فیسبوک یا توییتر کدام یک بیشتر با اخبار جعلی مبارزه می کند؟

متاسفانه همه‌ی خبرهایی که منتشر می‌شوند، موثق نیستند و حقیقت ندارند. خبرهای جعلی بسیاری در بین خبرهای راست و درست هر روز منتشر می‌شوند که باعث سردرگمی کاربران خواهند شد. مثلا سال گذشته‌ی میلادی، رییس جمهور ایالات متحده انکار کرد که هزاران آمریکایی در اثر طوفان، جان خود را از دست داده‌اند.روزنامه‌نگاران نیز در انتشار این خبر دچار دوگانگی شده بودند که این خبر را پوشش بدهند یا خیر. کارزار مطبوعاتی بزرگی در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد و عده‌ای نیز در این میان به انتشار خبرهای جعلی و دروغین پرداختند.

اما ظاهرا، خبرهای خوبی هم در بین انتشار اخبار جعلی به گوش می‌رسد. براساس تحقیق جدیدی که عده‌ای از نویسندگان دانشگاه استنفورد و دانشگاه نیویورک انجام داده‌اند، مشخص شده است که روند انتشار اخبار جعلی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به مرور زمان کاهش خواهد یافت و رو به افول می‌گذارد. محققان پست‌های ارسال‌شده در سایت‌های خبری را از ژانویه‌ی ۲۰۱۶  تا جولای ۲۰۱۸ مورد بررسی قرار دادند و به نتایج قابل‌توجهی دست پیدا کردند: 

تا پایان سال ۲۰۱۶ میلادی، حجم خبرهای جعلی منتشرشده در فیسبوک و توییتر به‌طور پیوسته در حال افزایش بود.بعد از آن تاریخ، به‌صورت چشمگیری، شاهد کاهش شدید خبرهای جعلی در فیسبوک بودیم. هرچند انتشار اخبار جعلی در توییتر از پایان سال ۲۰۱۶ به بعد با همان رشد قبلی ادامه داشت. براساس آمار به‌دست‌آمده، فیسبوک در حدود ۶۰ درصد نسبت به توییتر، خبرهای جعلی کمتری منتشر کرده است.

چنین تغییرات و چنین الگویی، تاکنون در هیچ‌یک از سایت‌های خبری، سایت‌های تجاری و یا سایت‌های فرهنگی دیده نشده است. معمولا حجم خبرهای جعلی در سایت‌های مختلف طی بازه‌های زمانی مشخص، تغییر چندانی نمی‌کند و نسبتا ثابت باقی می‌ماند؛ کما اینکه در هر دو پلتفرم توییتر و فیسبوک نیز حجم خبرهای جعلی قبل و بعد از انتخابات امریکا، بدون تغییر باقی مانده بود. 

به‌منظور بررسی بیشتر موضوع، هانت آلکات، متیو گتزو و چوان یو، فهرستی از ۵۷۰ سایت تهیه کردند. این سایت‌ها، به‌عنوان سایت‌هایی که اخبار جعلی منتشر می‌کنند، شناخته شده بودند. این تیم تحقیقاتی، تعداد خبرهای جعلی منتشرشده در موضوعات مختلف را در بازه‌های زمانی مشخص در این سایت‌ها بررسی کردند. در بررسی انجام‌شده، هم تعداد خبرهای مربوط به اتفاقات مهم و هم خبرهای مربوط به اتفاقات کوچک و کم‌اهمیت و حتی مسایل فرهنگی و تجاری مورد بررسی قرار گرفتند. محققان به نتایج جالبی دست پیدا کردند:

نتایج نشان می‌دهد که حجم اخبار جعلی منتشرشده در پلتفرم‌هایی همچون فیسبوک و توییتر از اوایل سال ۲۰۱۵ تا ماه‌های پس از انتخابات ۲۰۱۶، به‌طور پیوسته افزایش یافته است. پس از آن تاریخ، حجم خبرهای جعلی در فیسبوک کاهش یافته و تقریبا به نصف آمار قبلی رسیده است. کاهش حجم خبرهای جعلی فیسبوک بعد از انتخابات مشهود است. هرچند روند انتشار اخبار جعلی در توییتر، بعد از پایان سال ۲۰۱۶ نیز با همان شیب در حال افزایش بوده و تغییری در آن دیده نشده است. از ابتدای  سال ۲۰۱۵ تا پایان دوره‌ی مشخص‌شده در سال ۲۰۱۶، حجم خبرهای جعلی فیسبوک نسبت به توییتر تقریبا ۴۰ به یک بود. سپس این نسبت به رقم  ۱۵ به یک افت پیدا کرد. البته میزان انتشار خبرهای جعلی در سایت‌های خبری کوچک، سایت‌های خبری تجاری و فرهنگی در طی این بازه‌ی زمانی بدون تغییر باقی مانده بود.

