مشکل کجاست، اختراع نابه جا یا استفاده نابه جا از اختراع؟

کیسه های پلاستیکی، وسیله ای کاربردی که حالا به معضلی برای طبیعت بدل شده اند. وسیله ای که در بسیاری از خطوط ساحلی کشورمان، در مسیر صعود بربلندای کوه ها، دل جنگل ها و در لاشه طیف گسترده ای از حیوانات تلف شده در حیات وحش و دریا، می توان ردی از آن یافت اما «استن گوستاو تولن» مهندس سوئدی که در سال ۲۰۰۶ پس از ۹۲ سال زندگی درگذشت، هرگز فکرش را نمی کرد اختراعش به چنین بحرانی برای حیات جانداران تبدیل شود. پسر گوستاو تولن چندروز پیش در مصاحبه با بی بی سی گفت که پدرش با هدف جلوگیری از قطع درختان به منظور تولید کیسه‌ کاغذی، کیسه پلاستیکی را ابداع کرد.

او می گوید پدرش بارها  پس از خرید کیسه های پلاستیکی را تا می کرده که دوباره از آن استفاده کند. اتفاقی که اکنون کمتر کسی آن را تکرار می کند و شاید اگر گوستاو زنده بود از این که کیسه های پلاستیکی رها شده سراسر محیط زیست را فرا گرفته اند احساس پشیمانی می کرد! به بهانه همین گفت و گو در ادامه داستان یا مصاحبه مخترعانی را می خوانید که از کرده خود پشیمان هستند.

آلفرد نوبل، مرد جنگ و صلح

داستان «آلفرد نوبل» شاید معروف ترین آن باشد. نوبل در سال ۱۸۶۰ میلادی به دنبال راهی برای بهره‌برداری از معدن‌ها و ساخت جاده در دل کوه‌ها بود. او قصد داشت با آزمایش‌های خود به مردم کمک کند اما متأسفانه اهداف بشر دوستانه اش به تدریج مغلوب منفعت‌طلبی شماری از سلطه جویان شد. اختراع «دینامیت» در سال ۱۸۶۶ میلادی ثروت هنگفتی را برای نوبل فراهم کرد اما استفاده‌های غیرانسانی از آن همچنان باعث تأسف‌اش بود. او در وصیت‌نامه خود ۹۴ درصد از ثروتش را برای تأسیس مؤسسه‌ای که بعد از مرگش بنیاد فیزیک نام گرفت، وقف کرد. نوبل درخواست کرد هرسال جایزه‌ای از سوی این مؤسسه به برجسته‌ترین دستاوردها و اختراع‌های بشر دوستانه اهدا شود.

«پاپ آپ» چالش روز قیامت «زوکرمن»

به نظر هر کاربر اینترنت، «اتان زوکرمن» باید بابت هر صفحه ای که ناخواسته باز شده در روز قیامت جواب پس دهد. تبلیغات باز شونده یا پاپ آپ (pop-up ad) گونه‌ای از آگهی‌های اینترنتی هستند که به منظور بالا بردن بازدید از وبگاه‌ها یا به دست آوردن نشانی پست الکترونیکی دیگران درست شده‌اند.این  آگهی‌ها معمولاً هنگامی که مرورگر، صفحه جدیدی را باز می‌کند به همراه آن صفحه بالا می آیند و پنجره‌ای را که تبلیغات در آن قرار دارد نشان می‌دهند. «اتان زوکرمن» که در بخش رسانه های مدنی دانشگاه MIT فعالیت می کند پیشتر در مصاحبه با آتلانتیک گفت گناه اصلی اینترنت که وی شریک جرم در آن است، همین تبلیغات باز شونده یا پاپ آپ (pop-up ad) است.

