قانونی که فائقه آتشین(گوگوش) به اقتصاد ایران تحمیل کرد

يكي از عجيب ترين اتفاقاتي كه در تاريخ اقتصاد ايران رخ داده ماجراي قانوني است كه فائقه آتشين مشهور به گوگوش به اقتصاد ايران تحمیل کرد.

 ماجرا به شیوه ای بر می گردد که این خواننده خارج نشین در اواخر دهه چهل برای پرداخت هزینه های خرید خود استفاده کرده است، برخی صدور اولین چک مدت دار یا استفاده از چک برای پرداخت آتی را به این خواننده زن نسبت می دهند.

آلبرت بغزیان، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه تهران در این خصوص گفت: در وزارت امور اقتصادی و دارایی ، استفاده از چک مدت دار سال ها به قانون گوگوش معروف بود.در حقیقت چک تا پایان دهه چهل،در جایگاه واقعی خود مورد استفاده قرار می گرفت اما در سال ۱۳۴۷ یا ۱۳۴۸ بود که فائقه آتشین با چک، خرید می کند و به فروشنده می گوید فعلا پولی در حسابم ندارم و چند روز دیگر به بانک مراجعه کنید.

او ادامه داد: گویا در موعد مقرر نیز پول در حساب وی نبوده یا اینکه خریدار زودتر از موعد به بانک مراجعه می کند و هنوز پولی در حساب وی وجود نداشته است.کارمندان بانک با اطلاع از اینکه وی پولدار است، برای برگشت زدن چک دچار تردید می شوند و از دارنده آن می خواهند که بعدا مراجعه کند .

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سئوال که آیا این موضوع در آن سال ها خبری شد که دیگران نیز این رویه را در پیش گرفتند، گفت: آن سال ها هم تعداد بانک های ایران کم بود و هم تعداد کارمندان بانک.درعین حال افراد بسیار کمی واجد شرایط دریافت دسته چک بودند و افراد کمی می توانستند از بانک ها چک بگیرند. همین امر سبب شد کم کم خبر این اتفاق بین این تعداد کم بپیچد و در نتیجه برخی دیگر نیز استفاده از این روش را مقبول تشخیص دادند.در گذشته نیز در وزارت امور اقتصادی و دارایی از موضوع تحت عنوان "قانون گوگوش" یاد می کردند.

سال ها بعد چک کم کم به بحرانی برای اقتصاد ایران تبدیل شد . طبق آخرین آماری که از سوی مدیرعامل ستاد دیه کشور در سال گذشته اعلام شده است بیش از ۶۵۷۹ نفر به خاطر کشیدن چک بلامحل تحمل حبس می کنند .

 پای چک برگشتی در چهار دهه اخیر به سینمای و تلویزیون ایران نیز باز شده و موضوع چک برگشتی یا شرخری محور قصه های فراوانی را از آن خود کرده این در حالی است که در فیلم های پیش از انقلاب هنوز پای چک به زندگی قهرمانان داستان باز نشده و سفته همچنان محور سوء استفاده شخصیت های منفی فیلم ها از دیگران بود 

درحال حاضر در عرف معاملات ؛ از چك در قالب وعده دار، مشروط ، تضمینی و یا بدون تاریخ و سفید امضا استفاده می شود . برخی کارشناسان معتقدند ارزان بودن اوراق چک در قیاس با سفته وبرات سبب سوء استفاده از این سند شده است.اولین پیش بینی در خصوص چک در قانون تجارت ایران مصوب سال ۱۳۱۱ لحاظ شد. از آنجا كه قانون تجارت تكافوی مقتضیات چك در آن زمان را نمی داد، در سال ۱۳۱۲ ماده ای به قانون تجارت اضافه شد كه براساس آن صدور چك بلامحل، مشمول جرم كلاهبرداری قرار گرفت.اولین قانون چک در ایران در اولین سال های دهه سی مشتمل بر ۱۲ ماده و ۵ تبصره را به تصویب رسیده است.

زهرا علی اکبری