رشته آرگونومیرشته آرگونومی چیست؟
احتمالا بارها این کلمه را شنیده اید، رشته آرگونومی. اما رشته آرگونومی دقیقا چیست و متخصصان این رشته چه کاری انجام می دهند؟ به بیان ساده، رشته آرگونومی علم طراحی محیط کار، محصولات و سیستم ها به گونه ای است که با توانایی های فیزیکی، ذهنی و روانی انسان سازگار باشد.
هدف نهایی رشته آرگونومی ایجاد تعادل و هماهنگی بین انسان، ماشین و محیط کار است. ارگونومیست ها با در نظر گرفتن عواملی همچون آناتومی بدن انسان، فیزیولوژی، روانشناسی و ملاحظات محیطی، به دنبال راه هایی برای بهبود کارایی، ایمنی، سلامت و آسایش افراد در محیط کار هستند.
رشته آرگونومی یک علم میان رشته ای است که از دانش رشته های مختلفی مانند مهندسی صنایع، طراحی صنعتی، فیزیوتراپی، روانشناسی و پزشکی کار بهره می برد.
تاریخچه رشته آرگونومی
از سال های گذشته ایده ای برای شکلگیری یک تشکل علمی که بتواند فعالیت های پراکنده و فردی را در قالب یک حرکت سازمان یافته جمع کند، در ذهن علاقه مندان به رشته آرگونومی وجود داشت. در شش ماهه دوم سال ۱۳۷۸ برنامه ریزی جهت برگزاری کارگاه آموزشی آرگونومی با گروه هدف اعضای هیئت علمی دانشگاه های سراسر ایران، انجام شد و نظام آموزشی توانست به این موضوع رسیدگی کند.
کارگاه آموزشی با حضور ۱۷ نفر از علاقه مندان به آرگونومی از سراسر کشور از ۱۰ الی ۱۵ اردیبهشت ۱۳۷۹ در دانشگاه تربیت مدرس برپا شد. بعد از گذشت مدتی یعنی در سال ۱۳۸۰ انجمن آرگونومی نیز تاسیس شد. در سال ۱۳۸۷ تصمیم گیری هایی جهت ایجاد کارشناسی ارشد این رشته صورت گرفت به طوریکه بعد از گذشت ۱۶ سال از ۸ دانشگاه علوم پزشکی ایران به پذیرش دانشجو و تربیت متخصص در رشته آرگونومی می پردازند. در سال ۱۳۹۲ نیز شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی با ضرورت تأسیس این رشته در مقطع دکتری تخصصیPh.D نیز موافقت نمود.
تاریخچه رشته آرگونومیشاخه های رشته آرگونومی
ارگونومی فیزیکی:
رشته آرگونومی با شاخه فیزیکی می تواند تاثیر عوامل محیطی مانند نور، گرما، لرزش و صدا را بر روی افراد مختلف بررسی کند درنتیجه سطح کارایی و عملکرد افراد در شرایط تحت آزمایش، بررسی خواهد شد.
ارگونومی سیستمی:
در این شاخه می توان شاخه های مختلف رشته آرگونومی را به صورت هماهنگ و یکدست مشاهده کرد، که درنتیجه انجام دادن موارد را آسان تر از قبل می کند.
ارگونومی سازمانی:
مشاغل و افراد در رشته آرگونومی سازمانی، سازماندهی می شوند درنتیجه این موضوع نیز کارایی و بازدهی کارمندان در این مجموعه زیادی شده و احساس رضایت بین کارمندان دوچندان می شود.
ارگونومی شناختی:
مهمترین شاخه از رشته آرگونومی، گرایش شناختی است. در این رشته فعالیت های ذهنی و مغزی انسان نظیر حافظه، قدرت درک، قدرت تحلیل، میزان استرس و اضطراب و… بررسی خواهند شد.
چرا رشته آرگونومی مهم است؟
رشته آرگونومی نقش مهمی در ایجاد محیط های کاری ایمن، کارآمد و مفرح ایفا می کند. با بکارگیری اصول رشته آرگونومی می توان:
- خطرات ناشی از کار را کاهش داد.
- بهره وری و کارایی نیروی کار را افزایش داد.
- کیفیت محصولات و خدمات را بهبود بخشید.
- سلامت و آسایش کارکنان را ارتقاء داد.
- هزینه های ناشی از حوادث شغلی و بیماری های مرتبط با کار را کاهش داد.
- تحقیقات نشان داده است که محیط های کاری ارگونومیک می توانند منجر به کاهش قابل توجهی در موارد آسیب های اسکلتی عضلانی، خستگی، استرس و نارضایتی شغلی شوند.