 عذاب وجدان کلاشنیکف پیش از مرگ؟

«اگر تفنگ من جان انسان ها را گرفته، به این معناست که من باید خودم را سرزنش کنم؟ حتی اگر آن انسان ها دشمنان من بوده باشند؟» «میخائیل کلاشنیکف» سازنده سلاح نیمه اتوماتیک AK47، این پرسش را در سال ۲۰۱۰ طی نامه ای از رئیس کلیسای ارتودوکس روسیه کرده بود. عده ای این سوال مخترع روس را ناشی از عذاب وجدان وی در سال های پایانی عمرش می دانند. «میخائیل کلاشنیکف» ۲۲ ساله بود که در جنگ جهانی دوم شرکت و تلفات گسترده نیروهای روسی را تجربه کرد و خودش نیز در جنگ مجروح شد. او در بیمارستان تصمیم گرفت که با در هم آمیختن ویژگی‌ها و کاربردهای سلاح آمریکایی ام۱ گرند و تفنگ آلمانی اس‌تی‌جی ۴۴ یک تفنگ خودکار طراحی و تولید کند. ساخت این سلاح در سال ۱۹۴۷ تکمیل و پس از آن در سال ۱۹۵۱ به‌طور رسمی وارد ارتش شوروی شد.

این لایک های لعنتی

محض کنجکاوی در شبکه های اجتماعی سرک می کشی که از رویدادها باخبر شوی، اما سرت را که از گوشی در می آوری زمان زیادی را غرق در آن بوده ای. برای همین، جاستین روزنستاین سیستم عامل لپ‌تاپش را تنظیم کرده بود تا وب‌سایت رِدیت را مسدود کند، خودش را از اسنپ‌چت که می‌گوید مثلِ هروئین است محروم کرده و محدودیت‌هایی برای استفاده از فیس‌بوک وضع کرده بود  اما انگار این‌ها کافی نبودند. در ماه آگوست ۲۰۱۸ این مدیر فناوری ۳۴ساله تصمیم سخت‌گیرانه‌تری برای محدودکردن استفاده از رسانه‌های اجتماعی و دیگر فناوری‌های اعتیادآور گرفت. او آیفون جدیدی خرید و از دستیارش خواست روی آن یک برنامه کنترل کودک برای جلوگیری از دانلود اپلیکیشن نصب کند. به گزارش «ترجمان» به نقل از گاردین، او به جاذبه خاص «لایک‌های» فیس‌بوک کاملاً واقف بود، لایک‌هایی که ممکن است به‌همان‌اندازه که اغواکننده‌اند پوچ باشند. روزنستاین حتماً فراموش نکرده آن مهندسی که در فیس‌بوک دکمه «لایک» را اختراع کرد خود او بود. روزنستاین می‌گوید: «بسیار رایج است که انسان‌ها چیزهایی را با حسن نیت توسعه می‌دهند اما آن چیزها برای انسان‌ها پیامدهایی منفی و ناخواسته به‌بار می‌آورد».

  رفرش، اعتیادی متاخر

شاید از اختراعات متاخری که سازنده آن از کرده اش پشیمان است، رفرش باشد! مکانیسم رفرش با کشیدن را که درابتدا در سال ۲۰۰۹ برای به‌روزرسانی فیدهای توئیتر به کار می‌رفت «لورن بریکتر» اختراع کرد. بریکتر که  بیش از ۳۰ سال دارد، می‌گوید هرگز قصد نداشته است این قابلیت را اعتیادآور طراحی کند؛ اما شباهت آن به دستگاه قمار را انکار نمی‌کند. او در این باره می‌گوید «صددرصد موافقم. الان دو بچه دارم و هرلحظه احساس پشیمانی می‌کنم از این که به آن‌ها بی‌توجه شده‌ام چون گوشی هوشمندم مرا غرق خود کرده است». او می‌گوید در دورانِ فناوری پوش نوتیفیکیشن که برنامه‌ها می‌توانند محتوای خود را به‌صورت خودکار و بدون اشاره کاربر به‌روزرسانی کنند، این قابلیت می‌توانست به‌آسانی کنار گذاشته شود اما ظاهراً کارکردی روان‌شناختی پیدا کرده است: به‌هرحال اگر قماربازها نمی‌توانستند اهرم را خودشان بکشند، دستگاه‌های قمار کمتر اعتیادآور می‌شدند.

مواردی که بالا ذکر شد تنها چند نمونه از اختراعاتی بود که صاحبان اندیشه اش پس از مدتی ابراز پشیمانی کرده اند و نمونه های دیگری هم هست که به دلیل استفاده در مسیری که به هیچ عنوان در ذهن مخترع نبوده و باعث مشکلاتی برای انسان ها شده، مخترع را از اختراعش پشیمان کرده است.