كسب ميزباني جام جهانی يكي از پيچيده‌ترين پروسه‌هاي ممكن را دارد و كشوري كه مي‌خواهد به اين مهم دست پيدا كند، بايد از قدرت سياسي و ديپلماتيكش نهايت استفاده را ببرد. لابي‌هاي زيادي انجام مي‌شود و براي خريدن راي كشورهاي ممتنع خرج‌هاي هنگفتي مي‌كنند. در مورد تمام ميزباني‌هاي جام جهانی در طول تاريخ مناقشات زيادي شكل گرفته و همواره كشور ميزبان به عدم رعايت اخلاق متهم شده اند. اين مورد حتي در مورد كشوري مثل آلمان كه كسي توقع فساد در آن را ندارد هم رخ داده و براي كسب ميزباني مبالغي به عنوان رشوه به نمايندگان برخي كشورها پرداخت كرده بودند. اما اين ميزباني چه ره آوردي دارد كه كشورها حاضرند براي به دست آوردن آن هر كاري انجام بدهند؟ سود حاصل از برگزاري اين تورنمنت براي ميزبانان چقدر است و آيا از منظر اقتصادي برگزاري جام‌جهاني به‌صرفه هست يا نه؟ در ادامه، همه اين موارد را بررسي مي‌كنيم.
دولت روسيه عنوان كرده براي تامين شرايط ميزباني و برگزاري بازي‌ها با بالاترين كيفيت ممكن، تاكنون چيزي حدود هفت ميليارد دلار خرج كرده است. اين هزينه‌ها عمدتا براي زيرساخت‌ها و امكانات سخت‌ا‌فزاري برگزاري جام بوده است. سايت فيفا اعلام كرده كه ١٢ استاديوم ورزشي در يازده شهر با ظرفيت ۵۵۰ هزار نفر در روسيه ميزبان بازي‌ها هستند. ٢٧ هتل جديد، ١٣ بيمارستان و ١٢ ايستگاه برق براي برگزاري بهتر مسابقات ايجاد شده است و براي بازسازي يا ساخت ١٠ استاديوم ١٣ هزار نفر به كار گرفته شدند. برگزاري جام جهاني در روسيه ٢٠٠ هزار شغل ايجاد كرده است. با بالا رفتن قيمت كالاها به‌خاطر افزايش تقاضا، توليدكنندگان و فروشندگان هم سود سرشاري نصيب‌شان مي‌شود. صنايع دستي روسيه و توليدكنندگان خرده هم حتي از اين بازار بزرگ سهمي دارند و اوضاع‌شان در يك ماهه برگزاري بازي‌ها از اين رو به‌آن رو خواهد شد. بخش مهمي از اين خرج صرف زيرساخت‌ها شده و روس‌ها بعد از پايان رقابت‌ها هم مي‌توانند از اين ساخته‌ها استفاده كنند.
پيش‌بيني مي‌شود در طول برگزاري مسابقات، دوميليارد و سيصد ميليون دلار توسط توريست‌ها وارد روسيه شود و رشد اقتصادي سرزمين تزارها يك تا دو درصد افزايش پيدا كند. همچنين استفاده از شيوه خريد با كارت اعتباري چهل درصد در اين كشور بيشتر از قبل مي‌شود. اينها درآمد و تاثير مستقيم توريست‌ها براي روسيه در زمان برگزاري جام‌جهاني هستند. موسسه اقتصادي مككنزي مي‌گويد سود نهايي روسيه از برگزاري جام‌جهاني بيش از ١٣ميليارد دلار خواهد بود. اما از طرفي ديگر برخي پيش‌بيني‌ها پا را از اين هم فراتر مي‌گذارند. طبق گزارشي جديد از آسوشيتدپرس درباره تاثير اقتصادي مسابقات جام جهاني، رشد توليد ناخالص داخلي روسيه مي‌تواند در يك بازه ١٠ ساله از ٢٠١٣ تا ٢٠٢٣ به ٢٦ تا ٣٠,٨ ميليارد دلار برسد. همچنين روسيه بعد از جام‌جهاني دچار تورمي دو تا سه درصدي خواهد شد.
اين سود اقتصادي پر ريسك، تنها دليل كشورها براي اين تلاش بي‌وقفه نيست. بهره‌برداري‌هاي سياسي يكي از دلايل توجيه‌كننده براي اين همه تلاش است. به‌خصوص در مورد روسيه و قطر، استفاده سياسي نسبت به بهره‌برداري اقتصادي از اولويت برخوردار است. در سال‌هايي كه داعش در فرانسه در حين برگزاري ديدار تيم ملي اين كشور با آلمان اقدام به بمب‌گذاري و گروگان‌گيري مي‌كند، روسيه قبول مي‌كند بيش از يك‌ونيم ميليون نفر بدون ويزا وارد كشورش شوند يك نمايش اقتدار براي پوتين است و جايگاه سياسي او را به عنوان مرد اول جهان تثبيت مي‌كند. در مورد قطر هم اوضاع مشخص است.
