تاریخچه حسابداری در ایران و جهان

آشنایی با تاریخچه حسابداری

تاریخچه حسابداری

در سال ۱۴۹۴ میلادی هنگامی که لوکاپا چولی در اروپا پایه های اصلی حسابداری را بنا کرد در این فکر نبود که یک روز حسابداری تا این حد پیشرفت داشته باشد. تاریخچه حسابداری به سالها پیش از لوکاپا چولی برمیگردد. خوارزمی که دانشمند معروف ایرانی بود برای نخستین بار به توضیحاتی درباره مفهوم صفر، شیوه نگارش نشانه ای اعداد و شمارش دهدهی در رساله ” جبر و مقابله ” پرداخت و جالب است بدانید ترجمه این رساله، سیستم دهدهی کنونی است که در ایتالیا به وسیله لئونارد فیبوناچی انجام شد و از این جهت مشهور شد.

در اواخر قرون وسطی، پیشرفت حسابداری مدیون سوداگران است، از این رو سیستم های حسابداری با گذشت زمان پیشرفت کرد و سیستمهای قدیمی تر جایگزین آن شد. البته نمی توان به نقش رشد اقتصادی بی توجهی کرد. در قرن ۱۵ میلادی لوکاپاچولی، رساله ای را نوشت و در یک فصل از این رساله به شرح حسابداری پرداخت و سیستم حسابداری دو طرفه را برای نخستین بار توصیف کرد و به شرح دفاتر اصلی حسابداری پرداخت.

پنج قرن پیش از لوکاپاچولی یعنی قرن دهم میلادی، محمدبن محمد ابوالوفای بوزجانی رساله ای برای کاتبان و کاسبان به نام ضروریات علم حسابداری نوشت که در حساب عملی راهنمای خوبی محسوب میشد. ولی متأسفانه درباره این کتاب پژوهشی صورت نگرفت. تنها یک پیشرفت عمده در طول دو قرن بعدی در حسابداری دوبل اتفاق افتاد و در نتیجه در سیستم حسابداری دوبل، باعث ایجاد یک حساب سرمایه شد که آن تفکیک اموال شخص حاکم از حسابهای دولتی و تفکیک اموال شخصی تاجر از حسابهای تجارت خانه توسط سیمون استوین ریاضی دان هلندی بود( فرض تفکیک شخصیت).

طبق پیشرفتها عناصر اصلی سیستم حسابداری دوبل از نظر اقتصادی و اجتماعی همچنان بدون تغيير باقی مانده است. سادگی اصول، انعطاف پذیری و قابلیت آن در ثبت، انتقال و گزارش اطلاعات متنوع، دلیل بقای این سیستم در این فاصله طولانی، در قالب صورتهای قابل اعتماد و مفهوم است. البته از نظر روش ها و شیوه های حسابداری، پیشرفتهائی صورت گرفته و باعث بوجود آمدن شاخه هایی در حسابداری میشود ولی تمام آن ها مبتنی بر سیستم دوبل یا دو طرفه است.

تاریخچه حسابداری شاید به زمان انسان‌های اولیه بازگردد

انقلاب صنعتی و حسابداری

سیستم حسابداری ایتالیایی درواقع به سسیتم ثبت دوطرفه ای گفته میشود که به اعتبار ابداعش در ایتالیا، به سرعت در سراسر اروپا رایج شد و تقریباً کلیه موسسات مالی و تجاری بزرگ، در طول قرن هجدهم از این شیوه حسابداری بهره بردند ولی اروپای قرن هجدهم آغاز وقوع تحولاتی شگرف بود. در نیمه دوم قرن هجدهم، انقلاب صنعتی آغاز شد و این انقلاب تا پایان نیمه اول قرن نوزدهم ادامه داشت و تحولات و در نتیجه تغییرات وسیع اقتصادی و اجتماعی رخ داد. تمامی عرصه های زندگی فرعی و اجتماعی مردم اروپا در اثر این تحول بنیادین دچار تغییراتی شد و جوامع اروپایی در اثر مناسبات اقتصادی_ اجتماعی و سیاسی دگرگون شد و از طریق این قاره به سرتاسر جهان راه یافت و آثار مفید و زیانباری را بهمراه داشت.

