جایگاه گربه‌ها در فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف

رابطه ی بین انسان و گربه ها به عنوان حیوانات خانگی در تاریخ با راز و رمزهای فراوانی در هم آمیخته است. در ضرب المثل ها و افسانه ها گاهی گربه ها نماد مکر و خیانت هستند و گاهی سمبلی از عشق و زیبایی. فرهنگ ها و تمدّن های مختلف در گذر زمان با هم اختلاف نظرهایی داشتند، بعضی از آنها گربه ها را سمبلی از قدرت و سلطه دانسته و آنها را در حدّ خدایان مورد پرستش خود بالا می بردند و برخی دیگر گربه ها را سمبل شر و بدبختی می دانستند و آنها را مورد شکنجه و آزار و اذیت قرار می دادند.

در این گزارش با جایگاه گربه ها در تمدن های مختلف آشنا خواهید شد.

تمدن های باستان

گربه ها در فرهنگ فراعنه ی باستان جایگاه بالایی در نزد پادشاهان و عامه ی مردم داشتند. هیچ خانه ای در مصر باستان از گربه خالی نبود. گربه وسیله ای برای رهایی از شر موش ها و مارها بود. مصریان باستان گربه ها را مقدس می شمردند و هر کسی گربه ها را مورد آزار و اذیت قرار می داد با سخت ترین شکنجه ها مجازات می شد. مصریان باستان در غم از دست دادن گربه های خود پریشان و آشفته می شدند و پس از مرگ گربه هایشان به عنوان یک علامت ابروهایشان را می تراشیدند. گربه در نزد مصریان باستان جایگاه و مقامی مساوی با خدایان داشت.

الهه ی باستیت مجسمه ای با صورت گربه و بدن یک زن است و رابطه ی قوی میان زنان و گربه ها را در آن زمان منعکس می کند. در بیشتر نقش های به جا مانده از مصر باستان زنان فرعونی بر روی صندلی نشسته اند و گربه ای زیر پاهای آنها به چشم می خورد. الهه باستیت سمبلی از عشق، زایش و بهره مندی و الهه ی مورد پرستش مردم در منطقه ی برباسیت بود. مردم برای دچار نشدن به خشم باستیت قربانی می دادند و برای در امان ماندن از خشم او پس از مرگ تعویذ هایی می خواندند. در آنجا بزرگترین مقبره ی گربه ها که هزاران جسد مومیایی و مجسمه های طلایی از گربه های ماو مصری بود کشف شد.

در چین گربه ای به نام «لی شو» الهه ی باروری به شمار می رود که در پایان موسم درو برای آن قربانی هایی می دهند. همینطور در تمدن هند باستان گربه، الهه ی مادرانگی و مادر بودن است. در روم باستان گربه ها نمادی از آزادی و حفاظت بودند و رومی ها و یونانی ها گربه ها را برای از بین بردن موش ها و جوندگان به کار می گرفتند. در اروپای باستان، از گربه به عنوان مهربان ترین و خانگی ترین حیوان یاد می کردند و تنها توسط پادشاهان و شاهزادگان نگهداری می شد. گربه در ژاپن هم جایگاه مهمی برای مردمش داشت و بسیار گرانقیمت بود و فقط اشراف زادگان حق نگهداری از گربه ها را داشتند. گربه ها در ژاپن در معابد نگهداری می شدند تا از دست نوشته های گرانقیمت و پیله های ابریشم در مواجهه با هجوم موش ها حفاظت کنند. گربه ها در فرهنگ های بودایی و برمایی نیز به عنوان کالبدی برای ارواح مقدس بودند.

قرون وسطا

گربه ها در اروپای قرون وسطا سمبلی از شر و جادوگری بودند، به خصوص گربه هایی که سیاه بودند از سوی مردم مورد آزار و اذیت قرار می گرفتند و به بدترین شکل ممکن شکنجه می شدند. اروپاییان معتقد بودند که گربه ها مخلوقات شروری هستند و نیروهای پنهانی دارند و شیطان آنها را برای کمک به جادوگران برای انجام بدی ها می فرستد. از نظر آنها دندان های گربه سمی و گوشت آن فاسد بود، به همین دلیل گربه ها را می کشتند، به آتش می کشیدند و به زنجیر می بستند. کشتار بی رحمانه و افراطی گربه ها در قرون وسطا توازن محیط زیست را بر هم زد. کاهش تعداد گربه ها باعث افزایش تعداد جوندگان و موش ها گردید. افزایش تعداد موش ها باعث گسترش بیماری طاعون و مرگ یک چهارم مردم اروپا شد. البته پس از عصر رنسانس کم کم نگاه منفی اروپاییان به گربه ها تغییر کرد.

مهربانی با حیوانات در تمدن اسلامی

در سبک زندگی اسلامی، افراد خود را نماینده و خلیفه خدا روی زمین می دانند و موظف می دانند که مراقب سایر مخلوقات خدا باشند خواه گیاه یا حیوان. دين اسلام، مهربان ترين و اخلاقمند ترين دين نسبت به حيوانات است و برای رعايت حقوق آنها، قوانينی را وضع کرده است. در اسلام توجه به حیوانات تا حدی اهمیت دارد که حضرت رسول (ص) در حدیثی می فرمایند: اگر گربه ای از گرسنگی در خانه کسی بمیرد آن شخص به جهنم خواهد رفت. یا در حدیثی می فرمایند اگر کسی تشنگی سگی را که در کنار چاه آبی منتظر است، رفع کند گناهانش بخشیده خواهند شد. رسول‌ خدا (ص) مسلمانان را از دور کردن حیوانی از مادرش یا سوزاندن لانه مورچگان منع کرده اند.

همچنین روایت است یکی از بزرگترین دانشمندان اسلامی بعد از مرگش توسط خداوند تمامی گناهانش بخشیده شد صرفا به این دلیل که گربه ای را در خیابان های بغداد از شدت سرما نجات داده بود. 

خرافات درباره ی گربه ها

افسانه ها و اساطیری که در میراث بومی مردم جهان شایع شده است، بر اساس رنگ و شکل گربه فرق دارد. در فلکلور ایرلندی گربه ی خاکستری رنگ برای صاحبش شانس می آورد. در فلکلور هندی گربه های تیره مژده ی به دست آوردن طلا هستند و گربه ای که چنگال تیز دارد خوش شانسی می آورد. در فلکلور فرانسوی میومیوی گربه سفید جلوی در خانه خبر از ازدواج فرد مجرد خانواده می دهد.