دست مخابرات در جیب مردم | تا چه زمانی روند تحمیل هزینه‌ها به دوش مشترکین امکان‌پذیر است؟

پس از اعتراضات اخیر و افزایش محدودیت‌های اینترنت، درآمد بسیاری از بخش‌های اقتصاد دیجیتال کاهش شدید پیدا کرد. یکی از این بخش‌ها هم اپراتورها بودند که با کاهش ۳۵ تا ۴۰ درصدی میزان فروش اینترنت مواجه شدند و مخابرات هم بخشی از درآمد خود را در این مدت از دست داد.

ماجرای افزایش تعرفه‌های حوزه ارتباطات از مدت‌ها پیش دغدغه مخابرات بود و شهریورماه خبر ابلاغ مصوبه ستاد تنظیم بازار برای افزایش تعرفه تلفن ثابت آمد. اما شورای رقابت با آن مخالفت کرد و وزارت ارتباطات گفت به سه شرط اجازه افزایش تعرفه تلفن ثابت را می‌دهد: نوسازی شبکه انتقال داخل استانی مخابرات، توسعه فیبر نوری برای منازل و کسب‌وکارها و همچنین رفع مشکلات داخلی مخابرات و صرف درآمد جدید برای بازنشستگان، ایثارگران و کارمندان. درمقابل مخابرات در نامه‌ای به جلوگیری از افزایش تعرفه تلفن ثابت اعتراض کرد. بدین‌ترتیب موضوع افزایش تعرفه‌ها که وزیر ارتباطات در ابتدای روی کار آمدن مخالفتی با آن نداشت، به موضوعی برای اختلاف بین مخابرات و وزارتخانه تبدیل شده است.

با این حال افزایش هزینه ماهانه تلفن ثابت با امضای وزیر صنعت تصویب شد و کاربران تلفن‌های ثابت استان تهران برای حفظ خط تلفن ثابت خود براساس جدول جدید پیرامون تعرفه‌های جدید تلفن ثابت، باید ماهانه ۲۰ هزار تومان، پرداخت کنند. این هزینه صرفا هزینه‌ای است که صاحبان خطوط تلفن در پایتخت، در صورت عدم استفاده از خط تلفن و صرفا به منظور نگهداری این خطوط باید پرداخت کنند.

افزایش تعرفه‌های مخابراتی باید هدفمند و در جهت توسعه پروژه‌های مخابراتی باشد

در همین راستا یوسف مرتضائی دکترای فناوری اطلاعات در گفت‌و‌گو‌ با «جهان‌صنعت» گفت: شرکت‌های مخابراتی بزرگ در جهان عموما ریشه دولتی دارند که در روند کوچک‌سازی دولت‌ها از یک سو و توسعه بازار ارتباطی از سوی دیگر و همچنین فشار جامعه مدنی برای دموکراسی دیجیتال (‌رای‌گیری و نظرسنجی‌ها) به بخش غیردولتی واگذار شده‌اند که اغلب آن شرکت‌ها از قوی‌ترین و باثبات‌ترین شرکت‌های تجاری جهان هستند.

در جهانِ امروز، صنعت ارتباطات از پول‌سازترین صنایع محسوب می‌شود. هیچ سبد سهام موفق در جهان نیست که برای پایداری و تضمین سود سبد از سهام شرکت‌های ارتباطی در آن نباشد و این شرکت‌ها همان شرکت‌هایی هستند که با ارائه خدمات تلفن ثابت شروع به‌کارکرده و با توسعه بازار خودشان به سوی خدمات ارتباطی دیگر از زیرساخت‌های موجود شبکه خود استفاده بهینه کردند.

او در ادامه گفت: شرکت مخابرات ایران قبل از واگذاری به بخش غیردولتی به‌عنوان قوی‌ترین شرکت داخلی و به لحاظ سطح تخصص و فناوری یکی از قوی‌ترین شرکت‌های ارتباطی منطقه بود و از شرکای تجاری معتبر، برای شرکت‌های صاحب‌نام ارتباطی در سطح جهان مانند شرکت‌های آلمانی، ژاپنی محسوب می‌شد اما حالا علاوه بر کاهش کیفیت ارائه خدمات به مشترکان تا حد اعتراضات شاغلین و بازنشستگان در پرداخت حقوق افول کرده است.

