کاپیتان تاما؛ گربه‌ای که رئیس موفق ایستگاه قطار بود!

صبح یکی از روز‌های ماه مه در ایستگاه «آیداکیسو» در ژاپن است. گربه‌ای کوچک زیر نور درخشان خورشید دراز کشیده است و گروهی از گردشگران مشتاقانه از او عکس می‌گیرند. کودکی نوپا هم گاهی شکم گربه را قلقلک می‌دهد. در‌همین‌حال که بچه گربۀ سیاه و سفید و خردلی در آغوش گردشگران میو‌میو و خرخر می‌کند، یکی از کارگران ایستگاه مراقب است کلاه گربه، که نشان می‌دهد او مسئول ایستگاه است، روی چشم‌هایش سر‌نخورد. هربار که بیم افتاد کلاه می‌رود، کارگر به آرامی آن را روی سر رئیس جا‌به‌جا می‌کند.

کارگر می‌گوید: «حضور او در ایستگاه باعث شادی همه شده است. بعضی وقت‌ها فراموش می‌کنم او رئیس‌ام است.»

میت یونتاما، یکی از آخرین گربه‌سانانی است که در ژاپن به ریاست ایستگاه قطار رسیده است. این گربه‌ها نقش مهمی در نجات خط راه آهن «کیشیگاوا» --منطقه‌ای کوهستانی و روستایی که مملو از معابد و اماکن مقدس است--داشته اند.

داستان استخدام گربه‌ها به عنوان رئیس ایستگاه قطار به اواخر دهه ۱۹۹۰ باز‌می‌گردد، هنگامی‌که گربه‌ای با همین شمایل به نام «تاما» برای اولین بار رئیس ایستگاه شد. بچه گربه در نزدیکی ایستگاه «کیشی» --محل آخرین توقف قطار که در مسیری به طول ۱۴.۳ کیلومتر محله‌های کوچک را به شهر «واکایاما» متصل می‌کرد—زندگی می‌کرد.

تاما بسیار شیرین بود و قیافه فتوژنیکش او را سوژه عکاسی گردشگران کرده بود. آن‌ها تاما را با مهربانی نوازش می‌کردند و کم‌کم به او عنوان «رئیس ایستگاه کیشی» را دادند.

در سال‌های میانی سال ۲۰۰۰ بنا به دلایلی از قبیل: کم شدن تعداد مسافران و مشکلات مالی خط آهن روستایی با خطر بسته شدن مواجه شد و در سال ۲۰۰۶ تعداد ۱۴ ایستگاه در این خط کاملا متروکه شدند. 

اما خوشبختانه، این پایان نقش گربه‌سانان دوست‌داشتنی در ایستگاه‌های قطار ژاپن نبود.

کیکو یاماکی، یکی از مدیران اجرایی شرکتی که مالک خطوط آهن برقی واکایاماست، می‌گوید: «در سال ۲۰۰۶، رئیس فعلی این شرکت، میتسوبوبو کوجیما، از ساکنان این منطقه خواست که خط کیشیگاوا را که رئیس قبلی دستور انحلالش را صادر کرده بود، راه‌اندازی مجدد کنند.»

یاماکی توضیح داد که صاحبان تاما که در نزدیکی ایستگاه کیشی زندگی می‌کردند، نیز در همان زمان تصمیم گرفتند از آن‌جا نقل مکان کنند. اما قبل از اینکه بروند، کوجیما از آن‌ها خواهش کرد بگذارند تاما در ایستگاه بماند. 

«رئیس ما آدم اهل گربه‌ای نبود، او بیشتر سگ دوست داشت، اما وقتی تاما را دید همه چیز تغییر کرد. او عاشق تاما شد.»

کوجیما سپس دستور داد تا کلاه مخصوص روسای ایستگاه قطار را مخصوص سر تاما درست کنند و در ماه ژانویه سال ۲۰۰۷ او، به عنوان نخستین رئیس گربه‌سان ایستگاه‌های قطار در ژاپن، رسماً به عنوان «رئیس ایستگاه کیشی» معرفی شد.