کاربردهای رشته آرگونومی
رشته آرگونومی کاربردهای گسترده ای در صنایع مختلف دارد، از جمله:
صنایع تولیدی؛ طراحی ایستگاه های کاری، ابزار و ماشین آلات ایمن و راحت برای کارگران خط تولید.
دفاتر اداری؛ طراحی مبلمان اداری ارگونومیک مانند صندلی های ارگونومیک و میزهای قابل تنظیم ارتفاع برای پیشگیری از دردهای اسکلتی عضلانی.
صنایع حمل و نقل؛ طراحی کابین خودروها، قطارهای مسافربری و هواپیماها به گونه ای که راحتی و ایمنی سرنشینان را تامین کند.
صنایع پزشکی؛ طراحی تجهیزات پزشکی راحت و کاربرپسند برای پزشکان و پرستاران و همچنین طراحی فضاهای مراقبت های بهداشتی برای آسایش بیماران.
محصولات مصرفی؛ طراحی محصولات ارگونومیک مانند صفحات کلید رایانه، ابزار باغبانی و وسایل آشپزخانه که استفاده از آنها راحت و بدون فشار بر بدن باشد.
معرفی رشته آرگونومیتحصیل در رشته آرگونومی
اگر به رشته آرگونومی علاقه مندید، می توانید در مقطع کارشناسی ارشد این رشته تحصیل کنید. در دوره کارشناسی ارشد رشته آرگونومی ، با اصول و مبانی ارگونومی، آناتومی بدن انسان، فیزیولوژی کار، روانشناسی کار، طراحی ارگونومیک محصولات و محیط کار آشنا می شوید.
در این دوره می توانید دانش خود را در زمینه های تخصصی تری مانند ارگونومی شناختی، ارگونومی فیزیکی و ارگونومی سازمانی تعمیق بخشید.
علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، رشته آرگونومی کاربردهای دیگری نیز دارد، از جمله:
طراحی رابط کاربری (UI) و تجربه کاربری (UX): ارگونومیست ها می توانند در طراحی رابط های کاربری و تجربیات کاربری که استفاده از آنها برای کاربران آسان و بدون دردسر باشد، به طراحان وب و نرم افزار کمک کنند.
طراحی محیط های آموزشی: ارگونومیست ها می توانند در طراحی کلاس های درس، مبلمان آموزشی و مواد آموزشی به گونه ای که برای دانش آموزان و معلمان راحت و کارآمد باشد، به معماران و طراحان آموزشی کمک کنند.
طراحی محیط های ورزشی: ارگونومیست ها می توانند در طراحی تجهیزات ورزشی، زمین های بازی و سالن های ورزشی به گونه ای که برای ورزشکاران ایمن و راحت باشد، به مربیان و معماران ورزشی کمک کنند.
طراحی محیط های سالمندی: ارگونومیست ها می توانند در طراحی خانه ها، آپارتمان ها و محیط های عمومی به گونه ای که برای افراد مسن ایمن و دسترسی آسان باشد، به معماران و طراحان داخلی کمک کنند.
همانطور که مشاهده می کنید، رشته آرگونومی کاربردهای بسیار گسترده ای در زمینه های مختلف زندگی دارد.
دکتری رشته آرگونومی
فارغ التحصیلان رشته آرگونومی در مقطع کارشناسی ارشد بعد از اتمام تحصیلات خود می توانند، در یکی از رشته های زیر برای دکتری اقدام به ادامه تحصیل کنند:
- ارگونومی
- بهداشت حرفه ای
- کار درمانی (با پایه کارشناسی کاردرمانی)
- مهندسی پزشکی
- انفورماتیک پزشکی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)
- سلامت در بلایا و فوریتها (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)
- سلامت و رفاه اجتماعی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)
- اپیدمیولوژی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)
- مددکاری اجتماعی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی به شرط داشتن کارشناسی مددکاری)
- گفتار درمانی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد به شرط داشتن کارشناسی گفتار درمانی)
فعالیت های مربوط به رشته آرگونومیدروس تخصصی دکتری رشته آرگونومی
تعداد واحد های درسی که در دوره دکتری تخصصی آرگونومی باید طی کرد برابر با ۴۷ واحد است که ۲۱ واحد اختصاصی اجباری، ۶ واحد اختصاصی اختیاری و ۲۰ واحد شامل پایان نامه می باشد.
