تفکیک زباله‌های خشک و تر و بازیافت پسماند جزو مهمترین چالش‌های شهرداری‌ها در تمام دنیاست که بخش‌های مهمی از آن با حضور استارتاپ‌ها یا سازمان‌های مردم‌نهاد حل شده است. پیروز حناچی، شهردار تهران روز گذشته از حضور استارتاپ‌ها در این حوزه گفت و تأکید کرد: «برای این حوزه فکرهای زیادی شده و الگوهای بسیاری در حوزه جمع‌آوری و تفکیک مورد بررسی قرار گرفته است. هم‌اکنون نیز به‌صورت پایلوت و با همکاری استارتاپ‌ها این کار در چندین منطقه شهر تهران آغاز شده است.» البته چالش‌ها برای گسترش این کسب‌وکارهای تازه کم نیست. فناوری نوظهور برای رشد باید در مقابل مافیای بزرگ و چند میلیاردی باشد که خشونت بالا را به جای رقابت سالم نشانده است. حناچی در سخنان دیروزش به این موضوع نیز اشاره‌ای کوتاه داشت و گفت: «مقاومت‌هایی از سوی کسانی که به شکل سنتی این کار در دستشان بوده وجود دارد اما بسیاری از کشورهای دنیا از این روش استفاده کردند و ما نیز باید آن را پیگیری کنیم.» هم‌اکنون در چند منطقه تهران از جمله منطقه ۲ به‌صورت آزمایشی استارتاپ‌هایی در این حوزه فعال شده‌اند که چالش‌های خاص خود را دارند.
سهم APIها در شفافیت زباله
با وجود مخالفت‌هایی که در بدنه سنتی با کسب‌وکارهای نوپا در حوزه مدیریت پسماند وجود دارد، تجربه‌های مشابه در ایران و جهان نشان داده که وضع به نفع استارتاپ‌ها در گردش است. عباس نوری‌زاده، مشاور شهردار منطقه ۲ شهرداری تهران با اشاره به اینکه تفکیک زباله در این منطقه با کمک استارتاپ‌ها در حال انجام است، به همشهری می‌گوید: «مدتی پیش نخستین تفاهمنامه همکاری بین یکی از استارتاپ‌های ایرانی و پیمانکارهای زباله خشک در شهرداری منطقه ۲ امضا شد که نشان می‌دهد، وضعیت به نفع فضای جدید در حال شکل‌گیری است.» او یکی از فواید پیوستن نیروهای قدیمی به گروه‌های جدید را افزایش درآمد شهرداری‌ها، شفافیت درآمدها و پرداخت‌های شهرداری و دریافت آمار دقیق زباله‌های تهران دانسته و در این‌باره می‌گوید: «پیش از این پیمانکارها در منطقه ۲ ماهی کمتر از ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان به شهرداری هزینه پرداخت می‌کردند. با شفاف‌تر شدن فضا و استفاده از API یا داده‌های دقیق و به‌روزرسانی شده، این میزان به حدود ۲ میلیارد تومان در ماه رسیده است.» او با اشاره به اینکه در نهایت چنین روندی به نفع شهروندان است اما باید طوری طرح‌ریزی کرد که آنها این منفعت را حس کنند، می‌گوید: «ما دنبال این هستیم که مشوق‌هایی را برای مردم درنظر بگیریم تا میزان مشارکت‌شان بیشتر شود. امیدواریم بتوانیم مشوق‌های نقدی که شهروندان قرار است دریافت کنند را به حساب شهروندی آنها پیوند بدهیم تا این پول‌ها به‌صورت تخفیف روی عوارض پسماند انتهای سال برای آنها درنظر گرفته شود. امیدواریم از نظر قانونی برای رسیدن به این نتیجه به ما کمک شود.»
ایده‌های جدید برای معضل قدیمی
زیست‌اپ: یکی از استارتاپ‌هایی است که از حدود یک سال گذشته به‌طور جدی وارد حوزه مدیریت پسماند شده و فعلا در منطقه ۲ تهران سرویس‌دهی می‌کند. افراد بعد از عضویت در این اپلیکیشن، لوکیشن خود را روی نقشه مشخص کرده، میزان زباله خشک‌شان را مشخص می‌کنند و چشم به‌راه خودروی زباله‌بر می‌مانند. در نهایت به‌صورت نقدی یا اعتباری با مشترکان تسویه‌حساب می‌شود؛ ضمن اینکه آنها می‌توانند اعتبارشان را برای خرید صنایع‌دستی، گلدان و وسایل زینتی و... هزینه کنند. احمد قلی‌زاده، بنیانگذار زیست‌اپ دراین‌باره به همشهری می‌گوید: «یکی از بزرگ‌ترین مشکلات‌مان مربوط به بازیافت باتری و زباله‌های الکترونیکی است. فعلا تنها کاری که می‌توانیم بکنیم، جمع‌آوری این زباله‌ها و نگهداری آنها در یک محیط ایزوله است اما امیدواریم شهرداری یا سازمان‌های مربوطه بتوانند راهی برای بازیافت اینگونه زباله‌ها در اختیارمان بگذارند.»