افزایش اخیر حدود ۷۰۰ هزارمیلیارد تومانی ماهانه شرکت مخابرات از محل آبونمان تلفن ثابت که علاوه بر درآمدهای آن شرکت از محل شرکت همراه اول و خدمات انتقال داده (اینترنت adsl خانگی و تجاری) و عمده‌فروشی اینترنت است و تا زمانی که این درآمدها براساس پروژه‌های ارتباطی که بتواند درآمد شرکت مخابرات ایران را تضمین کند؛ هدایت نشود، کاربران مدام با افزایش‌های گوناگونِ تعرفه‌ها با اسامی مختلف روبه‌رو خواهند بود.

تا چه زمانی روند تحمیل هزینه‌هابه دوش مشترکین امکان‌پذیر است؟

یوسف مرتضائی افزود: افزایش اخیر در آبونمان تلفنِ ثابت، مقدمه‌ای برای افزایش‌های دیگر در تعرفه‌های مختلف از قبیل اینترنت (انتقال داده)، تلفن همراه، تلفن ثابت شهری و داخل استانی (احتمال بازگشت به هزینه‌های بین‌شهری داخل استانی)‌، بین‌استانی و رومینگ بین اپراتوری خواهد بود. سوال این است: تا کی روند تحمیل هزینه‌ها به دوش مشترکین امکان‌پذیر است؟ شرکت‌های مخابراتیِ دیگر کشورها کدام مسیر را طی کرده‌اند که الان با کاهش تعرفه‌های ارتباطی به افزایش درآمدهای شرکت هم رسیده‌اند و گاهی نیز به سمت ارائه خدمات رایگان در حوزه آموزشی عمومی بدون دخالت دولت رفته‌اند؟ پاسخ این سوال چیزی به غیر از سرمایه‌گذاری هدفمند و به‌موقع برای توسعه شرکت، نمی‌تواند باشد.

چرا شرکت مخابرات ایران با این وضعیت مواجه شده است؟

یوسف مرتضائی در ادامه خاطرنشان کرد: در این گفت‌و‌گو سعی بر این است از کلمات تخصصی که خوانندگان با آن آشنا هستند برای توضیح اینکه چرا شرکت مخابرات ایران الان با این وضعیت مواجه شده است که حتی در پرداخت حقوق کارکنان دچار مشکل شده است، به چند مصداق پرداخته شود. او ادامه داد: تمامی شرکت‌های مخابراتی موفق در دنیا سعی کرده‌اند بخشی از سرمایه خود را برای توسعه بازار خودشان استفاده کنند. یعنی سعی کرده‌اند سرمایه‌گذاری‌های سابق در شرکت به سمت بازارهای جدید هدایت شود تا از محل سرمایه‌گذاری‌های پیشین، برای شرکت ارزش‌افزوده تولید کنند. برای مثال اگر مشترکان نیاز به تلفن متحرک (موبایل) برای مکالمه داشته‌اند کل تجهیزات شبکه ارتباطی دوباره نیاز به طراحی نداشته باشد و فقط بخش کوچکی از شبکه موجود مسیر هوایی (air interface) یعنی اصطلاحا به «بی‌سیم» تبدیل شود. در واقع فقط از گوشی موبایل تا آنتن مخابرات (BTS) است که بدون سیم طرح شده است و بقیه شبکه دسترسی و تمامی هسته مرکزی شبکه ارتباطی و بخش انتقال بین‌شهری برای مشترکین تلفن ثابت و تلفن موبایل مسیر یکسانی دارد.

او در ادامه افزود: شرکت‌های مخابراتی با توجه به قابلیت فوق در لایه شبکه دسترسی و لایه شبکه هسته مرکزی که برای تلفن ثابت طرح شده است اقدام به خرید سهام و یا شراکت با شرکت‌هایی شدند که قصد ارایه خدمات موبایل داشتند و تمامی شرکت‌های موفق مخابرات اولین موفقیت‌شان این بود که بخشی از شبکه دسترسی موجود و کل شبکه هسته مرکزی را علاوه بر مشترکین ثابت در اختیار تلفن همراه هم قرار دادند و با این‌کار اولین ارزش افزوده را ایجاد کردند و با کاهش ترافیک مشترکان ثابت در لایه دسترسی و لایه هسته شبکه، ظرفیت‌های سابق ایجادشده معطل نشدند و به مشترکان موبایل تخصیص پیدا کردند.

