«فین تک‌ها» راهگشای بانکداری الکترونیک

«پایشی توسط وزارت ارتباطات و مرکز تحقیقات مخابرات انجام شد که نشان می‌دهد مسئولان درگیر در کشور به‌سطح مناسبی از دانش در حوزه اقتصاد دیجیتال مانند بلاک‌چین، پول‌های دیجیتال رمزدار و... . نرسیده‌اند.»

این بخشی از اظهارات محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات در نمایشگاه تخصصی بسیج مهندسان صنعتی کشور با عنوان سرآمدان فناوری و صنعت است. این نخستین باری نیست که نسبت به‌عقب ماندن کشور از فناوری‌های روز دنیا در حوزه‌هایی مانند بانکداری الکترونیک هشدارهایی از زبان مسئولان وزارت ارتباطات شنیده می شود. پیش از این نیز نصرالله جهانرد،گ معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات اعلام کرده بود هماهنگ نشدن مدیران و تصمیم گیران بانکی با تکنولوژی‌های روز دنیا می‌تواند خسارت اقتصادی استراتژیکی به کشور وارد کند. در حالی مسئولان وزارت ارتباطات در اکثر سخنرانی‌های خود صحبت از حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال می‌کنند که یکی از بازیگران اصلی اقتصاد دیجیتال بانک‌های کشور و روی آوردن آنها به سمت فناوری‌های نوین است. اما در حال حاضر تا چه میزان بانکداری الکترونیک کشور شبکه و خدمات مناسب برای توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور را فراهم کرده است؟

قدم‌های کند برای توسعه

نگاهی به توسعه بانکداری الکترونیک در کشور نشان می‌دهد که توسعه خدمات الکترونیک در این حوزه سال‌ها زمان طلبید تا حالا آن هم نه به صورت گسترده بلکه بخشی از کارهای بانکی کاربران به کمک اینترنت انجام شود. با وجود تمام تبلیغات و سرویس‌های موبایلی که بانک‌های کشور در نظر گرفته‌اند اما همچنان بسیاری از کاربران مجبور هستند برای انجام برخی عملیات بانکی حتماً به شعبه بانک‌های خود مراجعه کنند. این در حالی است که کشورهای مختلف دنیا به سمت حذف شعبه‌های فیزیکی بانکی و انجام تمام عملیات بانکی به صورت الکترونیک قدم برداشته‌اند. هرچند  به گفته مسئولان دولتی، بانکداری الکترونیک کشور توانسته در یک دهه اخیر با وجود تحریم‌های بین‌المللی قدم‌های بزرگی در توسعه زیرساخت ارتباطی شبکه بانکی کشور ایجاد کند اما همچنان در بسیاری از زمینه‌های بانکداری الکترونیک کشور از دنیا عقب است.

وزیرارتباطات در حاشیه یکی از سخنرانی‌های خود با اعلام اینکه بازیگران اصلی اقتصاد دیجیتال در کشور بانک‌ها و استارتاپ‌های کشور هستند، گفت بانکداری کشور باید هرچه سریعتر به سمت ارائه خدمات نوین بانکی با کمک تکنولوژی‌های روز دنیا برود و ورود شرکت‌های نو‍پا می‌تواند به سرعت بخشیدن توسعه بانکداری الکترونیک در کشور کمک شایانی کند. وزیر ارتباطات بر این اعتقاد است که روند‌های ساده در پرداخت و توسعه نظام پرداخت می‌تواند به‌ورود شرکت‌های نوپا برای ارائه خدمات نوین بانکی کمک کند اما متأسفانه در حال حاضر به خاطر انحصار در نظام‌های پرداخت کشور، کسب‌وکارهای نوپا برای ارائه خدمات نوین بر پایه فناوری با مشکلات جدی روبه‌رو هستند. البته وزیر خاطرنشان کرد که برای برداشته شدن موانع پیش روی کسب‌وکارهای نوپا طرح رفع انحصار از نظام‌های پرداخت در دستور کار دولت قرار دارد.

در چند سال اخیر صحبت‌های گوناگونی در خصوص بلاک چین، ارزهای دیجیتال رمزدار و... شنیده می‌شود؛ اصطلاحاتی که برای بسیاری از مسئولان دولتی و مدیران تصمیم گیر کشور ناشناخته است. این ادعایی است که نصرالله جهانگرد، معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات هم روی آن تأکید دارد. او در خصوص دانش و آگاهی مسئولان تصمیم گیر در حوزه اقتصادی کشور نسبت به تکنولوژی‌های بانکی جدید می‌گوید: «ورود تکنولوژی‌هایی مانند بلاک‌چین، بیت‌کوین و... به حوزه بانکی این بخش را با تحولات جدی روبه رو کرده است. هم‌اکنون شاهد آن هستیم که در امریکا و اتحادیه اروپا جلسات مختلفی در خصوص این تکنولوژی‌های جدید برگزار می‌شود تا با تعیین سیاستگذاری‌های مشخص جلوی هر گونه ضرر احتمالی را گرفته و به اقتصاد کشور خود رونق ببخشند.» او با اعلام اینکه بسیاری از مدیران و تصمیم گیران بانکی ما آشنایی و دانش کافی نسبت به تکنولوژی‌های جدید ندارند، می‌افزاید: «متأسفانه هنوز در ایران مدیران بانکی به فکر تهیه سامانه یکپارچه بانکی (Core banking) هستند و این در حالی است که باید با بالا بردن آگاهی خود نسبت به اتفاقات روز دنیای بانکی همین حالا قوانین و فرآیندهای لازم برای استفاده از تکنولوژی‌های جدید این بازار را در نظر بگیرند.» او تصریح می‌کند که اگر همین حالا به فکر تعیین سیاست برای پول‌های رمزی در کشور نباشیم فرصتی که این نوع پول می‌تواند برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد تبدیل به ضرر خواهد شد.