پاکزی: این استارتاپ سعی کرده با هوشمندسازی ارتباط با کاربرانش، با بهره‌گیری از هوش مصنوعی روند جمع‌آوری زباله و پرداخت هزینه به کاربران را ساماندهی کند. محسن بختیاری، مدیرعامل این استارتاپ به همشهری می‌گوید: «برای مصرف کمتر سوخت مسیر حرکت پیک‌های دریافت زباله را ساماندهی کرده‌ایم تا بتوانیم شهر را سبز نگه داریم؛ ضمن اینکه از کیسه‌های زیست‌تجدید‌پذیر استفاده می‌کنیم تا بیشتر سبز بمانیم.» سرمایه‌گذار این استارتاپ هلدینگی است که در زمینه صنایع سبز تلاش‌هایی کرده و یکی از برنامه‌هایش ایجاد شهرک بازیافت خواهد بود.
صنعت بزرگ پسماند
تفکیک زباله یکی از مهمترین چالش‌های شهرداری‌ها در تمام دنیاست. در تهران روزانه ۹ هزار تن زباله تولید می‌شود که در مقایسه با بسیاری از کشورها حجم بسیار بالایی دارد. هرچند تفکیک زباله در تهران رخ می‌دهد اما هنوز این موضوع آنقدر جدی گرفته نشده که بتوان روی آن به‌عنوان یک صنعت یا بخش سودده اقتصادی حساب باز کرد. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دنیا در هرکدام از بخش‌های جمع‌آوری، تفکیک و غربالگری زباله کسب‌وکارهای سودآور و متنوعی مشغول کار هستند. درآمد این استارتاپ‌ها ناشی از سودی است که از تفکیک زباله حاصل می‌شود و از مردم هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند. برخی سازمان‌های مردم‌نهاد برای تسهیل استفاده مردم از امکانات، باجه‌ها و سطل‌هایی را در محل‌های مختلف شهر قرار داده‌اند که شهروندان می‌توانند زباله‌هایی مثل بطری شیشه‌ای، زباله‌های پارچه‌ای، باتری و... را در آن بیندازند.
تهدید استارتاپ‌ها به مرگ
در ایران برای سال‌ها سامانه‌های سنتی مشغول کار در حوزه تفکیک پسماند بوده‌اند. گزارش دقیقی درباره میزان سود زباله‌های تهران نمی‌توان پیدا کرد. با وجود این، با توجه به حجم ۹ هزار تن زباله روزانه تهرانی‌ها و ۴۵۰ هزار تن زباله ساختمانی روزانه، اگر فقط یک‌دهم این زباله‌ها را به‌عنوان پسماند در گردش این کسب‌وکارهای سنتی درنظر بگیریم و ارزش هر کیلو زباله را فقط ۱۰ ریال فرض کنیم، گردش مالی طلای سیاه تهران به چند ده میلیارد تومان در روز بالغ می‌شود. بدیهی است صاحبان این کسب‌وکارها چندان تمایلی به از دست دادن جایگاه و درآمدشان نداشته باشند. یکی از افراد شاغل در حوزه مدیریت پسماند هوشمند دراین‌باره به همشهری می‌گوید: «پردردسرتر از همه، رقابت ناسالمی است که این گروه به کسب‌وکارهای نوین تحمیل کرده‌اند و به‌نظر می‌رسد باید زودتر درباره آن فکری کرد. تاکسیران‌ها اگر به تاکسی‌‌های آنلاین خرده می‌گرفتند، حرف‌شان را عموما از راه قانونی پیگیری می‌کردند اما دست‌اندرکاران این حوزه که معمولا هم جوان هستند، به مرگ با چاقو، زخمی شدن و... تهدید می‌شوند. آنها به بی‌اخلاقی عادت کرده‌اند و ما از شهرداری و دیگران توقع فراهم کردن شرایط خوب برای ادامه کسب‌وکارمان را داریم.»
- 14
- 6
