همه چیز درباره فاز جدید شبکه ملی اطلاعات

فاز سوم و تکمیلی شبکه ملی اطلاعات با نام «بلوغ» صبح دیروز، با حضور وزیر ارتباطات، معاونان وی و سایر مسئولان حوزه فناوری در بیست و سومین نمایشگاه بین‌المللی الکامپ رونمایی شد. فاز اول شبکه ملی اطلاعات با عنوان استقرار، شهریور و فاز دوم آن با عنوان رشد، بهمن سال ۹۵ راه‌اندازی شده بود.

این طرح مطابق با مصوبه شورای عالی فضای مجازی و الزامات برنامه پنجم توسعه اجرایی شده است. تفکیک ترافیک خارج و داخل و پیاده‌ سازی شبکه‌ای امن، پایدار، پهن باند و امکان عرضه خدمات محتوای بومی از جمله الزامات عملیاتی شدن شبکه ملی اطلاعات عنوان شده است.

پهنای باند ۱۹ برابری با شبکه ملی اطلاعات

محمود واعظی در مراسم  رونمایی از فاز سوم شبکه ملی اطلاعات از مصوبه جدید کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات برای فروش اینترنت نامحدود خبر داد و گفت:  از این پس به جای فروش حجم اینترنت، اتصال اینترنت خواهیم داشت.وزیر ارتباطات توضیح داد: کاربران براساس نیازمندی‌های خود در جداول درنظر گرفته،  سرعت مورد نظرشان را خریداری می کنند. وی گفت: در این مصوبه کف سرعت اینترنت برای کاربران کم مصرف ٥١٢ کیلوبیت درنظر گرفته شده و سرعت یک مگابیت،  ٢مگابیت، شش مگابیت و ١٦ مگابیت نیز در این مصوبه دیده شده است. واعظی خاطرنشان کرد: محدودیت سرعت در شبکه ملی اطلاعات را برداشتیم.

وی از افزایش حجم استفاده از پهنای باند در کشور خبر داد و گفت: در طول ۸ ماه که از افتتاح فاز نخست شبکه ملی اطلاعات گذشته، تا امروز میزان استفاده از پهنای باند در داخل کشور ۱۹ برابر شده است. واعظی گفت: با هدفگذاری صورت گرفته برای شبکه ملی اطلاعات، شاهد افزایش حجم ظرفیت زیرساخت‌های ارتباطی به چندین برابر ظرفیت قبل از انقلاب تا ابتدای دولت یازدهم هستیم.وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اظهار داشت: از قبل انقلاب تا ابتدای دولت یازدهم، ظرفیت شبکه انتقال ۹۰۰ گیگابیت بود که در عرض چهار سال گذشته ۱۱ برابر شد. همچنین شبکه IP کشور نیز به ۱۶ برابر ظرفیت در این بازه زمانی رسید.

وی اجرای شبکه ملی اطلاعات را مهم‌ترین اولویت دولت یازدهم در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات عنوان کرد و گفت: این کار بر زمین مانده را که در برنامه چهارم و پنجم و حکم تشکیل شورای عالی فضای مجازی بر آن تأکید شده و از مطالبات رهبری بود، اجرایی کردیم.واعظی تأکید کرد: شبکه ملی اطلاعات هیچگاه به اتمام نمی‌رسد و روز به روز شاهد تکامل آن خواهیم بود، چرا که سرویس‌دهی و تکنولوژی هیچگاه به اتمام نمی‌رسد. وی تماشای آنلاین تلویزیون و ویدئو در هر مکان و زمان را از جمله ثمرات شبکه ملی اطلاعات عنوان کرد و گفت: تمامی شغل‌هایی که توسط استارتاپ‌ها و کسب و کارهای نوپا طی سال‌های اخیر ایجاد شده، از برکات این شبکه ملی است.وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه در شبکه ملی اطلاعات تأکیدمان بر این بود که مردم از محتوا و خدمات داخلی، نیازهای خود را برطرف کنند، افزود: در این زمینه موضوع امنیت، ایجاد فضای پاک، سرعت بالا و کیفیت را مد نظر قرار دادیم و هم‌اکنون زیرساخت‌های شبکه ملی آماده است و نیاز داریم محتوای فاخر در این شبکه افزایش یابد.

