به گزارش فرارو به نقل از بی بی سی، تصور عمومی بر این است که غول هوش مصنوعی (AI) از چراغ جادو بیرون آمده و وقت روبرو شدن با آن فرا رسیده است.
این مسئله تا حدی به یک موضوع عمومی در جهان تبدیل شده که سازمان ملل متحد اخیرا کنفرانسی با عنوان «هوش مصنوعی برای همیشه» در ژنو برگزار کرد.
این کنفرانس در ماه ژوئیه با هدف تبلیغ به کارگیری هوش مصنوعی و کمک گرفتن از آن برای حل مشکلات جهانی برگزار شد و از آن به عنوان بزرگ ترین گردهم آیی روبات های انسان نما یاد شد.
( ربات های ای- دا) Ai- Da، اولین ربات هنرمند به شدت واقع گرایانه انسان نما)، گرِیس (نخستین ربات دستیار پرستاری در جهان)، و همین طور سوفیا و نادین و میکا در این کنفرانس حضور داشتند. حتی دزدمونا، ستاره راک ربات های انسان نما هم حاضر بود.
همه این ربات ها یک ویژگی مشترک داشتند؛ همگی به شکل و شمایل مونث طراحی شده بودند. چرا طراحان و سازندگان ربات های انسان نما معمولا آنها را با ویژگی های زنانه طراحی می کنند؟
یکی از دلایلی که برای انتخاب سیستم صوتی زنانه برای ربات ها مطرح شده، جهت گیری های خاص جنسیتی است. ولی امکان دارد توضیح ساده تری هم برای این تصمیم سازندگان وجود داشته باشد، مثلا این که آن ها ربات ها را از روی خودشان ساخته اند.
درباره ربات نادین ماجرا از همین قرار است. نادیا ماگننات تالمن، سازنده این ربات، آنرا یک «ربات سلفی» توصیف می کند. در حالی که « جمینوید»، تنها ربات کاملا مردانه کنفرانس، کپی برابر اصل هیروشی ایشی گورو سازنده ژاپنی اش است.
یکی از سخنران های اصلی این کنفرانس ای- دا بود؛ یک ماشین هوش مصنوعی که می تواند طراحی، نقاشی و مجسمه سازی کند و هم زمان دستی هم در هنرهای نمایشی دارد.
لیزا زِوی، مسوول پروژه ساخت ای- دا گفت که در این مورد به خصوص دلیل موجهی برای طراحی زنانه ای- دا وجود داشته است. «صدای زنانه، هم در عرصه هنر و هم در فضای فناوری کمتر شنیده می شود. تصمیم ما این بود که صدایی رسا در اختیار گروه هایی قرار دهیم که که فضای محدودتری برای عرضه و نشان دادن خود دارند.»
شخصیت و ظاهر ای- دا به طور خاص با الهام از ایدا لاولِیس، ریاضی دان بریتانیایی قرن نوزدهم طراحی شده که به باور بسیاری اولین برنامه نویس کامپیوتری بوده است.
علاوه بر طراحی و ساخت ربات ها بر اساس افراد واقعی، یکی از دلایلی که غالبا برای انتخاب جنسیت مونث برای ربات ها مطرح می شود این است که ما به صورت غریزی صدای زنانه را ترجیح می دهیم.
کارل مک دورمن، کارشناس رباتیک و تعامل انسان- کامپیوتر از دانشگاه ایندیانا در آمریکا معتقد است که این استدلال میتواند پایه و اساسی واقعی داشته باشد. او در تحقیقاتی که انجام داده دریافته است که زنان صدای زنانه را ترجیح می دهند و مردها عموما ترجیح خیلی خاصی ندارند.
