شاید با شنیدن عبارت مصر باستان و تمدن شگفت‌انگیز ساکنین این کشور در هزاران سال پیش، اولین چیزی که ذهن شنونده می‌رسد بناهای منحصر به فردی مانند هرم جیزه باشد، اما جالب است بدانیم که سرزمین فرعون‌ها به خاطر مجموعه نوشته‌هایی که با نام کتاب مردگان مصر شناخته می‌شود هم معروف است.
این دست‌نوشته‌ها که در کنار سایر متن‌های باستانی به جا مانده از تمدن مصر باستان قرار می‌گیرند، حاوی مجموعه‌ای از طلسم‌ها و جادوها هستند که در مقبره‌های دوره تاریخی پادشاهی نوین مصر (New Kingdom) کشف شده و اینطور که به نظر می‌رسد، برای کمک به فرد دفن شده در زندگی پس از مرگ، در مقبره این افراد بالا رتبه قرار داده می‌شدند؛ تنها یکی از شگفتی‌های کتاب مردگان مصر این است که نوشته‌های مختلف پیداشده در هرکدام از مقبره‌های عصر پادشاهی نوین، دقیقا شبیه به هم نیستند و هنوز یک نسخه استاندارد و کلی از کتاب مرگ کشف نشده است.
جزئیاتی از کتاب مردگان مصر باستان
به صورت کلی مصریان باستان به مسئله مرگ به عنوان تولدی دوباره نگاه می‌کردند و همانند طلوع مجدد خورشید در ابتدای هر روز، آن را پایان نمی‌دانستند؛ شاید به همین دلیل باشد که در کتاب مردگان نوشته‌هایی با چاشنی سحر و جادو قرار گرفته که بر اساس ترجمه‌ها، برای کمک به فرد درگذشته به منظور عبور از مراحل مختلف بعد از مردن تهیه شده‌اند و راه را برای زندگی پس از مرگ آماده می‌کنند.
برگی از کتاب پاپیروس حونفریکی از شناخته شده‌ترین نمونه‌های کتاب مردگان مصر باستان، پاپیروس حونفر (Papyrus of Hunefer) است که حدودا بین سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۲۷۵ قبل از میلاد نوشته شده و هم‌اکنون در یکی از موزه‌های لندن به نمایش گذاشته شده است؛ در ابتدای کشف، طومار اصلی ۵.۵ متر طول و ۳۹ سانتی‌متر عرض داشت، اما در حال حاضر برای نگهداری بهتر، این سند به ۸ قسمت تقسیم شده است. بر طبق تحقیقات متخصصان باستان شناسی، هر کدام از کتاب‌های مردگان در زمان خود بسیار گران‌قیمت بوده‌اند و حداقل ۲۰۰ فصل یا طلسم مجزا داشته‌اند.
برگی دیگر از کتاب پاپیروس حونفر که مراسم خاکسپاری و دفن مومیایی را با جزئیاتی شگفت‌انگیز نشان می‌دهد.مجموعه نوشته‌های کتاب مردگان مصر بخشی از آداب و رسوم گسترده خاکسپاری، در بین مردمان این تمدن است که شامل متونی که بر روی دیوارها و سنگ‌قبرهای مقبره‌های فرعون‌ها نوشته شده‌اند هم می‌شود. دانشمندان میگویند که بخشی از کتاب مردگان قدمتی شگفت‌انگیز داشته و طلسم‌های آن مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد است و بخش‌های دیگر هم به فاصله زمانی بین قرن‌های ۱۱ تا ۷ قبل از تولد مسیر برمی‌گردند.
همانطور که اشاره شد، تاکنون یک کتاب معیار و استاندارد در این رابطه کشف نشده است و به نظر می‌رسد که هر شخص بلندپایه به مناسب وضعیت اجتماعی و علایق خود ورژن خاصی از طلسم‌ها را سفارش می‌داده که به عنوان مرجع دیوارنوشته‌ها و سنگ‌تراشی‌های محل دفنش در نظر گرفته می‌شد.
در مورد اولین باری هم که چنین نوشته‌هایی در مراسم خاکسپاری به کار رفته‌اند، متخصصان اظهار کرده‌اند که نوشته‌های اهرام یکی از فرعون‌های دودمان پنجم مصر باستان، در حدود سال ۲۴۰۰ قبل از میلاد، شامل نخستین نشانه‌های استفاده از طلسم و سحر و جادو در این راستا می‌شدند و پس از این زمان است که کتاب‌های حجیم‌تر و مفصل‌تری برای راحتی کار مردگان در زندگی پس از مرگ تهیه شده است.
با این وجود، از آنجایی که مسئله اتفاقات پس از مردن همچنان جز یکی از بزرگ‌ترین ابهامات جهان است، کسی نمی‌داند که این طلسم‌ها از فرعون‌های مصر که با دسترسی به تمامی منابع کشورشان، در زمان خود خدایی می‌کردند، دردی را دوا کرده‌اند یا خیر!
کیا علیپور
- 24
- 7