اما در کشور ما با واگذاری شرکت مخابرات به بخش غیردولتی اولین اتفاقی که افتاد، شرکت همراه اول را از شرکت مخابرات به‌عنوان یک شرکت مستقل جدا کردند یعنی درست برخلاف شرکت‌های موفق در جهان که جهت ایجاد ارزش‌افزوده در شرکت‌های تلفن ثابت اقدام به خرید شرکت‌های موبایل و شرکت‌های تلویزیونی می‌کنند که برای نمونه قدیمی‌ترین این شرکت‌ها AT&T است؛ شرکت مخابرات ایران به جای استفاده از ظرفیت‌های پیشرفته ازجمله پروتکل TMPLS ایجاد‌شده در شبکه تلفن ثابت که با هزینه گزافی برای ترافیک آینده تلفن همراه سرمایه‌گذاری شده و برای انتقال مکالمه در سطح IP است؛ حالا بخش بزرگی از ترافیک پیش‌بینی شده برای همراه اول خارج از آن هسته مرکزی هدایت می‌شود و عملا شرکت مخابرات نمی‌تواند بازگشت سرمایه از محل اجاره کانالی را که برای همراه اول پیش‌بینی کرده بود داشته باشد که مسلما ناشی از تفکیک شرکت همراه اول از شرکت مخابرات ایران است که شرکت همراه اول را از یک شریک تجاری به یک رقیب تجاری تبدیل کرده است. تقلیل موضوع به این که حدودا ۹۰ درصد سهام شرکت همراه اول متعلق به شرکت مخابرات ایران است نمی‌تواند ماهیت رابطه قبلی شرکت همراه اول را که یک رابطه سهم‌الشرکه بود توجیه کند.

شرکت مخابرات بازار دیتای متحرک را باخته است

یوسف مرتضائی در ادامه اضافه کرد: شرکت مخابرات ایران هیچ پروژه‌ای برای ورود به بازار اینترنت متحرک و افزایش کیفیت اینترنت (QoS) ارائه نداده و عملا بازار دیتای متحرک را به دو اپراتور موبایل باخته است. عدم وجود گزینه دیگر برای کاربران آنها را محکوم به استفاده از شبکه موبایل کرده است که علاوه بر کیفیت بسیار پایین آن شبکه، قیمت بسیار بالا نیز به کاربران تحمیل شده است.

وی ادامه داد: امیدوار است وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و کمیسیون مربوطه به‌عنوان ارائه‌دهنده پروانه بهره‌برداری به شرکت مخابرات ایران و نظارت بر آن شرکت طبق ماده ۱۷ و دیگر الزامات لاینفک پروانه، درآمدهای شرکت مخابرات ایران و شرکت همراه اول را در جهت توسعه آن شرکت هدایت کنند. انتظار مشترکین از افزایش‌های اخیر این است که پرداخت‌ها در جهت مشخص و به شکل پروژه‌ای مشخص با ممیزی ریالی بر محل هزینه‌کرد این افزایش‌ها نسبت به پیشرفت پروژه تخصیص یابد. مرتضائی ادامه داد: برای مثال در دو دوره اخیر مجمع عمومی شرکت مخابرات با عنوان کردن توسعه شرکت و افزایش سرمایه، سود شرکت ۵۰ درصد تقسیم شده است اما مشترکان هیچ نشان مثبتی در توسعه شرکت ملاحظه نمی‌کنند. به نظر می‌رسد علاوه بر دقت بیشتر دستگاه‌های فوق خصوصا در تعریف پروژه‌هایی که منجر به تضمین بازگشت سرمایه در جهت پایداری درآمد شرکت مخابرات می‌شود باید دیگر نهادهای نظارتی کشور با توجه به اینکه سهامی از این شرکت متعلق به بیت‌المال و سهام عدالت است، به گزارش‌های بورس اکتفا نکنند.

مرتضائی در پایان گفت: تا زمانی که هر نوع افزایش درآمد برای شرکت مخابرات ایران و شرکت همراه‌اول از محل پروانه که عملا از جیب مشترکان است ممیزی نشود و مشترکان شاهد بازگشت سود از این افزایش تعرفه‌ها در قالب افزایش کیفیت و سطح خدمات مورد قبول کاربران نباشند عملا آن افزایش‌ها به جای توسعه صنعت مخابراتی کشور مانند ۱۵ سال اخیر به‌ سمت سهامداران هدایت خواهد شد.