این تحقیق که با آزمایش واکنش ها به صداهای مختلف انجام شده، نشان داده که ترجیح واقعی افراد با آنچه که در فرم های سوال و جواب پر می کنند، همخوانی ندارد. زنان خیلی بیشتر از آنکه اذعان می کنند، صدای زنانه را دوست دارند و مردان که در فرم ها می گویند صدای زنانه را خیلی بیشتر ترجیح می دهند ، در واقع این موضوع چندان برایشان اهمیتی ندارد.
به گفته مک دورمن «یک صدای زنانه احتمالا برای هر دو گروه بهتر کار می کند. زن ها بطور متوسط خوشحال ترند که با یک صدای زنانه تعامل داشته باشند، و مردها هم فکر می کنند که این طور خوشحال ترند، هر چند که ممکن است در واقع برایشان چندان تفاوتی هم نداشته باشد.»
نخستین نمونه های هوش مصنوعی مانند سیری و الکسا صدای زنانه داشتند و تحقیقات مک دورمن به عنوان دلیلی برای این انتخاب ها عنوان شد. با وجود این او باور دارد که در مواردی تصمیم های مهم شرکت ها به دلایل کاملا متفاوتی گرفته شده و یافته های او تنها با این تصمیم ها سازگار بوده است.
« من گمان می کنم آن ها پیش از آن که نتایج تحقیقات من منتشر شود، درباره این موضوع تصمیم گرفته بودند. احتمالا این تصمیم را بر اساس دلایلی گرفته اند که بخشی از آن ناخودآگاه است، یا دلایل دیگری که علاقه ندارند به آن اذعان کنند تا بعد که درباره این دلایل از آن ها سوال شد، مجبور شوند آن را به نوعی توجیه کنند.»
مک دورمن می گوید انتظارات ما بعنوان مصرف کننده، احتمالا از آنچه طراحان و سازندگان به آن اقرار کنند، نقش پررنگ تری در تصمیم گیری آن ها دارد.
«من فکر می کنم عواملی مانند کیفیت خدمات یا رضایت مشتری، با زنان بیش از مردان به ذهن تداعی می شود. بعد هم این کلیشه ابتدایی با این واقعیت که گذاشتن صدای زنانه روی هوش مصنوعی به یک گزینه محبوب تبدیل شده، تقویت می شود.»
مک دورمن می گوید این نگاه را می توان جنسیت زده دانست چون نقش هایی که به صورت معمول برای هوش مصنوعی در نظر گرفته می شود- مانند دادن اطلاعات یا خدمات به مشتری- به نوعی «شغل پست» به حساب می آید. او به این موضوع اشاره می کند که این انتخاب ممکن است به فانتزی های مردانه هم مربوط باشد.
کاتلین ریچاردسون، استاد کردارشناسی و فرهنگ ربات ها و هوش مصنوعی در دانشگاه دومونتفورت بریتانیا زمانی را به یاد می آورد که ربات های انسان نما عموما فرم زنانه نداشتند.
او گفت «آزمایشگاهی که ۱۵ سال پیش در آن کار می کردم، ربات ها را به شکل کودک می ساختند. ایده آنها این بود که اگر شکل بچه ها باشند، آدم ها احساس خطر و تهدید نمی کنند و با بودن آن ها در خانه احساس راحت تری دارند.»
به گفته ریچاردسون همین ایده که ربات ها تهدید کمتری به چشم بیایند، الان به فرم زنانه ای تبدیل شده که امروز شاهدش هستیم، و این مسئله به نوعی با دغدغه ما درباره نقش رو به افزایش تکنولوژی تشدید می شود.
این استاد دانشگاه می گوید: «آدم ها مجبورند با این ترس بسیار عمیق از شخصیت زدایی و فقدان ویژگی های انسانی، که همراه با پیشرفت فناوری در زندگی ما به وجود می آید کنار بیایید، به ویژه در حوزه های فردی و شخصی.»
«آدم ها مدام درباره ترسناک بودن این پدیده حرف می زنند و این که ترمیناتورها وارد زندگی ما می شوند. این باعث می شود که از راه دادن ربات ها به خانه هایمان وحشت داشته باشیم.»