اين كشور مي‌خواهد موجوديت خودش را به عنوان يك قدرت منطقه‌اي تثبيت كند. برگزاري تورنمنتي مثل جام‌جهاني در يك كشور به‌اين كوچكي سابقه نداشته و قطر با اين كار يك رزمايش اقتدار بزرگ برگزار خواهد كرد. بخش بسيار مهمي از اين جنگ سرد براي به دست آوردن ميزباني جام‌جهاني همين مسائل سياسي است. نگاه مردم به كشوري كه جام‌جهاني برگزار مي‌كند به شكل ديگري است و سياستمداران از محبوبيت فوتبال براي رسيدن به اهداف خودشان استفاده مي‌كنند. يكي از دلايل اعتراضات چند هزار نفره در برزيل در خلال برگزاري جام‌جهاني همين مساله بود كه معتقد بودند دولت در حال بهره‌برداري سياسي از اين بازي‌هاست و سياستمداران مي‌خواهند به‌واسطه فوتبال ضعف‌هاي خود در زمينه سياست داخلي و اقتصاد را پوشش بدهند.
يكي از مسائل مهم اينجاست كه روسيه و قطر در راه كسب ميزباني جام‌جهاني، كشورهايي مثل انگلستان و امريكا را شكست دادند. اين دو كشور با توجه به‌زيرساخت‌هايي كه در اختيار دارند مي‌توانند بدون كوچك‌ترين هزينه‌اي ميزباني جام‌جهاني را عهده‌دار شوند. اما روسيه، قطب مخالف امريكا در جهان يكي از ميزباني‌ها را مال خود كرد و قطر كوچك هم موفق شد يكي ديگر از ميزباني‌ها را بگيرد. نتيجه اين اتفاقات اين شده كه نيروهاي اطلاعاتي امريكا و انگليس به‌صورت جدي به‌موضوع فساد در فيفا ورود كردند و پلاتيني و بلاتر جايگاه‌شان را از دست دادند. اينها همه نشان‌دهنده يك جنگ پنهان در خفا براي جبران از دست دادن ميزباني توسط رقبا بود.
به‌موضوع اقتصاد بازمي‌گرديم. در اين دوره از جام‌جهاني فيفا براي تيم قهرمان ٣٨ميليون دلار پاداش در نظر گرفته است. بيش از هر زمان ديگري تا امروز. در حقيقت فيفا براي اين دوره از مسابقات ٤٠٠ ميليون دلار فقط براي جوايز كنار گذاشته است. فيفا براي برگزاري اين مسابقات ٧٩١ميليون دلار به روسيه پاداش مي‌دهد. پاداشي به‌مراتب بيشتر نسبت به‌دوره‌هاي گذشته كه گسترش تجارت فوتبال را به‌ما يادآوري مي‌كند. در جدول منتشرشده مي‌توانيد پاداش‌هايي كه ميزبان‌هاي مختلف از فيفا دريافت كرده‌اند را با هم مقايسه كنيد.
براي اينكه بدانيم در روسيه چه اتفاقي رخ خواهد داد و چه‌مقدار پول جابه‌جا خواهد شد، بايد نگاهي تاريخي به ماجراي درآمد كشورهاي ميزبان جام‌جهاني بيندازيم. گردش مالي فيفا و برزيل در جام‌جهاني به چيزي حدود ١٥ميليارد دلار رسيد. آفريقاي جنوبي به‌درآمدي حدود ٧ميليارد دلار دست پيدا كرد. اختلاف رقم معنادار بين برزيل و آفريقاي جنوبي، به استقبال كم توريست‌ها در مسافرت به قاره آفريقا برمي‌گردد. هرچند كه درآمدهاي تلويزيوني و اسپانسرينگ فيفا در اين دوره بيشتر از دوره پيشين شده بود، اما مساله عدم جذب توريست به ميزاني كه پيش‌بيني مي‌شد كار آفريقايي‌ها را سخت كرد.
جام‌جهاني آلمان از نظر اقتصادي موفق‌ترين جام تاريخ بوده است. آلماني‌ها با هزينه‌هايي به‌مراتب پايين‌تر از كشورهايي مثل برزيل، روسيه، آفريقاي جنوبي و كره- ژاپن موفق شدند درآمد فوق‌العاده ١٤ميليارد دلاري را ثبت كنند. اين كشور زيرساخت‌هاي لازم براي برگزاري اين مسابقات را داشت و هيچ استاديومي براي دولت آلمان تبديل به «فيل سفيد» نشد. در كشورهاي روسيه، برزيل و آفريقاي جنوبي، تعدادي از ورزشگاه‌ها فقط براي جام‌جهاني ساخته شدند و در آينده هيچ استفاده خاصي از آنها نشد و نخواهد شد.
ورزشگاه‌هايي با هزينه سرسام‌آور ساخت و نگه‌داري كه نبود آنها در آلمان باعث شد سود خوبي نصيب ژرمن‌ها بشود. كره و ژاپن هم در اين بين موفق شدند به يك سود مالي خوب برسند و فوتبال‌شان را هم متحول كردند. برخي كارشناسان اقتصادي البته چنين سودهايي را تكذيب مي‌كنند و مي‌گويند هزينه‌هاي سرسام‌آور و پيش‌بيني‌نشده در اين راه آنقدر زياد هستند كه به جام جهاني نتوان به عنوان يك پروژه سودده نگاه كرد. اين دسته از كارشناسان معتقدند كه جام‌جهاني يك سرمايه‌گذاري براي كشورهاست تا طي يك دوره بلندمدت اقتصادشان را دچار تغيير كنند.
علي كربلايي
- 19
- 6
