سیستم VAR یا ویدئو چک چیست؟

ویدئو چک یا سیستم var

تکنولوژی VAR چیست؟

تکنولوژی VAR یا Video Assistant Referees یا کمک داور ویدیویی که این روزها نام آن را زیاد می‌شنویم در واقع یک فناوری دیجیتال جدید مورد استفاده از ورزش فوتبال است که طی آن در صحنه های حساس کار تصمیم گیری داوران با بازبینی صحنه توسط این سیستم تسهیل شود. در واقع این  سیستم به نوعی کمک داور پنجمی که تیمی پشت آن قرار دارد و در تعامل با دیگر داوران و تیم بازبینی صحنه های بازیست. این سیستم کمک داوری به همه زوایای بازی از طریق دوربینهای مختلفی که دسترسی دارد و می‌تواند هر لحظه که داور اول بخواهد صحنه ها را برای او مجددا پخش کند.

مسلما اندکی اشتباه در داوری می تواند سرنوشت تیم ها را عوض کند. همین موضوع سبب شد که فیفا روی به روشهای دیگر چون داور خط و استفاده از سنسور در توپ فوتبال بیفتد. در نهایت نیز سیستم ویدیو چک همانند دیگر ورزشهایی چون والیبال، تحت نام VAR به فوتبال ورود پیدا کرد. تکنولوژی کمک داور ویدیویی (VAR)، با بهره بردن از فیلم‌ های بازی (به صورت زنده) و همچنین هدست، به داوران امکان اجرای بهتر قوانین فوتبال و همچنین کاهش اشتباهات داوری را می ‌دهد. این سیستم در حال حاضر، از سوی فیفا در برخی لیگ ‌های بزرگ بزرگ فوتبال اروپا و مسابقات بین‌المللی به صورت آزمایشی مورد استفاده قرار می‌ گیرد. با این وجود، هنوز بسیاری از مربیان و بازیکنان و مدیران ورزشی، نسبت به این تکنولوژی تردید دارند. این فن آوری فقط برای صحنه‌های تعیین کننده و تاثیرگذار مانند گل، پنالتی، اخراج و جریمه کردن اشتباهی یک بازیکن به جای بازیکن خطا کار مورد استفاده قرار می‌ گیرد. داور می‌تواند در حین بازی و به صورت مستقیم از کمک داوران ویدیویی در خواست بازبینی صحنه را داشته باشد.

ویدیو چک یا سیستم var در جام جهانی روسیه ۲۰۱۸ برای نخستین بصورت رسمی مورد استفاده قرار گرفت

سیستم ویدیو چک چگونه کار میکند؟

سیستم کمک داور ویدیویی یا var علاوه بر دوربین های سیستم تصمیم گیری به هر زاویه از زمین دسترسی دارد و برای بازی هایی که بیش از ۱۲ زاویه از بازی را توسط دوربین پوشش می دهند، می تواند دو دستگاه VAR مورد استفاده قرار گیرد. نکته مهم در استفاده از این سیستم این است که این کمک داوران پشت این سیستم که در اتاقک خود حضور دارند، به آنچه پخش کننده های تلویزیونی نشان می‌دهد بی توجه هستند و خودشان باید بازی را از زوایای مختلف که دوربینهای حاضر در ورزشگاه ان را پوشش می‌دهند، پیگیری کنند. این کار سبب می‌شود که آنها بازی را از زاویه ای ببینند که شاید توسط داور مورد غفلت واقع شده است و در مواردی که نیاز به استفاده از کارت زرد و قرمز هست بهتر بتوانند تصمیم گیری کنند.

فرض کنید خطایی در زمین بازی رخ داده است. در مرحله اول داور در مورد تصمیم گیری در زمینه این صحنه دچار شک و تردید است، به همین جهت یا از VAR درخواست کمک می‌کند یا تیم VAR به او پیشنهاد می‌دهند که برای بررسی صحنه از آن استفاده کند.

در مرحله دوم فیلم ویدیویی صحنه بازی توسط داوران مورد بررسی مجدد قرار می‌گیرد و تیم VAR از طریق هدست در تصمیم گیری داور او را راهنمایی می کنند. در مرحله بعدی نیز داور خود صحنه را بازبینی کرده و تصمیم نهایی خود را اعلام کرده و آن را اجرا می‌کند.