سیاست غلط شرکت مخابرات ایران

یوسف مرتضائی دکترای فناوری اطلاعات می‌گوید: علاوه بر موبایل گرایش مشترکین برای استفاده از اینترنت است و شرکت‌های موفق مخابراتی در جهان این بار نیز به سمت استفاده بهینه از سرمایه‌گذاری‌های خودروی تجهیزات موجود خصوصا در لایه دسترسی شبکه تلفن ثابت رفتند و اگر یادتان باشد این کار با مودم‌های dial up شروع شد و حتی باعث شده اغلب مشترکان به دنبال دائر کردن خط دوم تلفن ثابت باشند تا هنگام استفاده از اینترنت خط تلفن قطع نباشد. با گسترش کاربران اینترنت از یک سو و افزوده شدن سرویس‌های پرسرعت مانند فیلم‌، تلویزیون، گیم و وب‌، نیاز به افزایش سرعت برای اینترنت بود که باز این سرویس از طریق سیم مسی مشترکان تلفن ثابت با استفاده از تکنولوژی xDSL ارائه شد که نمونه پرکاربرد آن adsl و vdsl است که در این خصوص هم، شرکت مخابرات ایران دیر عمل کرده است و هنوز تا این لحظه نتوانسته است سیاست درستی را در خصوص اینکه برای شرکت‌های ISP عمده‌فروشی می‌کند و یا خودش به‌عنوان ارائه‌دهنده سرویس به مشترک نهایی با حفظ رقابت با شرکت‌های دیگر بتواند سطح کیفیت خدمات لازم را ارائه کند، اتخاذ کند. وی ادامه داد: در حالی که شرکت‌های مخابراتی موفق در جهان توانسته‌اند همین شبکه دیتای ثابت (اینترنت) را با هدف‌گذاری و سرمایه‌گذاری صحیح و به ‌موقع در لایه دسترسی با کوتاه کردن مسیر سیم مسی مشترکان و تبدیل آن به فیبر نوری با استفاده از فناوری FTTx جهت‌گیری کنند که علاوه بر افزایش سرعت هزاران برابری کاربران اینترنت ثابت حتی مشترکین اینترنت متحرک (موبایل) را بدون استفاده از شبکه تلفن همراه پشتیبانی کنند. برای مثال شهر لندن ۹۰ درصد از مشترکان اینترنت متحرک (موبایل) آن، شهر بدون ورود به شبکه تلفن همراه با توجه به کیفیت و پهنای باند بالا و هزینه کم به شرکت‌های مخابراتی جذب کرده‌اند.مرتضائی در ادامه بیان کرد: برای اینکه مورد اخیر شفاف باشد به adsl خودتان توجه کنید، وقتی وارد خانه و یا دفتر کارتان می‌شوید خیلی سریع گوشی را به حالت wifi تغییر می‌دهید در واقع اینترنت را از شبکه تلفن همراه که ذاتا برای مکالمه متحرک طراحی شده است نه برای اینترنت متحرک، قطع می‌کنید تا از کیفیت نامطلوب خلاص شوید و سرویسی با کیفیت و سرعت بالا و ارزان‌تر مانند adsl را استفاده کنید.

در واقع adsl برای شبکه بی‌سیم طرح نشده اما آنچه در اغلب مصارف خانگی است ترکیب دو تکنولوژیadsl +wifi است که در واقع بخشwifi می‌تواند برای مشترکین در محدوده یک آپارتمان دیتای متحرک ارائه کند و به گوشی‌های موبایل بدون نیاز به شبکه تلفن موبایل اینترنت وصل کند. علت اینکه اینترنت دارای کیفیت خوبی است به خاطر این است که wifi نیز مانند adsl صرفا برای انتقال دیتا طرح شده نه برای مکالمه. او ادامه داد: حالا فرض کنید شما تکنولوژی بهتر از wifi به‌لحاظ افزایش پوشش بی‌سیم داشته باشید، برای مثال در سطح یک کوی و یا یک پاساژ تجاری، مسلما در این صورت به محض ورود به محله و یا پاساژی اینترنت خودتان را از شبکه تلفن موبایل قطع خواهید کرد و به سمت استفاده از شبکه مشابه wifi خواهید رفت مانند شهر لندن که به سمت wimax رفته و خیلی از شهرهای جهان که دارای چگالی بالا به‌لحاظ مشترکین اینترنت متحرک هستند و بخش بزرگی از بازار ارائه اینترنت چه برای مشترکان ثابت و چه برای متحرک را شرکت‌های تلفن ثابت با تغییر بازار به خودشان اختصاص دانند که البته نباید تلویزیون کابلی را نیز در این خصوص نادیده گرفت.