مک دورمن- که او هم دهه هاست در زمینه ربات ها کار کرده- تائید می کند که این گونه ترس ها در طراحی ربات ها، به خصوص در سال های ابتدایی نقش داشته است. او می گوید: «پذیرفتن یک ربات مونث برای عموم بیشتر راحت تر است، مخصوصا برای بچه ها. به همین دلیل برای آزمایش های تعامل میان انسان و ربات گزینه بهتری به حساب می آمد.»
تجربه مک دورمن در کار کردن با ربات ها در ژاپن بین سال های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ هم این مسئله را تائید می کند. بسیاری از آزمایش ها روی کودکان انجام می شد و تیم سازنده معتقد بود که ربات مونث احساس خطر و تهدید کمتری ایجاد می کند.
اما ریچاردسون می گوید که ممکن است در نهایت انگیزه ساده تری در طراحی مدرن ربات های انسان نما وجود داشته باشد.
او ربات ها را به اثر هنری تشبیه می کند که آنچه می بینیم تصویری از سطح بیرونی آن ها است و معتقد است که که طراحی ربات هم دچار همان مشکلاتی است که باعث می شود منتقدان هنر مدرن هنگام مقایسه آن با نقاشی ها و آثار تاریخی اظهار تاسف و دریغ کنند.
«نظریه پرداز مشهوری به نام لورا مالوی درباره نگاه مردانه در هنر صحبت کرده و این که چگونه هنرمندان مرد، شمایل زنانه را نمایش می دهند. آن ها معمولا زنان را مطیع، برهنه و به عنوان سوژه ای برای هوس های مردانه ترسیم می کنند. و من فکر می کنم به نوعی همین نگاه مردانه در طراحی ربات ها هم دیده می شود چون این تنها تصویر بیرونی آن هاست و در واقع چیزی پشت این تصویر ننشسته است. هیچ موجود آگاهی وجود ندارد. زندگی در آن جریان ندارد. ما نمی توانیم آنچه را که درون انسان ها و درون روابط انسانی می گذرد، به این ساخته های جدید منتقل کنیم.»
ریچاردسون می گوید وقتی به پیکرهای زن بزرگسالی که در کنفرانس ژنو به نمایش درآمدند نگاه می کند، تنها «تعدادی عروسک خیمه شب بازی می بیند».
مک دورمن هم موافق است که طراحان مرد دگرجنسگرا به دلیل علاقه به جنس مخالف انتخاب می کنند که مخلوقشان را با شکل و ویژگی های زنانه بسازند. این واقعیت را هم باید در نظر گرفت که فناوری رباتیک یک صنعت به شدت مردمحور است.
او می گوید:« مطمئنا جنسیت گرایی در اینجا نقش مهمی دارد. هر چه ربات ها و صدای آنها واقعی تر بنظر بیاید، تمایل به جنسی کردن آنها هم بیشتر می شود. اگر ربات ها به شکلی کاملاً واقعی ساخته شوند، این تمایل هم به وجود می آید که آن ها را به شکلی ببینند و با آن ها به گونه ای رفتار کنند که گویی با انسان واقعی طرف هستند.»
این روند جنسیت زدگی و جنسی کردن ربات ها به کجا ختم خواهد شد؟
ریچاردسون درباره آینده ای هشدار می دهد که در آن ربات ها به صورت روزمره و عادی برای مقاصد جنسی به کار می روند. او «کارزار علیه ربات های پورن» را با هدف جلب توجه به آسیب های اخلاقی عادی سازی چنین استفاده هایی از فناوری راه اندازی کرده است.
ایده سکس با ربات های انسان نما دهه هاست که در صنعت سرگرمی وجود داشته است و در فیلم های علمی تخیلی مانند بلید رانر، هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)، او و اکس ماکینا دیده می شود.