کمک داور ویدیویی یا سیستم var در چه زمان هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟

این نکته بسیار مهم است که  نباید در هر صحنه ای از این سیستم استفاده کند. تنها در صورتی که صحنه ای دارای ابهام است باید از آن استفاده کرد و مواردی که واضح است باید خود داور بلافاصله تصمیم گیری کند. در صورت نیاز داور می‌تواند از نظر دیگر کمک داوران نیز استفاده کند و یا اینکه خودش به تنهایی تصمیم بگیرد. داور در این مواقع نمی‌تواند بگوید که من در خصوص این دچار شک هستم و به من کمک کنید. بلکه خود داوران ابتدا باید تصمیم خود را بگیرند و در صورت نیاز به سیستم VAR ان را در تصمیمات خود درگیر کنند.

سیستم ویدئو چک علاوه بر دوربین های سیستم تصمیم گیری به هر زاویه از زمین دسترسی دارد

چه مواردی شامل استفاده از VAR یا ویدیو چک می‌شوند؟

به گفته سایت فیفا این تکنولوژی داوری در فوتبال، تنها در چهار حالت ابهام در گل شدن، تصمیم در خصوص پنالتی و دریافت کارت زرد یا قرمز و همچنین تشخیص بازیکن خطا کاراستفاده می کنند. بدین ترتیب که داور با کمک سیستم ویدیو چک می‌تواند تشخیص دهد که آیا توپ از خط دروازه عبور کرده یا خیر. همچنین در مواردی که خطا منجر به پنالتی می‌شود یا خیر. داور نیز می‌تواند از این کمک ویدیویی بهره ببرد. شناسایی بازیکن خاطی و دادن کارت جریمه به او نیز یکی دیگر از کاربردهای VAR است.

استفاده از VAR در ایران

 سیستم کمک‌داور ویدیویی (VAR) تا‌کنون نتوانسته مسیری که پیش‌بینی شده بود را به طور موفقی طی کند و آنطور که وعده داده شده بود برای نیم‌فصل دوم مورد استفاده قرار بگیرد. همه داوران و مسوولان کمیته و دپارتمان به وجود نقص‌هایی در این سیستم اشاره کرده‌اند اما در نهایت مشخص نشد مشکل اصلی نرم‌افزار VAR چه بود؟ مشکلی که بیان آن نشان از شکاف عمیقی دارد که VAR ایرانیزه با استانداردهای جهانی دارد! در شرایطی که نرم افزار کمک‌داور ویدیویی در جهان، بعد از ۵ ثانیه تصاویر مورد نیاز داور را مجدداً پخش می‌کند، در نمونه طراحی شده از سوی شرکت ایرانی، یک دقیقه و نیم طول می‌کشد تا تصویر برای داور به نمایش درآید. این در حالی است که مسوولان در ابتدا مدعی بودند که با هزینه‌ای بسیار کمتر از آنچه در جهان موجود است می‌توانند سامانه VAR را در ورزشگاه‌های ایران به بهره‌برداری برسانند اما قطعاً زمانی که با اطمینان از کاهش هزینه‌ها می‌گفتند به نواقص اینچنینی فکر نکرده بودند.

می‌گفتند می‌توانند سیستم کمک‌داور ویدیویی را ایرانیزه کنند و با هزینه‌ای به مراتب کمتر از آنچه گفته می‌شود، تا نیم‌فصل دوم در ورزشگاه آزادی اجرا کنند. می‌گفتند پروژه اجرای VAR آنقدرها هم که می‌گویند پرهزینه و پردردسر نیست. ورژن ایرانی نرم‌افزار VAR اما کم‌کم دارد یادآور هدست‌های ایرانی می‌شود که با هزینه‌ای کمتر در اختیار داوران قرار گرفته بود اما کارآیی لازم را نداشت. حالا کمیته داوران با پروژه دیگری مواجه شده که در همان قدم اول شکست خورده و کمیته داوران را مجاب کرده که با صرف هزینه‌ای بیشتر به سراغ استانداردهای جهانی یا روش‌های دیگری برود.