رویکرد این سایت‌ها، مشابه عملکرد توییتر و فیسبوک، قبل از پایان سال ۲۰۱۶ بود. با توجه به این اطلاعات آماری در بازه‌هایی زمانی مشخص‌شده،  به‌نظر می‌رسد امکان کاهش موقت اخبار جعلی در فیسبوک وجود دارد و بعد از انتخابات ۲۰۱۶، روند کاهش اخبرا جعلی، به‌صورت مشخص در فیسبوک مشاهده می‌شود. 

اگر پلتفرم‌هایی همچون فیسبوک می‌توانند تدابیری برای عدم انتشار اخبار جعلی در پیش بگیرند، چرا باید باز هم نگران انتشار اخبار جعلی باشیم؟ پیشتر گفته شده بود که فیسبوک اخبار جعلی را علامت گذاری می‌کند. براساس مطالعات انجام‌شده، مشخص‌شد که همواره شاهد انتشار اخبار جعلی هستیم. خبرهایی جعلی منتشر می‌شوند و کاربران با چنین خبرهایی درگیر هستند. گاهی برخی سایت‌های خبری راه‌اندازی می‌شوند و اخبار جعلی را منتشر می‌کنند و بعد هم از صفحه‌ی روزگار محو می‌شوند. در مطالعه‌ی انجام‌شده، عملکرد سایت‌های با قدمت بیشتر مورد بررسی قرار گرفت.

مطالعه‌ی انجام‌شده نشان می‌دهد حتی در سایت‌های معتبر با سابقه‌ی طولانی‌تر نیز شاهد انتشار اخبار جعلی هستیم. محققان متوجه ‌شدند که حجمی از اخبار جعلی توسط سایت‌هایی منتشر می‌شوند که اغلب نام دامنه‌ی خود را تغییر می‌دهند و همین کار باعث سردرگمی و گیج‌شدن بیشتر کاربران می‌شود. کاربران تصور می‌کنند اطلاعات سایت خبری موثق و درست است.

البته معیارهایی برای تشخیص برخی سایت‌های اخبار جعلی وجود دارد؛ مثلا برخی سایت‌ها ممکن است خبرهایی با محتوای نامناسب منتشر کنند. انتشار محتوای نامناسب، یکی از راه‌هایی است که می‌توان متوجه شد آن سایت از سلامت خبری برخوردار نیست. سایت‌هایی که اجازه‌ی بازکردن حساب کاربری جعلی به کاربر نمی‌دهند و یا سعی می‌کنند تا جای ممکن از انتشار اخبار جعلی جلوگیری کنند، سایت‌هایی هستند که بیشتر از بقیه می‌توان به آنها اعتماد کرد. گاهی اوقات، برخی سایت‌ها، پست‌های ضعیفی را به‌اشتراک می‌گذارند که از اهمیت خبری خاصی برخوردار نیستند و بیشتر شبیه به شایعه هستند. گاهی در نگاه اول می‌توان این سایت‌ها را تشخیص دهد.

در سال جاری میلادی، فیسبوک در News Feed تغییراتی ایجاد کرد. پیشتر نیز گفته شده بود که فیسبوک تقسیم فید خبری به دو بخش را آزمایش می‌کند. با تغییرات فید خبری فیسبوک، کاربران تعداد خبرهای کمتری را در فید مشاهده می‌کنند.

براساس اطلاعات آماری تحقیق و بررسی انجام‌شده، در هر ماه تا زمان برگزاری انتخابات، در حدود ۴ تا ۶ میلیون کاربر با اخبار جعلی در توییتر در تعامل هستند. از سال ۲۰۱۶، روند انتشار اخبار جعلی در Facebook رو به کاهش گذاشت، پیش از آن تاریخ، حجم تعاملات مربوط به اخبار جعلی در حدود ۲۰۰ میلیون بود، رقم ۲۰۰ میلیون تعامل برای اخبار جعلی در حدود آمار تعاملات خبرهای موثق است؛ ولی به رقم حدود ۷۰ میلیون تعامل در ماه کاهش یافت. هرچند چنین ارقامی  هنوز حجم بالای اخبرا جعلی را نشان می‌دهد، ولی تغییر محسوسی در حجم اخبار جعلی دیده می‌شود.

فیسبوک مانع فعالیت تبلیغاتی سایت‌هایی شد که اخبار جعلی منتشر می‌کنند. همچنین سعی کرد تا سایت‌های معتبر را از سایت‌هایی خبری نامعتبر تفکیک و شناسایی کند. بررسی و مطالعه‌ی روش‌هایی که فیسبوک در پیش گرفته است می‌تواند فرصتی برای سایر پلتفرم‌ها ایجاد کند تا مانع انتشار اخبار جعلی شوند.

تینا پورشاهید