به عنوان رئیس ایستگاه قطار یکی از وظایف تاما این بود که نمادی از خط آهن باشد و در رسانه‌ها بازتاب پیدا می‌کند. او همچنین گاهی از در ورودی ایستگاه، یا از پشت شیشه «دفترش» --یک اتاقک بلیط‌فروشی که با یک تخت و یک ظرف غذا اکنون محل استراحت او بود—با مسافران خوش‌وبش می‌کرد.

تاما آنقدر مورد توجه مسافران و خدمه ایستگاه بود که تصاویری از او در همه جای ایستگاه، حتی روی اقلامی که به عنوان سوغاتی تهیه می‌شد، چاپ شد. شکلات برند تاما، جا سوئیچی با تصاویر تاما، کیف و کیسه‌های چندبارمصرف با عکس‌هایی از تاما... و تاما همه‌جا حاضر بود.

دستمزد تاما هم جای خواب و غذا بود. او در سال ۲۰۰۸ ترفیع رتبه هم دریافت کرد و به عنوان «مدیر ارشد ایستگاه» معرفی شد و فرماندار کیشیگاوا نیز به او نشان افتخار داد. در این مراسم او یک لباس مهمانی آبی تیره و یک قلاده تزئین شده با تور دریافت کرد و هزاران گردشگر برای دیدن او به این ایستگاه سرازیر شدند.

برطبق مطالعه‌ای که کاتسوهیرو میاموتو، استاد دانشگاه کانزای در سال ۲۰۰۸ انجام داد، حضور تاما در ایستگاه قطار باعث شد، ۵۵۰۰۰ مسافر بیشتر از پیش‌بینی‌های صورت گرفته در سال ۲۰۰۷، در سال ۲۰۰۸ وارد این ایستگاه شوند. این استاد دانشگاه همچنین دریافت که حضور تاما مابین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ رقمی در حدود ۷.۸۵ میلیون پوند به اقتصاد محلی کمک کرده است. شرکت خط آهن برقی واکایاما می‌گوید، به لطف این رئیس پشمالو، آمار مسافران از سال ۲۰۰۶ حدود ۳۰۰۰۰۰ نفر افزایش داشته است.

خط آهن واکایاما در سال ۲۰۱۰، یک طراح صنعتی صاحب‌سبک و برنده جایزه به نام «ایجی میتوکا» را استخدام کرد تا نمای داخلی و خارجی ایستگاه را تغییر دهد، بطوریکه همه جا اثری از تاما باشد. به این ترتیب خط آهن «تامادن» متولد شد.

به افتخار تاما، اکنون دو واگن سفیدرنگ با اثر پنجه‌های او تزئین شده است و ۱۰۱ تصویر کارتونی از او، شامل: تاما درحال پنجول کشیدن؛ تاما در حال لیسیدن پنجول‌هایش؛ و تاما در ژست پرش در همه‌جا دیده می‌شود. 

آخرین مواجه گردشگران با اثری از تاما وقتی است که در هر ایستگاه باز می‌شود، و چند میو و خرخر گربه‌ای از سیستم پخش می‌شود که صدای ضبظ شده تاماست.

تاما در سال ۲۰۱۵ و در سن ۱۶ سالگی بدرود حیات گفت، اما تا همان زمان تبدیل به یکی از چهره‌های معروف ژاپن شده بود و در برنامه‌های پرطرفدار تلویزیونی، مجله‌ها و روزنامه‌های سراسر ژاپن تصاویر و گزارش‌های او دیده می‌شد.

هزاران نفر در مراسم خاک‌سپاری تاما در ایستگاه قطار حضور پیدا کردند و دسته‌ها گل و تن ماهی بود که روی هم انباشت شده بود.

اکنون تاما را با لقب «رئیس ایستگاه تا ابد قابل احترام» می‌نامند. دفتر تاما در ایستگاه کیشی بنای یادبود اوست و در طی مراسمی سنتی و مذهبی در آیین شینتو، او به مقام الهه خط آهن برقی واکایاما نائل شد. 