احراز هویت کاربران شبکه ثابت

«احراز هویت کاربران در شبکه همراه انجام شده و بزودی در شبکه ثابت نیز انجام می‌شود.» نصرالله جهانگرد معاون وزیر ارتباطات با بیان مطلب فوق در مراسم بهره‌ برداری از فاز ۳ شبکه ملی اطلاعات با ارائه گزارشی از پیشرفت این شبکه اظهار داشت: در شهریور ۹۵ فاز اول و در بهمن ۹۵ فاز دوم شبکه ملی اطلاعات افتتاح شد و برای پیاده‌سازی مرحله سوم تیرماه ۹۶ را انتخاب کرده بودیم.

وی گفت: اجرای این شبکه طبق مصوبات قانون برنامه پنجم توسعه و مصوبات شورای عالی فضای مجازی با ۶ ویژگی اساسی شامل شبکه کامل، کوشا، فعال، با امکان عرضه محتوا، با سرعت بالا، دارای قابلیت موبیلیتی (امکان جابه‌جایی) و پهن‌باند اجرایی شده است. معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه این شبکه در ۱۰ بخش اساسی اجرایی شده، گفت: یکی از این بخش‌ها احراز هویت کاربران است که احراز هویت کاربران در شبکه همراه اجرایی شده و در شبکه ثابت هم بزودی اجرایی می‌شود. جهانگرد با اشاره به نتایج اجرای دو فاز از شبکه ملی اطلاعات گفت: در نتیجه تغییرات ایجاد شده در شبکه ارتباطی کشور، سهم ترافیک خارج به داخل از ۹۵ درصد به ۶۰ درصد رسیده که با افزایش داخلی‌سازی «هاست» پایگاه‌هایی که مردم بیشتر دسترسی دارند، سهم محتوای داخلی به ۷۰ تا ۸۰ درصد نیز می‌رسند. وی تأکید کرد: با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات ظرفیت شبکه اصلی کشور از ۶۰۴ گیگ به ۱۰ هزار گیگ افزایش یافته که امیدواریم به ۲۰ هزار گیگ افزایش یابد. همچنین ظرفیت ترافیک بین‌الملل ۹ برابر و ظرفیت ترافیک داخلی ۱۵ برابر شده است.

وی خاطرنشان کرد: با راه‌اندازی این شبکه سهم زبان فارسی از محتوای وب افزایش یافته و متوسط سرعت دسترسی به اینترنت در ایران از یک کیلوبیت در ثانیه به ۳۸ کیلوبیت در ثانیه رسیده است.

تحول شبکه ملی اطلاعات در سه گام

راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات همان‌طور که محمود واعظی وزیر ارتباطات بارها به آن اذعان کرده بود، در سه فاز تعریف شده است. در پی اقدام‌های انجام گرفته از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سرانجام فاز اول شبکه ملی اطلاعات همزمان با آغاز هفته دولت در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (۷ شهریورماه سال ۹۵) با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول ریاست جمهوری در سالن شهید قندی وزارت ارتباطات افتتاح شد. دستاورد نهایی که برای فاز نخست شبکه ملی اطلاعات (که با نام «استقرار» شناخته می‌شود) تعریف شد، شامل دسترسی به ارتباطات داخلی با سرعت بالا برای کاربران نهایی، افزایش تولید محتوای بومی و امنیت کاهش هزینه خانوار، رد و بدل کردن اطلاعات با امنیت بالا در بستر شبکه، دسترسی کاربران به اطلاعات با سرعت و کیفیت بالا و در مقابل قیمت مناسب‌تر به اینترنت میسر می‌شود.

با ایجاد فاز نخست شبکه ملی اطلاعات ۸ اپراتور خصوصی (شرکت مخابرات ایران، همراه اول، ایرانسل، ‌رایتل، ‌شاتل، ‌آسیاتک، پارس آنلاین و افرانت) بازیگران اصلی در شبکه ملی اطلاعات بودند. این شرکت‌ها در راستای اجرای شبکه ملی اطلاعات CDN‌های را (مراکز تحویل محتوا) خود را علاوه بر تهران در چند شهر دیگر نیز مستقر کردند که با این امکان محتوا با توجه به موقعیت کاربر از نزدیکترین سرور به کاربر ارائه می‌شود. فاز دوم شبکه ملی اطلاعات  که شامل wifi  یکپارچه در ۱۰۰ نقطه کشور، سه مرکز تبادل داده و پروژه‌های شرکت‌های تولید‌کننده محتوا است، نیز در هفتمین روز دهه فجر (دوشنبه ۱۸ بهمن ماه ۹۵) در سالن شهید قندی وزارت ارتباطات رونمایی شد.