قرار گرفتن ماشین در خدمت تولید از بارزترین عرصه تحول در انقلاب صنعتی به شمار می رود که باعث تغییر روش تولید از دستی به کارخانه ای شد. پس از اینکه کارخانه های بزرگ و کوچک با توانایی ساختن کالاهای همسان تاسیس شدند، تبعاتی همچون ایجاد رقابت بین کارخانه داران و نابودی صنایع دستی، خانگی و روستایی در مدت کوتاه را به همراه داشت.

تأکید حسابداری صنعتی ابتدا بخاطر بهای محصولاتی بود که بر مبنای اطلاعات مالی گذشته تمام شده بود و از حدس وگمان در پیش بینی اینده فراتر نمی رفت. رقابت بین واحدهای صنعتی به منظور رقابت در عرضه تولیدات و تسلط بر بازارهای پیوسته ملی به خاطر پیچیده تر شدن روشهای تولید و بزرگ تر شدن کارخانه ها و در نتیجه افزایش تولیدات، به بازارهای جهانی تشدید شد و اداره کردن موسسات بزرگ پیچیده باعث بوجود آمدن مفهومی همچون مدیریت علمی شد. مدیریت علمی، به روشی گفته میشود که با مسایل به صورت منظم و منطقی برخورد می کند و از این طریق بهترین راه برای انجام هر کاری را پیدا میکند.

وجود رقابت، باعث کسب اطلاعات و آگاهی از بهای تمام شده محصول شد و نوعی دفترداری صنعتی یا دفترداری هزینه یابی( حسابداری صنعتی) در پاسخ به این ضرورت، اختراع شد. علاوه‌براین ، تکنیکهای گزارش اطلاعات مالی در گذر زمان برای تصمیم گیریهای مدیریت تکامل یافت و امکان اتخاذ تصمیمات درست با ارائه و توضیح مدلهای مقداری، طبق اطلاعات موجود آسان شد. درواقع این گرایش از حسابداری را حسابداری مدیریت می گویند.

روش های ثبت دارایی های ثابت در قرن هجدهم روند تکاملی داشت و دارایی های استهلاک پذیر تا نخستین سال های سدۀ نوزدهم، بعنوان کالای فروش نرفته محسوب میشد. یکی از دستاوردهای انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم، حسابداری صنعتی بود. در کارخانه های بافندگی سدۀ پانزدهم، رشتۀ حسابداری صنعتی بوجود آمد. روش هایی برای پیش پرداخت ها و مقادیر تعهدی در نیمۀ دوم قرن نوزدهم به وجود آمد تا از این طریق بتوان به محاسبه ی سود دوره پرداخت. همینطور« صورت وجوه» در این دوره و نخستین سال های قرن بیستم معنا پیدا کرد.

تاریخچه حسابداری همواره مورد توجه دولت ها و تجار بوده است

تاریخچه حسابداری در ایران

در زمان نخستین تمدن ها، حسابداری در ایران بوجود آمد. سیستم حسابداری را میتوان در تاریخ ایران به دوره های مختلفی تقسیم کرد که هر کدام از این دوره ها باعث شد تا صنعت حسابداری پیشرفت کند.

طبق داده های تاریخی که از شهرهایی نظیر شوش و چغامیش( که در نزدیکی شوش بوده است)، درخصوص گلوله ها و مهره های شمارشی به دست آمد، به این معنی که خیلی زود ایران باستان به عرصه حسابداری وارد شده است.همچنین گل نوشته های حاوی پیام های کوتاه و غالبا دارای محتوای هزینه و درآمدی درخور توجه است. در اثر حفاری های تخت جمشید و دوره هخامنشیان، این داده ها بوجود آمد.

پدر علم حسابداری

در سال ۱۴۹۴ انتشار کتاب ریاضیات« لوکا پاچیولی» سبب شد تا علم حسابداری در دنیا گسترش پیدا کند. لوکا پاچیولی کشیشی در جمهوری های پیزا، پروجا و فلورانس بوده است و به تدریس علوم ریاضیات در دانشگاه های آن مشغول بود. دانشمندان و هنرمندان معاصر او« لئون باتیستا آلبرتی» و« لئوناردو داوینچی» بوده است و برای نقاشی های کتاب خود از« لئوناردو داوینچی» کمک گرفته است.

سابقه ی تاریخچه حسابداری آن حدود شصت قرن می باشد

گردآوری: بخش علمی سرپوش