۷ نشانه عصر تاریک فناوری

ما از نظر فناوری در دوران شگفت‌انگیزی به سر می‌بریم. اكنون این امكان برای همه ما وجود دارد كه ارتباط لحظه‌ای با سراسر جهان برقرار كنیم، هرچیزی را كه بخواهیم ثبت كنیم و هرزمان كه بخواهیم آن را به نمایش بگذاریم، انبوهی از گزینه‌های فناورانه برای سرگرمی در اختیار داشته باشیم و با قطارهایی با سرعت باد از نقطه‌ای به نقطه دیگر منتقل شویم. واقعیت این است كه در همین حال به سرعت به سمت پایان دوره شگفت‌انگیز فناوری در حركت هستیم. شرایط محیط زیست درحال بدتر شدن است، بحران مهاجرت در سراسر جهان مشكل‌ساز شده و شیوه تولید بسیاری از فناوری‌های پیشرفته، تجدیدناپذیر است. اینها و دلایل دیگری كه در ادامه به آنها اشاره می‌شود باعث خواهد شد به زودی مجبور شویم گام‌های بزرگی رو به عقب برداریم.

كمبود مواد لازم برای ساخت گوشی‌های هوشمند

در اوایل سال ۱۳۷۹/ ۲۰۰۰ گوشی‌های هوشمند، نوآوری تازه و شگفت‌انگیزی بودند كه نمایشی دیدنی روی صحنه آورده و انسان‌های زیادی را شیفته خود كرده بودند. از آن زمان تاكنون ارتباط ما با این گوشی‌ها محكم‌تر شده اما انحصارگرایی، وسواس و تمایل به استفاده از گوشی‌های جدید و مدل‌های بالاتر كم‌كم به آفت‌های این ارتباط تبدیل شده‌اند. مشكل اینجاست كه قطعات هرچه پیشرفته‌تر در گوشی‌های هوشمند كه تعداد آنها نیز درحال افزایش است از فلزاتی مثل كروم، تنگستن، مولیبدن، گالیم و سلنیوم كه صرفا محصولات جانبی استخراج معادن هستند ساخته می‌شوند.

طبق تحقیقات دانشمندان دانشگاه ییل، معادن این فلزات درحال پایان یافتن هستند و جایگزینی نیز برای آنها وجود ندارد. تنها راه حل، بازیافت است اما مشكل اینجاست كه قطعات ریزی كه این فلزات در آنها به كار رفته‌اند با این دیدگاه كه بتوان به منظور بازیافت، آنها را از دستگاه اصلی جدا كرد ساخته نشده‌اند. دیری نخواهد گذشت كه ما مجبور می‌شویم به ساخت گوشی‌های هوشمند ابتدایی‌تر روی بیاوریم مگر این‌كه كسی بتواند با شیوه‌ای نوآورانه فلزات نایاب به كاررفته در گوشی‌های قدیمی را به شكل كارآمدی از آنها جدا كند.

كاهش تعداد افرادی كه قابلیت ساخت یك فناوری كامل را دارند

در گذشته افرادی كه در یك زمینه خاص تخصص داشتند، می‌توانستند به تنهایی و به شكل فراگیری در رشته تحصصی خود كار كنند، اما امروزه تعداد افراد دارای تخصص در یك حرفه به‌ویژه در زمینه‌هایی كه با ساخت و طراحی مرتبط هستند، بسیار كاهش یافته است. به عبارت دیگر امروزه مهندسان یا طراحان شركت‌ها قطعه كوچكی از پازل هستند و صلاحیت، قابلیت و منابع لازم برای پرداختن به یك كار خاص را در اختیار ندارند. در فناوری‌های نوین ما دیگر نمی‌توانیم یك اختراع و نوآوری را به یك فرد نسبت بدهیم. بلكه با گروهی از افراد مواجه‌ایم كه هركدام مسؤول بخش كوچكی از آنچه در جریان است، هستند. این شرایط می‌تواند مشكلی جدی باشد و در زیرساخت‌ها و اندوخته‌های علمی جهان اختلال ایجاد كند.