ریچاردسون در کتابش، «زن مردساخته»، درباره جریان رو به رشدی هشدار می دهد که از داستان های علمی تخیلی به برنامه های تلویزیونی صبحگاهی و نماهنگ ها راه پیدا کرده است. روسپی خانه هایی که عروسک های جنسی عرضه می کنند در شهرهای بزرگی مانند بارسلونا، برلین و مسکو در حال باز شدن هستند.
ریچاردسون در کتابش نوشته «حتی برای کسانی که می خواهند در رویدادهای مربوط به این موضوع شرکت کنند، کنفرانس بین المللی سالانه ای درباره عشق و سکس با ربات ها برگزار می شود.»
او هشدار می دهد که عادی سازی چنین مسائلی هزینه بسیار سنگینی خواهد داشت. «آنچه که ما برای جامعه تجویز می کنیم این ایده به شدت خودمحورانه است که هر آنچه که یک فرد حس می کند، به آن فکر می کند یا تجربه می کند، در واقع « یک نوع رابطه» با خود است. با این ایده آن ها می توانند همه این احساسات را به یک محصول هوش مصنوعی تزریق کنند.»
«اما آدم ها به صورت طبیعی می دانند که رابطه یک مفهوم دو طرفه است. رابطه برای یک نفر معنا و مفهومی ندارد، بلکه چیزی است که بین شما و یک فرد دیگر رخ می دهد. و رابطه در میان شما دو نفر قرار می گیرد. این طور نیست که تنها در یکی از دو طرف باشد.»
مک دورمن امکان آن را می بیند که این صنعت رو به رشد، حول و حوش چنین کارکردی رشد کند و پیش برود. «یک نگرانی عمومی درباره هوش مصنوعی وجود دارد، به ویژه وقتی به سکس مربوط می شود؛ این که روابط انسانی بسیار پیچیده است. هر گونه صمیمیتی با نوعی ریسک همراه است و هوش مصنوعی مطیع تر از انسان است.»
او می گوید بعضی آدم ها با پورنوگرافی راحت تر از قرار گذاشتن و ارتباط گرفتن با یک آدم دیگر کنار می آیند، و هوش مصنوعی میتواند راهی برای اجتناب از دردسرهای سر و کله زدن با یک آدم دیگر و ترس از پذیرفته نشدن پیش پای آن ها بگذارد.
به گفته مک دورمن یک خطر مشخص این است که ماهیت خدمت گذار و فرمان بردارهوش مصنوعی می تواند به خودشیفتگی آدم ها دامن بزند.
اما از سویی قیمت بالای چنین ربات هایی ممکن است باعث محدود شدن استفاده از آن ها شود. او می گوید: «هزینه ساخت یک ربات انسان نما به مراتب بیشتر از ربات های دیگر است. واقعی جلوه دادن آن ها گران تمام می شود.»
او آینده را بیشتر در شخصیت های انیمیشنی ای می بیند که قابلیت ارتباط برقرار کردن دارند، تا ربات های سه بعدی انسان نما که برای مصاحبت و رفاقت با انسان ساخته می شوند.
«تقریباً هر محصولی با اجزای متحرک می تواند مشکل ساز باشد. به این فکر کنید که یک خودرو در مقایسه با کامپیوتری که با آن کار می کنید، چقدر به رسیدگی و توجه بیشتری نیاز دارد…. احتمالا در طول روز از کامپیوترتان خیلی بیشتر استفاده می کنید اما به نسبت خودرو، به رسیدگی بسیار کمتری نیاز دارد.»
به باور او با وجود تمایلات اروتیک و جنسی ما، بیشتر مصرف کنندگان قدرت خرید ربات های انسان نما را ندارند.
البته بیشتر آنها، نه همه آن ها. او می گوید:« همان طور که الان هم بعضی پول خرید خودروهای سوپر اسپورت را دارند، عده ای هم پول خرید ربات های انسان نما را خواهند داشت.»
- 17
- 2