در سال ۲۰۱۷ و به مناسبت جشن تولد ۱۸ سالگی تاما گوگل نمای خود را تغییر داد و ۴ سال بعد از مرگش یک حساب توئیتری با بیش از ۸۰۰۰۰ فالوئر برایش ساخته شد. تعداد فالوئر‌ها در حال افزایش است.

یاماکی می‌گوید: «تامادن در میان مردم از تمام سنین بسیار معروف است. ما بسیاری از کودکان و خانواده‌ها و افراد مسن را می‌بینیم که به همراه نوه‌هایشان به این ایستگاه می‌آیند؛ و حتی گردشگرانی از خارج داریم که می‌خواهند رئیس ایستگاه را ببیند.»

این روز‌ها یکی از شاگردان سابق تاما، «نیتاما» (تاما ۲)، که ۸ سال دارد، رئیس ایستگاه کیشی است و «یونتاما» (تاما ۴) به عنوان دستیار او ۵ ایستگاه دورتر در آیداکیسو خدمت می‌کند.

هر دو هر روز از ساعت ۱۰ صبح تا ۴ عصر کار می‌کنند و دو روز تعطیلی دارند: رزو‌های دوشنبه و جمعه برای یونتاما و روز‌های ۴ شنبه و ۳ شنبه برای نیتاما روز تعطیل است.

و، اما تاما تری کیست؟ او کارمند تراموای برقی اوکایاماست و به عنوان مدیر موزه اوکادن خدمت می‌کند.

درحالیکه تاما و خلف او نقش مهمی در احیای خط آهن کاشیگوا ایفا کرده اند، یاماکی می‌گوید، احیای این خط آهن فقط به دلیل حضور گربه‌ها نبوده است.

او می‌گوید این خط آهن همچنین از میتوکا خواست تا ایستگاه‌هایی با تم‌های توت فرهنگی و ترشی آلو که هر دو از میوه‌های معروف واکایاما هستند، طراحی کنند.

میتوکا در سال ۲۰۰۹ یک ساختمان جدید برای ایستگاه قطار کیشی ساخت، یک سازه به شکل سر گربه. گوش‌های گربه از سقف بیرون زده بود؛ دهان باز گربه، ورودی ساختمان بود و دو پنجره بیضوی چشم‌های گربه بودند که با روشن شدن چراغ‌ها در هنگام غروب شروع به درخشیدن می‌کنند.

یاماکی می‌گوید: «گفته می‌شود که گربه‌ها شیطان را دفع می‌کنند و خوش‌شانسی می‌آورند، شاید ایستگاه قطار هم همین کار را می‌کند.»

شاید واقعا چنین باشد. هرچه باشد، در تمام تاریخ ژاپن، گربه‌های حیواناتی مقدس و نمادی از خوش‌شانسی بوده اند. معروف است، گربه ژاپنی مانکی-نکو Maneki-neko که پنجه چپش را بالا برده است، در تجارت خوش‌شانسی می‌آورد، به همین دلیل تصویر او در سراسر جهان در پشت ویترین‌ها نصب شده است.

در ژاپن اماکن مقدسی به گربه‌ها اختصاص دارند. نکوگامی (خدای گربه) در کاگوشیما و محل دفن دو گربه است که خاطر خدمات نظامی‌شان در دوران فئودالیته مورد احترامند.

بیش از ۱۰ «جزیره گربه» --مکان‌هایی که صد‌ها گربه در آن آزادانه می‌چرخند، به اماکن گردشگری معروف در ژاپن تبدیل شده‌اند.

در کشوری که عاشق گربه‌هاست، تاما و گربه‌های بعد از او نه‌تن‌ها خوش‌شانسی و سود زیادی برای خط آهن کاشیگاوا داشتند، بلکه در قلب ژاپنی‌ها خانه کردند.

اما گربه‌ای مثل یونتاما در‌این‌باره چه فکری می‌کند؟ او فقط نگاه می‌کند و یک میوی شیرین تحویل می‌دهد.