مائوریتزیو کاتلان، هنرمند مجسمه‌ساز ایتالیایی، به خاطر بار هجوآمیز آثارش به دلقک یا هجویه‌گوی دنیای هنر معروف است. معروفترین اثر او که به خصوص به خاطر کنایه‌های سیاسی‌اش شهرت جهانی پیدا کرده بود، یک توالت از جنس طلا بود که کاتلان نامش را «آمریکا» گذاشته بود.
«آمریکا» یک اثر هنری مشارکتی (Participatory art) بود؛ اثر مشارکتی به آثاری گفته می‌شود که مخاطبانشان باید مشارکتی فیزیکی و واقعی در آن‌ها داشته باشند نه اینکه صرفا به صورت منفعل آن‌ها را تماشا کنند. اما مخاطبان «آمریکا» باید چطور در آن «مشارکت» می‌کردند؟ خیلی ساده؛ آن‌ها باید از آن به عنوان یک توالت استفاده می‌کردند!
«آمریکا» در سال ۲۰۱۶ و دریک کارگاه ریخته‌گری در فلورانس ایتالیا خلق شد؛ ۱۰۳ کیلوگرم طلا با قیمت تقریبی ۴ میلیون دلار در ساخت این اثر به کار رفته بود. این اثر برای موزۀ گوگنهایم در شهر نیویورک ساخته شده بود. «آمریکا» در یکی از دستشویی‌های موزه نصب شد تا مخاطبان از آن «استفاده» کنند. طبق گزارش موزۀ گوگنهایم ۱۰۰ هزار نفر در صف استفاده از این اثر هنری بودند. موزه برای این اثر یک نگهبان مخصوص در بیرون دستشویی گذاشته بود و روالی دائمی برای نظافت هم در نظر گرفته بود.
ماجرای «آمریکا» و کاخ سفید
در سال ۲۰۱۷ یک اتفاق سیاسی جالب در ارتباط با این اثر روی داد. کاخ سفید در زمان ریاست جمهوری ترامپ از موزۀ گوگنهایم درخواست کرد که یکی از تابلو‌های ونسان ون‌گوگ را به صورت قرضی در اختیار کاخ سفید بگذارد تا در اتاق شخصی ترامپ استفاده شود؛ اما موزه با رد این درخواست پیشنهاد کرد که به جای تابلوی ون‌گوگ «آمریکا» را به ترامپ قرض بدهد. تا آنجا که می‌دانیم کاخ سفید پاسخی به این پیشنهاد نداد!
نصب در مستراح چرچیل
در سپتامبر سال ۲۰۱۹ این اثر در قالب نمایشگاهی از آثار کاتلان در قصر بلنهایم در آکسفوردشایر انگلستان نصب شد تا بازدیدگنندگان از آن استفاده کنند. محل نصب این توالت در مستراحی بود که سابقا وینستون چرچیل از آن استفاده می‌کرد. جاناتان جونز، منتقد هنری اهل انگلیس، یکی از استفاده‌کنندگان از «آمریکا» بود. او دربارۀ استفاده از این اثر با لحنی طنزآمیز نوشت: «احساسش شبیه ادرار کردن در یک ظرف چینی است. اما علاوه براین، اینجا و بین این همه عکس از جوانی‌های وینستون چرچیل، احساس می‌کنید که دارید روی تاریخ انگلستان ادرار می‌کنید!»
ماجرای سرقت
این اثر امروز دیگر وجود ندارد، زیرا در ۱۴ سپتامبر سال ۲۰۱۹ و تنها چند روز بعد از نصب در قصر بلنهایم به سرقت رفت. چند مورد دستگیری در رابطه با این سرقت انجام شد که نهایتا بی‌نتیجه بودند. با وجود جایزۀ ۱۲۴ هزار دلاری که برای پیدا کردن اثر تعیین شد، اما دیگر هرگز ردی از این اثر مسروقه به دست نیامد. بعضی‌ها حدس می‌زدند که این یک جور شوخی از طرف خود کاتلان باشد، اما او این ادعا‌ها را رد کرد.
(محل نصب اثر در کاخ بلنهایم بعد از سرقت) معنای اثر
«آمریکا» تقریبا هم‌زمان با روی کار آمدن ترامپ به نمایش درآمد و همین باعث شد که خیلی‌ها آن را نمادی از آمریکای ترامپ یا شخصیت و ثروت ترامپ بدانند. خود کاتلان هم این تفسیر را رد نکرد، اما گفت که این فقط می‌تواند یک لایه از معنای این اثر باشد.
همچنین این اثر را ارجاعی به اثر «چشمه» از مارسل دوشان نیز قلمداد کرده‌اند. «چشمه» یک کاسه توالت بود که دوشان آن را در سال ۱۹۱۷ به عنوان یک اثر هنری عرضه کرد. آن اثر با به چالش کشیدن مفاهیم رایج دربارۀ ماهیت هنر به یکی از معروفترین آثار هنر مدرن و نقطۀ عطفی در تاریخ هنر معاصر تبدیل شد.
«آمریکا» همانطور که از اسمش پیداست می‌تواند اشاره‌ای به کلیت آمریکا باشد؛ کشوری آنقدر ثروتمند که انگار از طلا ساخته شده، اما محتوا‌هایی ناخوشایند و نفرت‌انگیز در آن وجود دارد. به علاوه این اثر می‌توانست اشاره‌ای به شکاف‌های طبقاتی و اختلاف هولناک و حتی مضحک میان فقیر و غنی باشد.
در هر صورت آن چه مسلم است، کاتلان با این اثر بار دیگر نشان داده بود که استاد به نمایش گذاشتن کنایه‌های تند و تیز است و استعداد ویژه‌ای در آفریدن آثار بحث‌برانگیز دارد.
- 9
- 4
