اصول حفظ سلامت عزاداران از نگاه طب سنتی

نذری‌ متناسب با مزاج شما

عزاداری در ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان بركات بسیاری دارد، اما با توجه به قرارگیری این ایام در گرمای تابستان و مصرف بیش از حد غذاها و نوشیدنی‌های نذری در این روزها، متخصصان طب سنتی تدابیری اندیشیده‌اند كه با رعایت آن به میزان زیادی از مشكلات و بیماری‌های احتمالی در این ایام كاسته خواهد شد. برای دستیابی به این تدابیر و نكات با دكتر سیدمهدی میرغضنفری، پزشك و متخصص فیزیولوژی و دكتر راحله حسنی، پژوهشگر طب سنتی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

طب ایرانی همواره بر شناخت مزاج و تطبیق شیوه زندگی براساس آن تاكید داشته و بر این باور است كه هر فرد در هر زمان و مكانی برای حفظ سلامت خود باید مزاجش را بشناسد و بر اساس آن اصول شش‌گانه زندگی سالم را رعایت كند. با توجه به گرمای هوا و قرار گیری عزاداران به مدت طولانی در زیر آفتاب و با توجه به این‌كه ماهیت عزاداری، سینه زنی و زنجیرزنی، سبب بالا‌رفتن حرارت بدن می‌شود، مصرف خنكی جات نظیر سكنجبین، شربت لیمو، بوییدن گلاب و امثال آن به‌خصوص برای گرم مزاجان توصیه می‌شود.

غذای نذری را به وقتش بخورید

یكی از اصول شش‌گانه حفظ سلامت رعایت در مصرف خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها با توجه به نوع مزاج است. در ایام سوگواری ماه محرم به‌خصوص در دهه اول و در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی معمولا در هر شهر و روستایی شاهد برگزاری مراسم عزاداری و در كنار آن ادای نذورات به اشكال مختلف از جمله به شكل غذا، نوشیدنی و سایر اقلام خوراكی هستیم. اول باید دقت شود كه هر فرد غذای خود را در موعد وعده‌های غذایی و فقط به هنگام گرسنگی میل كند و با توجه به این‌كه در این ایام معمولا در هر وعده چند نوع غذا ارائه می‌شود، بهتر است افراد غذایی را انتخاب كنند كه متناسب با مزاجشان باشد. مخلوط كردن غذاها و استفاده از چندین نوع غذا در یك وعده و پرخوری هرگز توصیه نمی‌شود و به یاد داشته باشید زمان صحیح مصرف نوشیدنی‌ها و میوه‌ها باید بین وعده‌های اصلی غذا باشد. غذا را به‌صورت گرم در حالت نشسته و با آرامش خوب بجوید و از تند خوردن و ایستاده خوردن غذا دوری كنید. همچنین یك پیاده روی مختصر و استراحت بعد از غذا توصیه می‌شود.

مطابق با مزاج غذا بخورید

گاهی اوقات دیده می‌شود كه برای خوشرنگ یا خوش‌طعم‌تر شدن غذا از ادویه‌های تند زیادی به‌خصوص فلفل استفاده می‌شود كه برای گرم‌مزاجان و كسانی كه آلرژی دارند، مضر است‌. توصیه بر این است كه از خوردن غذاهای با رنگ یا بوی تند پرهیز شود. به‌طور معمول گوشتی كه در اغلب غذاهای نذری استفاده می‌شود گوشت گاو است كه هضم سختی دارد و از دیدگاه طب سنتی، خونی غلیظ تولید می‌كند كه برای افراد با مزاج دموی یا دچار سوءمزاج گرم و تر مضر است. به این افراد توصیه می‌شود كه مصرف گوشت خورش را محدود كرده و از تركیبات دیگر خورش استفاده كنند؛ ضمن این‌كه افراد دچار اضافه‌وزن بهتر است برنج كمتری بخورند.

تنقلات متناسب با مزاج

برای تعدیل مزاج و كنترل اشتها یا هضم بهتر غذاهای نذری همراه داشتن مقداری انجیر، بادام خام، پسته، مویز و نخودچی و خوردن آن در طول روز به‌خصوص برای افراد با مزاج سرد و مصرف برگه میوه‌هایی مانند زردآلو و هلو و لواشك‌های خانگی و لیموترش برای افراد با مزاج گرم توصیه می‌شود. خوردن این تنقلات متناسب با مزاج نسبت به تنقلات موجود در بازار علاوه بر داشتن مواد مغذی سبب حفظ سلامتی عزاداران در طی سوگواری خواهد شد.

مصلح غذاهای خام و بی‌كیفیت

گاهی مشاهده می‌شود كه به علت تهیه مقادیر زیاد غذا در حجم بالا، غذا به‌صورت خام و نپخته توزیع می‌شود. برنجی كه كیفیت خوبی نداشته یا خوب دم نكشیده یا لوبیا و حبوبات نپخته خورش می‌تواند باعث بروز نفخ، شكم‌درد، یبوست و اثرات نامطلوب آن روی عملكرد مغز شود. بر این اساس مصرف پودر زیره، نعنا و موسیر بعد از خوردن غذاهای نفاخ توصیه می‌شود. برخی افراد كه در این ایام از نظر گوارشی دچار اختلالاتی مانند اسهال می‌شوند خوردن چند عدد سنجد یا مقداری كشك یا مصرف كته با كمی سماق می‌تواند وضعیت آنها را بهبود بخشد. كسانی هم كه دچار یبوست می‌شوند استفاده از انجیر، آلو بخارا، تمر‌هندی تازه یا روغن زیتون و روغن بادام شیرین توصیه می‌شود.

نوشیدنی‌های جایگزین

اغلب نوشیدنی‌هایی كه این روزها نذر می‌شود چای و شربت‌های آماده است. بهتر است چای به صورت كمرنگ و رقیق باشد و به جای شربت‌های آماده از شربت‌های اصیل ایرانی مانند سكنجبین، خاكشیر، تخم‌شربتی یا شربت لیمو با كمترین میزان شكر استفاده شود. سركه موجود در سكنجبین باعث می‌شود كه حرارت بالا رفته در اثر خوردن غذاهای سنگین تعدیل شود. در صورت گرم بودن هوا، نوشیدن آب خنك و نه یخ توصیه می‌شود. همچنین بوییدن و خوردن گلاب باعث شادابی می‌شود و برای فروكش كردن حرارت بدن و بی‌خوابی مفید است. برای رفع خشكی گلو و صدای مداحان و قاریان، مصرف گل پنیرك در آب سرد نیز می‌تواند كمك‌كننده باشد.  یكی دیگر از اصول شش‌گانه حفظ سلامتی خواب كافی در زمان صحیح آن است. بهتر است شب‌ها عزاداری زودتر تمام شود تا افراد بتوانند صبح زود بیدار شده و فعالیت خود را از سر گیرند.  نكته قابل توجه این‌كه در ایام عزاداری همراه داشتن یك لیوان كوچك و قاشق و چنگال ضمن این‌كه به حفظ محیط‌زیست كمك می‌كند به میزان زیادی مصرف ظروف یك‌بار مصرف را تقلیل می‌دهد و توصیه دیگر این‌كه از رها كردن باقیمانده غذاهای نذری و ظروف آن در سطح شهر خودداری كنید.