معمای «سنگ‌های» درۀ مرگ که صدها متر راه می‌روند

به گزارش فرادید، رِیس‌تِرَک پلایا (Racetrack Playa) یک بستر خشک و صاف در شمال پارک ملی درۀ مرگ در کالیفرنیا است که پر از صدها سنگ مرموز و متحرک است. این سنگ‌ها که به «سنگ‌های روان» نیز معروف هستند، در پی رانش در سطح، ردپایی به طول ۴۶۰ متر به جای می‌گذارند.

سنگ‌های روان از اواسط دهه ۱۹۰۰ محققان را متحیر کرده بودند، اما تا سال ۲۰۱۳، هیچ کس حرکت این سنگ‌ها را نه به چشم دیده و نه ثبت کرده بود. با این حال، واضح بود که آن‌ها مدام مکان‌شان را تغییر می‌دادند، چون در پی این تغییر مکان، شیارهایی روی زمین بجا می‌گذاشتند. قابل توجه است که برخی سنگهای این دریاچه خشک حدود ۳۲۰ کیلوگرم وزن دارند. 

در مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۴ منتشر شد، دانشمندان سرانجام حرکت سنگ‌های روان را ثبت کردند. محققان روی ۱۵ سنگ ابزارهای GPS حساس به حرکت و همچنین یک دوربین گاه‌گذشت نصب کردند. افزون بر این، تیم تحقیق یک ایستگاه هواشناسی با وضوح بالا راه‌اندازی کرد تا تغییرات جزئی در سرعت باد را شناسایی کند. 

با توجه به اینکه ممکن است سنگ‌های روان بیش از یک دهه بدون حرکت در یک نقطه باقی بمانند، خوشبختانه این آزمایش در مدت‌زمان بسیار کوتاهی نتیجه داد. بین دسامبر ۲۰۱۳ و ژانویه ۲۰۱۴ (تنها دو سال پس از آغاز پروژه در سال ۲۰۱۱)، محققان بیش از ۶۰ سنگ را مشاهده کردند که با سرعت ۲ تا ۵ متر در دقیقه در حال حرکت بودند. 

داده‌ها نشان داد که الگوی نادری از بارندگی و باد پشت حرکت سنگ‌های روان است. دانشمندان پیش از این مشکوک بودند که باد صخره‌ها را هل می‌دهد، اما مشخص نبود چگونه برخی سنگ‌های بزرگ‌تر جابجا شده‌اند و چرا این حرکات اینقدر پراکنده‌اند. پرسش بی‌پاسخ دیگر این بود که چرا سنگ‌های متعدد، اما نه همه‌شان، ردهای کاملاً موازی بجا گذاشتند. 

این مطالعه نشان داد سنگ‌های روان وقتی حرکت می‌کنند که یک لایه یخ نازک و روان‌کننده از یخ، شب پس از بارندگی روی دریاچه خشک تشکیل می‌شود. سپس آفتاب صبحگاهی یخ‌ها را گرم و ذوب می‌کند و صفحات شناوری را شکل می‌دهد که چندین سنگ را به طور همزمان در جهت و سرعت تعیین‌شده توسط باد هل می‌دهند. 

این سنگ‌ها از کوه‌های اطراف هستند که در نتیجه فرسایش به دریاچه خشک رِیس‌ترک راه یافتند. به گفته بنیاد پارک ملی، آن‌ها از جنس دولومیت و سینیت هستند. این دریاچه خشک که حدود ۴.۸ کیلومتر طول و ۳.۲ کیلومتر عرض دارد، حدود ۱۰۰۰۰ سال پیش شکل گرفت، زمانی که تغییرات آب و هوایی سبب تبخیر یک دریاچه باستانی شد و گستره وسیعی از گل را به جای گذاشت.