مسوولان دپارتمان و کمیته داوران چندی پیش به نقص‌هایی اشاره کرده بودند که در اجرای سیستم کمک‌داور ویدیویی از سوی شرکت تحت قرارداد وجود داشت اما نگفتند که نقص اصلی که در این سیستم مشاهده شده چه بوده و چرا داوران حاضر نشده‌اند از برنامه طراحی شده از سوی این شرکت استفاده کنند؟ واقعیت اما این است که پیش از آنکه VAR ایرانی از سوی فیفا رد شود، داوران ایرانی آن را رد کردند.

مهمترین و اساسی‌ترین مشکل داوران با نرم‌افزار طراحی شده، زمان مورد نیاز برای بازبینی صحنه‌های مشکوک داوری بود. در نرم‌افزار VAR مورد تأیید فیفا، مدت زمانی که بین اعلام داور و بازبینی صحنه مورد نظر طول می‌کشد، چیزی حدود ۵ ثانیه است. داور درخواست VAR می‌دهد و ۵ ثانیه بعد صحنه مورد نظر روی مانیتور پخش می‌شود. در سیستم طراحی شده از سوی شرکت ایرانی تحت قرارداد با سازمان لیگ اما این مدت زمان تا یک دقیقه و نیم طول می‌کشد! تأخیری بیش از ۲۰ برابر استانداردی که از سوی فدراسیون جهانی فوتبال تعیین شده است.

در جلسه‌ای که کمیته داوران از تعدادی داوران دعوت کرده بود تا در اجرای آزمایشی نرم‌افزار VAR شرکت کنند، این نکته مورد اعتراض تعدادی از داوران قرار گرفت. این داوران معتقدند با این میزان تأخیر در تکرار صحنه‌های مشکوک داوری، عملاً استفاده از برنامه طراحی شده فعلی امکان‌پذیر نیست. نمی‌شود یک دقیقه و نیم برای بازبینی صحنه بازی صبر کرد و سپس درباره‌اش تصمیم گرفت. این پروسه ۳ تا ۴ دقیقه از وقت بازی را تلف می‌کند و مسابقه را از جریان می‌اندازد. نقدی که کاملاً منطقی بوده و کمیته داوران را مجاب کرده که به فکر طراحی برنامه VAR از سوی شرکت دیگری بیفتد و این طراحی را به استانداردهای جهانی نزدیک‌تر کند. شاید هم مثل ماجرای هدست داوران، در نهایت مجاب شود که با صرف هزینه بیشتر، نمونه خارجی آن را تهیه کند.

خاطره هدست‌ها هنوز برای جامعه داوران تازه است و آنها حاضر نیستند مشابه آن اتفاقات را با VAR تجربه کنند. همان زمان هم کمیته داوران به دلیل اختلاف قیمت نمونه ایرانی و خارجی هدست‌ها، تصمیم گرفته بود هدست‌های ایرانی را به قیمت ۷ میلیون تومان بخرد و به خرید نمونه خارجی ۲۰ میلیونی آن تن ندهد. همین شده بود که یدا... جهانبازی در وصف این هدست‌ها می‌گفت که صدای مکالمات بی‌سیم مأموران اورژانس و پلیس را بلندتر از صدای محمدرضا فغانی که کمکش در آن بازی بود، می‌شنید! بعد از این اجرای آزمایشی و مصائبی که استفاده آزمایشی‌اش برای جهانبازی و کمک‌هایش ایجاد کرده بود، کمیته داوران ترجیح داد یکی از همان نمونه‌های ۲۰ میلیون تومانی را بخرد و در اختیار داورانش قرار دهد.

تکنولوژی var یا ویدیو چک در ایران

حالا اجرای VAR در همان مسیر قرار گرفته است. با این تفاوت که پیش از آنکه نمونه استاندارد آن مورد آزمایش قرار بگیرد و به تأیید نهایی برسد، دپارتمان داوران از اجرای این سیستم برای نخستین بار در دیدار حساس دربی خبر داده است. دربی در شرایط عادی، از هر نظر حساسیت‌های خاص خود را دارد و اینکه این سیستم با نواقص احتمالی‌اش برای نخستین بار در این مسابقه اجرا شود، تصمیمی است که به نظر می‌رسد نیاز به بازبینی دارد.