از اهداف اصلی فاز دوم این شبکه که با نام «رشد» شناخته می‌شود، می‌توان دسترسی به خدمات ویدئویی اچ دی داخلی با هزینه مقرون به صرفه در کلانشهر‌ها، کاهش هزینه ارائه محتوا و خدمات پهن باند داخلی در کشور، افزایش پوشش پهن باند ثابت و سیار در شهرهای بزرگ و همچنین افزایش کیفیت دسترسی مشترکین را نام برد. به عبارتی متوسط سرعت دسترسی پهن باند ثابت کشور به ۴ مگابیت بر ثانیه و متوسط پهن باند سیار نیز به ۳ مگابیت بر ثانیه رسید. دسترسی به خدمات ویدئویی HD داخلی با هزینه مقرون به صرفه در کلانشهرها، مقرون به صرفه بودن محتوا و خدمات پهن باند داخلی در کشور، افزایش پوشش پهن باند ثابت و سیار در شهرهای بزرگ و همچنین افزایش کیفیت این دسترسی از اهداف فاز دوم شبکه ملی اطلاعات کشور را در بر می‌گیرد.

تاریخچه شبکه ملی اطلاعات

جرقه اولیه راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات را «عبدالمجید ریاضی» معاون وزیر ارتباطات دولت نهم یعنی «محمد سلیمانی» کلید زد البته او در نخستین گام برای راه‌اندازی این شبکه یک نام پرحاشیه یعنی «اینترنت ملی» را انتخاب کرد، نامی که دردسرهای زیادی را رقم زد. نخستین دردسر این نام هم تصور قطع دسترسی به اینترنت بین‌المللی برای کاربران نهایی بود. هرچند وزارت ارتباطات دولت تدبیر و امید با تغییر ساختار مفهومی این شبکه سعی کرد ثابت کند که داشتن شبکه ملی اطلاعات به معنی قطع دسترسی کاربران به شبکه اینترنت جهانی نیست.

طرح شبکه ملی اطلاعات در زمستان سال ۸۵ و همزمان با بحث بودجه سال ۸۶ در مجلس هشتم مطرح شد. در نهایت نیز کمیسیون صنایع و معادن این مجلس، بودجه‌ای ۱۰ میلیارد تومانی برای اینترنت ملی کشور در نظر گرفت.

البته بعد از بررسی‌های کمیسیون تلفیق به دلیل مبهم بودن مفهوم اینترنت ملی این طرح در این مجلس به تصویب نرسید. اما این به معنی بسته شدن پرونده شبکه ملی اطلاعات نبود، چرا که درست چند ماه بعد، یعنی در خرداد سال ۸۶ هیأت وزیران دولت نهم، برنامه‌های عملیاتی راه‌اندازی و بهره‌برداری این شبکه را در سال‌های ۸۶‌ تا‌۸۸ تصویب کرد. براساس این برنامه، به شرکت مخابرات ایران به همراه شرکت‌های مخابراتی وابسته و شرکت‌های مخابراتی استانی تکلیف شد که در طول سال‌های ۸۶ تا ۸۷ تا مبلغ ۵ ‌هزار و ۶۶۰ میلیارد ریال، از منابع داخلی خود را برای ایجاد شبکه ملی اینترنت سرمایه‌گذاری کنند. در ادامه این تصمیم، در مرداد ماه سال ۸۶ شورای اقتصاد با درخواست وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در آن زمان، درخصوص سرمایه‌گذاری در طرح شبکه ملی اطلاعات، به مبلغ ۳۵۰میلیارد تومان موافقت کرد.

همچنین در قانون برنامه پنجم توسعه، این شبکه به عنوان یکی از زیرساخت‌ها و شاخص‌های توسعه فناورانه و تکنولوژیک در کشور مطرح شده است. همچنین در ماده ۴۶ این برنامه دولت و در رأس آن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف شده است تا شبکه ملی اطلاعات را ایجاد و توسعه دهد. اما با همه این موارد قانونی دولت برای تحقق این طرح ملی گام مثبتی برنداشت و به نوعی دولت تدبیر و امید میراث دار این طرح ملی شد و جالب است کسانی که روزگاری خود مسئولیتی برای اجرای این طرح داشتند و در زمان مسئولیت خود قدمی برای اجرای این طرح ملی برنداشته بودند با آغاز به کار دولت یازدهم فشارهای مضاعفی بر دولت آوردند که چرا این طرح به سرانجام نمی‌رسد اما دولت و شخص وزیر ارتباطات به دور از تمامی حاشیه‌ها توانست سه فاز این شبکه را به سرانجام برساند.