از جمله دروس اختصاصی اجباری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ماکرو ارگونومی
- ارگونومی در طراحی
- بیومکانیک
- طراحی مطالعات آزمایشگاهی
- آنتروپومتری
- روش های دستگاهی در ارزیابی ارگونومیک
- ارزیابی عملکرد انسان
- مهندسی شناختی
- مباحث ویژه در ارگونومی
- مدل ها و روش های ارزیابی استرس شغلی
از جمله دروس اختصاصی اختیاری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اپیدمیولوژی بیماری های اسکلتی و عضلانی
- مهندسی توانبخشی
- عوامل رفتاری در پیشگیری از آسیب
- مدلسازی و شبیه سازی در ارگونومی
- خطای انسانی و ایمنی سیستم ها
- کنترل حرکت و تحلیل پیشرفته وضعیت و حرکات بدن
آینده شغلی رشته آرگونومی
با توجه به اهمیت روزافزون سلامتی، ایمنی و آسایش در محیط کار و زندگی، تقاضا برای متخصصان رشته آرگونومی در حال افزایش است. پیش بینی می شود که در سال های آینده، تقاضا برای این شغل به طور قابل توجهی افزایش یابد. اگر به دنبال شغلی چالش برانگیز و پویا هستید که در آن بتوانید نقشی حیاتی در ارتقای سلامت، ایمنی و آسایش افراد ایفا کنید، رشته آرگونومی می تواند گزینه مناسبی برای شما باشد.
افرادی که در این رشته تحصیل می کنند درنهایت می توانند در یکی از موارد زیر مشغول به کار شوند:
- تدریس دروس و آموزش مهارت های ارگونومی در رشته ها و مقاطع دانشگاهی
- طراحی و تدوین بسته های آموزشی جامعه نگر و ارائه از طریق رسانه های جمعی
- آموزش ارگونومی در محیط های شغلی
- مشارکت در برگزاری کارگاه های آموزشی و دوره های علمی و کاربردی در کلیه مراکز خدماتی، تولیدی و اداری
- طراحی، اجرا، نظارت و ارزشیابی پروژه های تحقیقاتی در زمینه های مختلف ارگونومی در سطوح گوناگون
- مشارکت و همکاری در تدوین استانداردهای ارگونومی
- طراحی پروژه های تحقیقاتی در زمینه شناخت اشکالات فرآیندها یا سیستم ها از دیدگاه ارگونومی
- طراحی و برنامه ریزی پروژه های تحقیقاتی در زمینه رفع اشکالات فرآیند ها یا سیستم ها از دیدگاه ارگونومی
- ارزیابی و شناسایی معضلات و مشکلات یک نهاد، سازمان، شرکت، یا مؤسسه از دیدگاه ارگونومی جهت ارتقاء بهره وری، کیفیت تولید، ایمنی، رضایت و جلوگیری از خطاهای انسانی، حوادث شغلی و حذف عوامل خطر آسیب های جسمانی، روانی و روحی در محیط کار
- شناسایی ریشه های عوامل و موانع بهره وری در یک نهاد، سازمان، شرکت یا مؤسسه از دیدگاه ارگونومی
- اجرای روش های ارگونومی مشارکتی در واحدهای فناور و شرکت های تازه تأسیس
- به کارگیری اصول ماکرو ارگونومی در طراحی سازمانی و آموزش نیروی کار
- مشارکت در مدیریت سازمانی با رویکرد انسان محور از طریق تغییرات ارگونومیک در فرآیند کار، ساعت کار، استراحت، نوبت کاری و چرخش شغلی
- وزارت بهداشت (دفتر سلامت محیط و کار جهت کنترل وضعیت استانداردهای ارگونومیک)
- مراکز آموزشی- تحقیقاتی، دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی
- کلیه مراکز تولیدی، خدماتی و اداری
- وزارت کار (جهت کنترل وضعیت استانداردهای ارگونومیک)
- صنایع دفاعی و نظامی
- نهادهای قانون گذاری
- کلیه مراکز بهداشتی، خدماتی و اداری
- مراکز رشد و شرکت های دانش بنیان
- سازمان های استاندارد
بازار کار رشته آرگونومیسخن پایانی درباره رشته آرگونومی
رشته آرگونومی علمی جذاب و کاربردی است که می تواند به بهبود کیفیت زندگی انسان ها کمک کند. اگر به دنبال شغلی هستید که در آن بتوانید از خلاقیت و دانش خود برای حل مشکلات واقعی مردم استفاده کنید، رشته آرگونومی می تواند انتخاب مناسبی برای شما باشد.
گردآوری: بخش آموزشی سرپوش
- 14
- 4