اجرای VAR ایرانی در مراحل نهایی

داود رفعتی رئیس دپارتمان داوری در تازه ترین مصاحبه خود درباره استفاده از سیستم کمک داور ویدئویی (VAR) به نکات تازه ای اشاره کرده است.

* ما تلاش کردیم این سیستم را به نیم فصل دوم برسانیم. این مساله ۵ مرحله دارد که ما دو مرحله را گذراندیم. یک مرحله ثبت نام بود. یک مساله دیگر هم کلاس دیگر بود. مرحله بعدی آموزش داوران است. هر داور باید ۹۰ دقیقه آموزش ببیند. مرحله دیگر تست آفلاین بوده که انجام شده است.

*۲۴ داور آموزش می‌بینند چرا که اگر قرار باشد افراد بیشتری آموزش ببینند نیاز به زمان زیادی است. ما مجوز داخلی را گرفتیم اما سیستم‌هایی که آورده شده خیلی کارایی نداشتند.

* در مورد نرم افزار داخلی ما از همه خواستیم اگر توانایی دارند این کار را انجام دهند. هر کسی می‌تواند الان به زمین بیاید و این کار را انجام دهد استقبال می‌کنیم اما اکثرا به صورت طرح و پیشنهاد اعلام آمادگی کردند که این به درد ما نمی‌خورد. ما مجوز داخلی را گرفتیم اما سیستم هایی که آورده شده خیلی کارایی نداشتند.

* ما روابط بسیار خوبی با کره جنوبی داریم. مهدی تاج و دکتر چانگ رئیس فدراسیون کره جنوبی رابطه خوبی دارند و قرار است دو دستگاه در اختیار ما قرار دهند.

* فیفا ۷-۸ برند معرفی کرده است. برندی که ما وارد کنیم را همه باشگاه‌ها باید وارد کنند. وقتی فیفا قصد نظارت داشته باشد باید همه عوامل آن کشور از یک برند برای انجام این کار استفاده کنند. برند مورد استفاده تیم‌ها نباید متفاوت باشد. هماهنگی این مسئله باید با فدراسیون باشد. کمیته داوران در مسائل مالی و ... دخالتی ندارد.

* فیفا اجازه داده داورانی که امسال بازنشسته می‌شوند در این سیستم فعالیت کنند. حضور آنها تا دو تا سه  سال بلامانع است. این داوران باید آمادگی بدنی داشته باشند و از آنها تست می‌گیریم.

* یک سیستم در مرکز ملی فوتبال برای کارگاه آموزشی استفاده می‌شود. یک سیستم هم در یکی از ورزشگاه با تشخیص فدراسیون استفاده خواهد شد.

* توصیه فیفا این است که اپراتورها داور و فوتبالی باشند. تلاش می‌کنیم در این راستا آموزش دهیم.

* هر ورزشگاه باید با محوریت فدراسیون و سازمان لیگ یک سیستم داشته باشد.

آفساید نیمه اتوماتیک و نحوه کار آن:

آفساید نیمه اتوماتیک

فناوری  آفساید نیمه اتوماتیک  بسیار شبیه به همان فناوری خط دروازه است، اما به جای ردیابی خط ثابت دروازه، به صورت پیوسته بازیکنان را دنبال می کند. این سیستم با کمک هوش مصنوعی به داوران بازی اجازه می دهد تا در سریع ترین زمان ممکن آفسایدها را تشخیص دهند.

۱۲ دوربین نصب شده زیر سقف ورزشگاه حرکات توپ و حداکثر ۲۹ نقطه داده را برای هر بازیکن ثبت می‌کنند. ۵۰ بار در ثانیه برای محاسبه موقعیت دقیق آنها در زمین. ۲۹ مجموعه داده جمع آوری شده شامل اندام ها و اعضایی از بدن است که برای ایجاد آفساید در نظر گرفته می‌شود.

