رشته دانشگاهی اعضای مصنوعی

رشته اعضای مصنوعی

رشته اعضای مصنوعی

تصور کنید فردی به دلیل بیماری یا سانحه، بخشی از اندام خود را از دست داده باشد. این فقدان می‌تواند تحرک، استقلال و روحیه‌ی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. اما خوشبختانه، با پیشرفت‌های چشمگیر علم پزشکی، رشته‌ی اعضای مصنوعی (Prosthetics) ظهور کرده است تا به این افراد توانایی حرکت و فعالیت دوباره را هدیه دهد. رشته‌ی اعضای مصنوعی به طراحی، ساخت و به کارگیری اندام‌های مصنوعی برای جایگزینی اندام‌های از دست رفته‌ی بدن انسان می‌پردازد. این اندام‌ها می‌توانند دست، پا، بازو یا هر عضو دیگری از بدن باشند.

تاریخچه‌ی رشته‌ی اعضای مصنوعی

سابقه‌ی استفاده از اعضای مصنوعی به دوران باستان باز می‌گردد. در مصر باستان، از پاهای چوبی برای جایگزینی پاهای از دست رفته استفاده می‌شد. در طول تاریخ، مواد و تکنیک‌های ساخت اعضای مصنوعی به تدریج پیشرفت کرد. اما تحول عظیم در این زمینه، در قرن بیستم و با ظهور مواد سبک‌تر و بادوام‌تر و همچنین پیشرفت‌های علم مهندسی و کنترل الکترونیکی به وقوع پیوست.

درباره رشته اعضای مصنوعی

معرفی رشته اعضای مصنوعی

رشته اعضای مصنوعی یکی از زیرشاخه های توانبخشی است که افراد می توانند به صورت مهندسی و مطابق با آناتومی بدن طریقه طراحی و ساخت اعضای مصنوعی و وسایل کمکی را بیاموزند. دروس مربوط به این رشته مجموعه ای از علوم مهندسی و پزشکی را شامل می شود. متخصصان اعضای مصنوعی در سه زمینه حمایت از اعضای ضعیف و ناتوان بدن، ساخت اندام مصنوعی برای عضو از دست رفته و اصلاح ناهنجاری ها فعالیت دارند و برای کسب این دانش باید دروس پایه ای نظیر؛ آناتومی، دلایل ناهنجاری و بیماری های اندام مدنظر را خوانده و سپس طریقه ساخت ارتز، پروتز و وسایل مدنظر را بیاموزند. 

ارتزها وسایل کمکی هستند که به موازات اندام فلج یا ضعیف شده استفاده می شوند و به آن کمک خواهند کرد تا کارایی بهتری داشته باشند. ارتزها شامل تمامی اندام ها منجمله اندام تحتانی، اندام فوقانی، ستون فقرات، سر و گردن هستند. 

پروتزها هم اعضای مصنوعی هستند که به جای عضو طبیعی استفاده می شوند و در امتداد عضور سالم قرار می گیرند. فردی که به بیماری فلج اطفان دچار شده است با استفاده از ارتزهای کمک کننده می تواند سرپا بایستد و به سایر فعالیت های زندگی خود می پردازد. 

دانشگاه های علوم پزشکی زیر دارای رشته اعضای مصنوعی هستند:

- شیراز

- ایران

- بهزیستی و توانبخشی تهران(رشته های گروه پزشکی)

- اصفهان

- اصفهان - پردیس خودگردان

- همدان

- همدان - پردیس خودگردان

تفاوت رشته اعضای مصنوعی با رشته مهندسی پزشکی

تفاوت بین رشته مهندسی پزشکی و رشته اعضای مصنوعی به بحث الکترونیک و بیومکانیک کاربردی کل تجهیزات پزشکی برمی گردد، به طوریکه در رشته مهندسی پزشکی برای طراحی یک دستگاه رادیولوژی یا فیزیوتراپی فعالیت می کنند، درحالی که در رشته اعضای مصنوعی با دانش مدنظر به طراحی و ساخت وسایل کمکی و اعضای مصنوعی می پردازند. 

در رشته مهندسی پزشکی علاوه بر اعضای مصنوعی خارج از بدن می توان پروتزهای داخلی نظیر قلب مصنوعی، اعضای پیچیده الکترونیکی مکانیکی مانن دست سیبرنتیکی را هم طراحی کرد اما افرادی که از رشته اعضای مصنوعی فارغ التحصیل می شوند قطعات ساده تری که با ابزار دستی را هم طراحی می کنند، که از جمله آنها می توان به پای مصنوعی عادی یا انواع بریس اشاره کرد. 

مدت زمان تحصیل مقطع کارشناسی این رشته ۴ سال است که شامل ۱۲۸ واحد می شود.

توانایی های لازم برای ورود به رشته اعضای مصنوعی

افرادی که قصد دارند وارد رشته اعضای مصنوعی شوند باید روحیه همدردی داشته باشند تا بتوانند با افراد دردمند جامعه نظیر معلولین ارتباط بگیرند و به آنها ابراز امیدواری کنند. یکی دیگر از توانایی های لازم برای افراد این رشته استفاده از توانایی دست ها مانند یک مجمسه ساز است، افراد باید بتوانند به راحتی قالب گیری اندام ها را انجام دهند. دارا بودن آمادگی جسمانی خوب نیز از جمله دیگر ویژگی ها است زیرا افراد گاهی باید حدود چهار ساعت سرپا بایستند و به کار بپردازند.