جهانگرد با اعلام اینکه در چند سال آینده تکنولوژی‌های جدید مانند پول دیجیتال، اینترنت اشیا، بلاک چین، نسل پنجم موبایل باعث ایجاد تحولات عظیمی در بخش‌های مختلف می شود، می‌گوید:«ورود بلاک‌چین و ایجاد بستر از سوی این فناوری برای بیت‌کوین نقش واسطه‌گری بانک‌ها را حذف و فعالیت‌های بانکی را به یک دفتر کل گسترده تبدیل خواهد کرد. در واقع با این فناوری، ارتباط و مبادله پولی در یک میز مشترک جهانی رخ خواهد داد. اما اینکه این دفتر کل گسترده چه تأثیری بر معادلات و کنترل مدیریت پولی کشور ما دارد به اعتقاد من این تحولات هیچ تأثیری بر حوزه‌های اقتصادی ما نخواهد داشت چرا که ما نسبت به این تحولات شناخت و آمادگی نداریم.»

رمز موفقیت همزیستی بانک‌هابا فین تک‌ها در حال حاضر سرویس‌های شرکت‌های فین تک (استارتاپ های حوزه مالی) تا حدودی توانسته به رشد بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت کشور کمک کند. به باور بسیاری از کارشناسان در واقع خلل‌های موجود در سیستم بانکی کشور باعث شد تا فین تک‌ها پا به عرصه گذاشته و دست به ارائه سرویس و خدمات نوین بزنند.

علی طاهری، کارشناس در حوزه بانکداری الکترونیک با اعلام اینکه تاکنون بسیاری از تحولات در بخش‌های مختلف توسط استارتاپ‌ها رخ داده و نه کسب و کارهای سنتی اعلام می‌کند که بهتر است بانک‌ها به شرکت‌های فین تکی اعتماد کنند. او در این زمینه می‌گوید: «فین تک‌ها به‌دنبال فضایی که بانک‌های سنتی ایجاد کرده‌اند پا به عرصه گذاشته‌اند و همین مسأله نیز باعث شده که در حال حاضر بانک‌ها به فین تک‌ها به چشم یک رقیب نگاه می‌کنند که در حال گرفتن سهم بازار آنها هستند و این درحالی است که چنین باوری کاملاً اشتباه است.» وی در ادامه می‌افزاید: «بانک‌ها یک مزیت بزرگ در اختیار دارند که آن هم اطلاعات کاربرانشان است. آنها می‌توانند با در اختیار گذاشتن این دیتا به فین تک‌ها و همکاری با یکدیگر باعث خلق سرویس‌های جدید و نوینی شوند که هم باعث رشد خدمات نوین بانکداری می‌شود و هم به توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور کمک کنند.»

این کارشناس فناوری با تأکید بر اینکه فین تک‌ها راهگشای بانک‌های کشور هستند، می‌گوید: به اعتقاد من باید دید جامعه سنتی بانکی هر چه سریعتر نسبت به فعالیت شرکت‌های نوپا فناوری در این عرصه تغییر کند که این تغییر هم نیاز به بازنگری در قوانین و تعریف فرآیندها و ساختارهای جدید دارد.

« بلاک چین» در یک نگاه

بلاک چین (BlockChain) یک پایگاه داده‌ توزیع شده (DataBase) است که به‌عنوان یک دفتر اطلاعاتی توزیع شده هم از آن یاد می‌شود. در واقع بلاک چین به زبان ساده یک پایگاه داده توزیع شده، رمزنگاری شده، امن و مقاوم در برابر مداخله و تهاجم است. یک بلاک چین، محیطی عالی برای ذخیره ارزش، هویت‌ها، توافق‌ها، حقوق مالکیت، اعتبارات و... است. بلاک چین یک فناوری جدید است که در تراکنش‌های مالی آنلاین به کار گرفته می‌شود. در واقع اگر بخواهیم تکنولوژی بلاک چین را به شکلی ساده تعریف کنیم باید مثالی مطرح کنیم. وقتی شما پولی را در یک بانک سپرده‌گذاری می‌کنید آنها اطلاعاتی را در مورد سپرده و حساب شما دریک پایگاه داده بزرگ ذخیره می‌کنند.

بیت کوین هم کار مشابهی را برای حفظ اطلاعات حساب‌های کاربران انجام می‌دهد، اما برخلاف یک بانک در بیت کوین با توجه به ماهیتی که دارد نمی‌توان به یک قدرت مرکزی که پایگاه داده را برای کاربران مدیریت و ذخیره می‌کند اعتماد کرد. بیت کوین این مشکلات را با تقسیم کردن پایگاه داده به مجموعه‌های کوچکی که «بلاک‌ها» نامیده می‌شوند حل کرده است. هر بلاک یک‌برچسب (Label) است که آن را به بلاک قبلی پیوند می‌دهد؛ به ترتیبی که هر کسی می‌تواند تمام پایگاه داده را که از این قسمت‌های مجزا تشکیل شده گردآوری کند. در واقع هر فردی که از بیت کوین استفاده می کند یک نسخه از کل پایگاه داده را که ذخیره بلوک نامیده می‌شود ذخیره می‌کند و این مجموعه‌های بسیار کوچک را بین هم رد و بدل می‌کنند. زنجیره بلوکی میان تمام کاربران بیت کوین به اشتراک گذاشته شده است و برای بررسی مقادیر آدرس‌های بیت کوین و جلوگیری از پرداخت دوگانه و سایر خرابکاری‌ها است.

مانی آشتیانی