توپ مورد استفاده در این بازی ها دارای سنسور مرکزی است که داده ها را ۵۰۰ بار در ثانیه به اتاق ویدیو ارسال می‌کند و این امکان را مهیا می‌کند تا لحظه دقیق ضربه زدن به توب با دقت تمام تشخیص داده شود.

با ترکیب داده های ردیابی اندام بازیکنان و توپ و استفاده از هوش مصنوعی، این فناوری جدید هر زمان که توپ توسط مهاجمی که در زمان بازی با توپ هم‌ تیمی اش در آفساید قرار دارد، دریافت می‌شود، یک اعلان خودکار به اتاق ویدیو ارسال می‌کند.

برای تایید این اعلان، پیش از گزارش به داور اصلی بازی، تیم داوری ویدیویی به صورت دستی لحظه دقیق شوت که توسط داده ها ارائه شده و همچنین خط آفساید که به صورت خودکار محاسبه شده را بررسی می‌کند. این پروسه تنها چند ثانیه طول می‌کشد و فرآیند تصمیم گیری سریع تر و دقیق تری را فراهم می‌سازد.

هنگامی که یک گل آفساید زده می‌‌شود، یک پرچم نارنجی به‌ صورت خودکار ظاهر می‌شود. اپراتورهای ویدیویی از همان لحظه همه چیز را بررسی کرده و به تیم داوری اطلاع می‌دهند. میانگین کل این عملیات پیش از این سیستم ۷۰ ثانیه بود و حالا ۲۵ ثانیه است.

هنگامی که تصمیم گرفته شد و از طریق VAR به داور زمین اعلام شد، روند قبلی ادامه می‌یابد. یک بازسازی سه بعدی از موقعیت دقیق بازیکنان و توپ برای تماشاگران نشان داده می‌شود. این فرآیند زمانی انجام می‌شود که تصمیم پیش از این توسط داور گرفته شده باشد.

ترکیب انسان و هوش مصنوعی در روند تصمیم‌گیری باعث دقت بیشتر آن می‌شود و باعث میشود که کمتر حق تیم ها ضایع شود.

قوانین جدید آفساید:

بعد از اعتراضات بیشماری که در دنیای فوتبال به وجود آمده فیفا تغییراتی در قوانین فیفا ایجاد کرده است:

۱-  از این پس اگر پای تکیه گاه مهاجم (پای عقب) عقب‌تر از بدن مدافع باشد دیگر آن موقعیت آفساید به شمار نمی‌آید. این مسئله یعنی زمانی که تمام بدن مهاجم از مدافع جلوتر باشد آفساید اعلام می‌شود. این اتفاق توسط VAR بررسی می‌شود زیرا این تکنولوژی درصد خطای پایینی دارد و به این ترتیب حق تیمی پایمال نخواهد شد.

۲- زمانی که توپ در حال رسیدن به مهاجمی است که در آفساید قرار دارد اگر در میانه راه، برخوردی به مدافع حریف داشته باشد و حتی جهت حرکتش تغییر کند بعد از رسیدن توپ به مهاجم مورد نظر داور باید در سوت خود دمیده و آفساید اعلام کند.

۳- بر اساس اعلام IFAB در تصمیم‌گیری برای تشخیص بودن یا نبودن آفساید، مرز بین کتف و بازو به عنوان زیر بغل تعریف شده است و در تشخیص هند نیز این قسمت هند حساب نمی‌شود. از آنجایی که احتمال گلزنی با این قسمت از بدن وجود دارد، در صورتی که این قسمت از بدن در موقعیت آفساید باشد، داور باید آن را لحاظ و آفساید اعلام کند. پیش از این طبق قوانین، از نوک انگشتان دست تا قسمت انتهایی بازو در صحنه‌های آفسایدگیری، لحاظ نمی‌شد.

در موارد مشکوک به آفساید کمک داور باید پرچم خود را با تاخیر و پس از تعیین تکلیف صحنه خطرناک بالا بیاورد. دلیل این قانون جلوگیری نکردن از به ثبت رسیدن گل‌های سالم است.

گردآوری: بخش ورزشی سرپوش