 تمركز بر موضوعات دیگری غیر از فناوری

تغییرات سریع آب‌وهوایی، محدودیت روزافزون منابع و تلاش جمعیت‌های انسانی برای مهاجرت به مناطق بهتری از جهان باعث می‌شود كشورها بیش از آن‌كه انرژی خود را صرف پیشرفت فناوری‌های فانتزی و تجملی كنند، روی بقای خود تمركز داشته باشند. نتیجه این خواهد شد كه توجه كشورها از ابزارهایی مانند گوشی‌های هوشمند صرفا به پیشبرد امور داخلی و رسیدگی كافی به جمعیتی كه در داخل مرزهایشان ساكن هستند معطوف شود.

واقعیت این است در هر صورت جریان كنونی گسترش فناوری در آینده به پایان خود نزدیک خواهد شد. حتی اگر ما ظرفیت ادامه روند كنونی گسترش فناوری را داشته باشیم، توجه ما به زودی به سمت و سوی دیگری معطوف خواهد شد و نوآوری در فناوری‌های پیشرفته به حداقل خود خواهد رسید.

پیچیده‌تر شدن لایه‌های فناوری

با پیشرفت روزافزون فناوری، درحال ورود به تنگنایی هستیم كه بیرون آمدن از آن بسیار دشوار است. مشكل این است كه بسیاری از فناوری‌های امروز آن‌قدر پیچیده‌اند كه ساخت آنها نیازمند فناوری‌های پیشرفته دیگری است و خود آن فناوری‌های پیشرفته نیز نیازمند فناوری‌های پیشرفته‌ترند. در پایان این زنجیره فقط افراد محدودی خواهند ماند كه توانایی درك قطعه ریز پازل را داشته باشند. برای مثال پیشرفت‌ها در فناوری نانو پیچیدگی‌هایی را ایجاد كرده كه به شكل فزاینده‌ای نیازمند دستگاه‌هایی پیچیده برای ساخت دستگاه‌های پیچیده‌تری است. اگر هر عاملی در این روند اختلال ایجاد كند، برای بازگشت به جایگاه اولیه به دهه‌ها زمان نیاز خواهد بود. درواقع در بسیاری از فناوری‌ها لایه‌های پیچیده‌ای از دستگاه‌ها دست‌اندركار هستند كه برای رسیدن به سطحی از فناوری ابتدا باید طراحی و ساخته شوند. این شرایط در نهایت ما را در موقعیت دشواری قرار خواهد داد.

ذخیره داده‌ها به شیوه‌های كاملا برگشت‌ناپذیر

بخش عمده‌ای از دانش امروزی جهان در یكی از اشكال دیجیتال ذخیره شده‌اند. نه تنها ممكن است این اشكال دیجیتال هم مثل هر شكل دیگری از ذخیره‌سازی ارزش خود را از دست بدهند بلكه نگرانی عمده این‌كه ممكن است شرایطی ایجاد شود كه هرگز نتوانیم به این ذخایر اطلاعاتی دسترسی پیدا كنیم. اگر یكی از انواع بلایای طبیعی باعث شود امكان تولید رایانه‌های بیشتر را نداشته باشیم، این احتمال وجود دارد كه توانایی دسترسی به تمام حافظه‌های فلش، سرورها و دیگر رسانه‌های فیزیكی و سخت‌افزاری را از دست بدهیم.

چیزی كه شرایط را بدتر می‌كند این است كه همه دانش لازم برای ساختن رایانه‌ها و ابزارهایی را كه امكان دسترسی به اطلاعات ذخیره شده فراهم می‌كند در فلش‌درایوها، سرورها و ابزارهای دیگری وجود دارد كه در آن شرایط دیگر فناوری مورد نیاز برای دسترسی به آنها را در اختیار نداریم.