رشته اعضای مصنوعی؛ ساخت اندام مصنوعی

دروس مربوط به رشته اعضای مصنوعی

دروس عمومی:

- مبانی نظری اسلام

- ادبیات فارسی

- اخلاق اسلامی

- زبان عمومی

- تاریخ و تمدن اسلامی

- آشنایی با منابع اسلامی

- انقلاب اسلامی

- تربیت بدنی یک و دو

دروس پایه فنی مهندسی:

- رسم فنی

- آمار و روش تحقیق

- استاتیک

- تکنیک قطعه سازی

دروس پایه پزشکی و توانبخشی:

- آناتومی اندام بالایی

- آناتومی اندام سطحی

- آناتومی اندان پایینی

- آناتومی ستون فقرات و نواحی قدامی شکم

- آناتومی اعصاب

- زبان تخصصی

- فیزیولوژی عمومی

- اصول توانبخشی و طب فیزیکی

- نورولوژی

- رادیولوژی

- ارتوپدی یک و دو

- روانشناسی معلولین جسمی

دروس تخصصی:

- تکنیک ارتوپدی فنی

- مدیریت مراکز ارتوپدی فنی

- ارتزهای اندام بالایی

- اخلاق حرفه ای

- طراحی و ساخت ارتزهای بالازانو

- ارتزهای اندام پایینی

- کینزیولوژی و بیومکانیک ۱و۲و۳

- پروتزهای اندام پایینی ۱و۲

- ارتزهای پا

- طراحی و ساخت ارتزهای ستون فقرات ۱و۲

- طراحی و ساخت ارتزهای پا

- طراحی و ساخت پروتزهای زیر زانو

- طراحی و ساخت ارتزهای زیر زانو

- ارتزهای ستون فقرات

- طراحی و ساخت پروتزهای اندام بالایی

- طراحی و ساخت ارتزهای اندام بالایی

- طراحی و ساخت پروتزهای بالا زانو

- پروتزهای زیبایی

- پروتزهای اندام بالایی

- معاینه و ارزیابی

دروس کارآموزی در مقطع کارشناسی:

- کارآموزی در عرصه ارتزهای اندام پایینی

- کارآموزی در عرصه ارتزهای اندام بالایی

- کارآموزی در عرصه ارتزهای ستون فقرات

- کارآموزی در عرصه پروتزهای اندام پایینی

- کارآموزی در عرصه پروتزهای اندام بالایی

رشته اعضای مصنوعی؛ ساخت پای مصنوعی

بازار کار رشته اعضای مصنوعی

فارغ التحصیلان در رشته اعضای مصنوعی می توانند در دو بخش دولتی و خصوصی فعالیت داشته باشند. از جمله مراکز دولتی که به استخدام افراد می پردازند می توان به سازمان بهزیستی، هلال احمر، بنیاد جانبازان و بیمارستان های دارای مراکز ارتوپدی فنی اشاره کرد. 

البته باید عنوان کرد که مرکز اصلی فعالیت فارغ التحصیلان رشته اعضای مصنوعی به مراکز خصوصی مربوط است. رشته اعضای مصنوعی از جمله معدود مواردی است که افراد بعد از اتمام درس می توانند براساس کسب تجربه به بازگشایی مراکز خصوصی بپردازند و به افرادی که مشکلات توانبخشی، ارتوپدی یا بیماری های ساده مانند کف پای صاف و... دارند کمک کنند. 

در ضمن اگر دانشجویی اهل تحقیق و مطالعه باشد، در این رشته زمینه نوآوری بسیار زیاد است. بخصوص در زمینه پروتز های زیبایی یعنی ساخت چشم، گوش و بینی مصنوعی که نیروی کار متخصص در ایران بسیار کم است.

مقاطع تحصیلی رشته اعضای مصنوعی

متقاضیان رشته اعضای مصنوعی می توانند این رشته را تا کارشناسی ارشد ادامه دهند، گرایش خاصی در مقطع کرشناسی ارشد وجود ندارد و تنها دو گرایش ارتز و پروتز یافت می شود. فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی رشته ی اعضای مصنوعی می توانند در مقطع کارشناسی ارشد در رشته های زیر ادامه تحصیل دهند:

- مهندسی پزشکی(زیست مواد و بیوالکتریک)

- نانوتکنولوژی پزشکی

- فیزیک پزشکی

- رشته ی مدیریت توانبخشی

- اعضای مصنوعی و وسایل کمکی

- زیست فناوری پزشکی

آینده رشته اعضای مصنوعی

رشته اعضای مصنوعی به طور مداوم در حال پیشرفت و توسعه است. تحقیقات و نوآوری‌های جدید در این زمینه، نویدبخش آینده‌ای روشن برای افراد دارای معلولیت جسمی است. برخی از این پیشرفت‌ها عبارتند از:

- استفاده از مواد سبک‌تر و بادوام‌ت

- بهبود سیستم‌های کنترل الکترونیکی

- استفاده از چاپ سه‌بعدی برای ساخت پروتز

- توسعه رابط‌های عصبی-عضلانی برای کنترل دقیق‌تر پروتزها

رشته اعضای مصنوعی؛ ساخت اعضای مصنوعی پیچیده

سخن پایانی درباره رشته اعضای مصنوعی

رشته اعضای مصنوعی با اهدای امید به بازگشت به زندگی، نقشی حیاتی در ارتقای کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت جسمی ایفا می‌کند. پیشرفت‌های مداوم در این زمینه، نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر برای این افراد است.

گردآوری: بخش آموزشی سرپوش