آیا شرایط ارزی کشور قبل از تحریم ها ایده آل بود؟

دلیل عدم همکاری بانک‌های خارجی با بانک‌های ایران هرچه که باشد، بانک مرکزی در مورد آن مسئول است و لازم است هرچه سریعتر درخصوص رفع این مشکل اقداماتی را انجام دهد.با گذشت بیش از یک سال از اجرایی شدن برجام، در داخل کشور گمانه زنی‌ها بر سر دستاوردهای این توافق بالا گرفته است. در این میان مسائل مربوط به نقل و انتقال پول از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چراکه یکی از مهم‌ترین مشکلات کشور در دوران تحریم‌ها، مسئله نقل و انتقال پول بوده و انتظار میرفت در مذاکرات نیز در این خصوص گشایش‌هایی ایجاد شود.

بعد از گذشت بیش از یک سال گرچه رئیس کل بانک مرکزی و دیگر مسئولین دولتی معتقدند برجام در زمینه نقل و انتقال پول دستاوردهای زیادی داشته اما با اینحال، فعالین حوزه تجارت خارجی کشور معتقدند برجام نتوانسته است دستاورد چندانی در این زمینه داشته باشد.

رئیس بانک مرکزی در آخرین مصاحبه خود درباره دستاوردهای برجام در حوزه پولی و بانکی با بیان اینکه «وضع کنونی با وضع پیش از برجام قابل مقایسه نیست» اعلام کرده است که با اجرایی شدن برجام «تحریم‌های بانکی و موانع تحریمی که مربوط به تحریم‌های هسته‌ای بود برداشته شده است.»

اما در خصوص اظهارات اخیر رئیس بانک مرکزی ابهاماتی مطرح است که لازم است برای مشخص شدن دقیقتر دستاوردهای برجام، در این زمینه به آن‌ها پاسخ داده شود:

۱- چرا بانک مرکزی به اصلاح رژیم ارزی و نقل و انتقال پول کشور متناسب با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی اعتقادی ندارد و در راستای عدم وابستگی به آمریکا و کشورهای اروپایی اقدامی انجام نمی‌دهد؟

رئیس کل بانک مرکزی در سخنان خود گفته‌است: «ایده آل روابط بانکی برای ما شرایط پیش از تحریم‌هاست.»

شرایط پیش از تحریم‌ها به معنی وابستگی کامل نقل و انتقال پول کشور به دلار و یورو و سیستم‌هایی است که به طور کامل تحت سلطه آمریکا و کشورهای اروپایی هستند و هر زمان که این کشورها اراده نمایند میتوانند دسترسی ایران را به آن‌ها قطع نمایند. بنابراین در این شرایط نقل و انتقال پول و تجارت خارجی کشور به طور کامل تحت کنترل آمریکا خواهد بود. بسیار تعجب آور است که رئیس کل بانک مرکزی کشوری که صدماتی جدی از تحریم‌های بانکی آمریکا دیده، همچنان چنین وضعیتی را ایده‌آل میداند و برای مقاوم کردن رژیم ارزی و نقل و انتقال پول کشور اهمیتی قائل نیست.

در این زمینه نیز لازم است بانک مرکزی پاسخگو باشد که چرا باید ایده آل روابط بانکی برای ما شرایط پیش از تحریم‌ها باشد؟ مگر آن شرایط امتحان خود را در شکنندگی و وابستگی پس نداده است؟ لازم است بانک مرکزی به جای ایده‌آل دانستن وضعیت قبل از تحریم‌ها، تاجای ممکن رفع وابستگی به دلار و یورو را از طریق انعقاد پیمان‌های پولی دوجانبه و تجارت با ارزهای محلی با کشورهای شریک تجاری، در دستور کار خود قرار دهد.

۲- علت پایین بودن استانداردهای بانک‌های داخلی چیست؟

رئیس بانک مرکزی در پاسخ به این سئوال که چرا با وجود برداشته شدن تحریم‌ها همچنان بسیاری از بانک‌های معتبر بین‌المللی از همکاری با ایران امتناع می‌نمایند، گفته است: «در مدت تحریم‌ها تحولات بسیاری در صنعت بانکداری جهان روی داده است و ما از استانداردهای روز جهانی عقب افتاده‌ایم. اینکه برخی بانک‌های جهانی تمایل به همکاری با بانک‌های ما ندارند، به دلیل استانداردهای پایین بانک‌های کشورمان است، مانند نرخ کفایت سرمایه که اکنون در دنیا ۱۲ درصد اما در بانک‌های ما ۴٫۵ تا ۵ درصد است. بانک‌های اروپایی که استانداردهای پایین بانک‌های ما را می بینند از ریسک رابطه با بانک‌های کشورمان پرهیز می کنند.»

در این زمینه لازم است بانک مرکزی جمهوری اسلامی به این سئوال پاسخ بگوید که کدام نهاد مسئول پایین بودن استانداردهای پایین بانکهای ایرانی است؟ پایین بودن استانداردهایی نظر کفایت سرمایه در بانک‌های ایرانی تنها به دلیل دست باز بانک‌ها و عدم نظارت صحیح بانک مرکزی اتفاق افتاده و مسئولیت این مسئله نیز به عهده بانک مرکزی است. بنابراین حتی اگر بپذیریم دلیل عدم همکاری بانک‌های معتبر جهانی با بانک‌های ایرانی، پایین بودن استانداردهای بانک‌های ایرانی است، این مسئله مسئولیت را از بانک مرکزی سلب نخواهد کرد و لازم است بانک مرکزی در مورد اینکه چرا بانک‌های داخلی استانداردهای پایینی دارند پاسخگو باشد.

علاوه بر این ایشان در این مورد اذعان کرده‌اند که «البته برخی بانک‌ها نیز از تحریم‌های آمریکا می‌ترسند» و در واقع تحریم‌های یکجانبه آمریکا نیز در عدم همکاری بانک‌های خارجی تأثیر مستقیم دارد. این مسئله نیز نشان از نامشخص بودن وضعیت تحریم‌های بانکی و اثرگذار بودن آن بر نقل و انتقال پول کشور دارد. این درحالیست که یکی از اهداف اصلی مذاکرات رفع تحریم‌های بانکی و گشایش در تجارت خارجی کشور بوده است.

به هرحال دلیل عدم همکاری بانک‌های خارجی با بانک‌های ایران هرچه که باشد، بانک مرکزی در مورد آن مسئول است و لازم است هرچه سریعتر درخصوص رفع این مشکل اقداماتی را انجام دهد.

در یادداشت بعدی به دیگر ابهامات موجود در سیاست‌های ارزی بانک مرکزی که نیاز به شفاف سازی دارد پرداخته میشود.