تاثیر بدتر شدن شرایط اقلیمی بر زیرساخت‌ها

در سال‌های اخیر شرایط محیط‌زیست بسیار بدتر شده و ما به سختی می‌توانیم این موضوع را كه آب و هوای زمین درحال بدتر شدن است، نادیده بگیریم. توفان‌های فصلی بسیار وحشتناكی كه تا امروز رخ داده‌ بسیاری از زیرساخت‌ها را از بین برده‌اند و به نظر می‌رسد برخی مناطق باید هرساله منتظر چنین حوادث وحشتناكی باشند. تعمیر و بازسازی زیرساخت‌های الكتریكی بسیار هزینه‌بر است و فقط برخی مناطق می‌توانند به‌سرعت به تعمیر زیرساخت‌ها اقدام كنند، اما برای برخی دیگر از مناطق این كار بسیار چالش‌برانگیز است. در نواحی‌ای كه در نزدیكی سواحل واقع شده‌اند و به زودی باید به شكل سالانه با چنین حوادث و بلایای طبیعی دست و پنجه نرم كنند حفظ فناوری‌های پیشرفته به شكلی قاعده‌مند كار مشكلی خواهد بود.

برای مثال پورتریكو ماه‌ها بعد از توفان فصلی سال ۱۳۹۶/ ۲۰۱۷ در این منطقه برای مرمت زیرساخت‌ها و شبكه برق خود در تقلا بود و در قطعی كامل به سر می‌برد. این مجمع الجزایر در نهایت با تلاش بسیار توانست به شرایط قبل از توفان برگردد؛ این درحالی است كه در آینده نزدیك باید باز هم منتظر وقوع چنین توفان‌های شدیدی باشید. ارتباطات جهانی ما نیز تا حد زیادی به كابل‌هایی كه در زیر اقیانوس‌ها قرار دارند وابسته است و یك فاجعه زیست‌محیطی می‌تواند ارتباط ما را با كل جهان قطع كند. اگر شرایط نامساعد آب و هوایی مانع مرمت این فناوری شود ما باید یك بار دیگر به شیوه‌های ارتباطی گذشته برگردیم.

تهدید جهانی سندرم كسلر

امروزه بخش عمده‌ای از زیرساخت‌های ارتباطی به ماهواره‌ها متكی است و این موضوع می‌تواند ما را در موقعیت بسیار خطرناكی قرار دهد. ماهواره‌ها فناوری بسیار آسیب‌پذیری هستند. براساس سناریویی به نام «سندرم كسلر» ارتفاع مدار ماهواره‌ها و اشیای بیشتری كه ما آنها را به شكل فزاینده‌ای در مدار زمین قرار می‌دهیم، به تدریج كاهش می‌یابد و در نهایت مدار متلاشی می‌شود.

سرانجام ماهواره‌ها تكه‌تكه می‌شوند و به داخل لایه‌های پایین‌تر جو زمین می‌افتند و این كار بارها تكرار می‌شود. این قطعات هرچقدر هم كوچك باشند به هرچیزی كه برخورد كنند به شكل غیرقابل باوری به آن آسیب می‌رسانند. سازمان فضانوردی آمریكا (ناسا) اعلام كرده است درحال حاضر در فضای بالای جو زمین حدود ۵۰۰ هزار قطعه زباله مربوط به مصنوعات ساخت بشر وجود دارد كه مهار آنها از كنترل خارج و به تهدیدی جدی در سطح بین‌المللی تبدیل شده است. این پدیده می‌تواند باعث شود ما بخش عمده‌ای از زیرساخت‌های ماهواره‌ای را در مدت‌زمان كوتاهی از دست بدهیم. اگر چنین چیزی اتفاق بیفتد ما یكشبه بخش زیادی از ارتباطات جهانی‌مان را از دست خواهیم داد و شاید لازم باشد بار دیگر برای مسیریابی، دقت بیشتری به علائم خیابانی داشته باشیم.