیری از اپلیکیشن‌های بین‌المللی که حمایت‌های دولتی پشت آنها نیست و بازارهای جهانی را در اختیار دارد و به نوعی خدمات بسیار متنوع‌تری را ارائه می‌دهد، بیشتر مورد اقبال هر کاربری در هر کجای دنیا ازجمله کشور ایران است.