گام بلند محققان به سوی اکسیر جوانی!

دستیابی به هدف آرمانگرایانه‌ای مثل متوقف کردن روند پیری یا حداقل کندکردن آن، از قدیمی‌ترین اهداف دانشمندان بوده است. آنها مدت‌هاست به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توان با ورود به دنیای ژن‌ها و دستکاری برخی از آنها در یک ارگانیسم خاص، شرایط را به گونه‌ای رقم زد که فرآیند پیری به آرامی صورت بگیرد. این بدان معناست که طول عمر متوسط انسان‌ها بیشتر می‌شود، اما تلاش‌هایی که تاکنون در این زمینه صورت گرفته نتیجه شاخصی به همراه نداشته است.

به بیان بهتر، بهره‌گیری از تکنیک‌های مبتنی بر دستکاری ژنتیک با هدف توقف روند پیری یا کندترکردن آن همواره با نگرانی‌هایی درخصوص حفظ سلامت انسان‌ها همراه بوده و به همین دلیل عملا پیشرفتی در این زمینه به دست نیامده است.

با این حال محققان انستیتو زیست‌شناسی سالک در کالیفرنیا حرف‌های تازه‌ای برای گفتن دارند. آنها تکنیک نوینی ابداع کرده‌اند که می‌توان آن را نخستین گام جدی بشر به سوی دستیابی به «اکسیر جوانی» به شمار آورد. جزئیات این روش نوین به جهت اهمیتی که دارد در نشریه تخصصی سل‌Cell (به معنی سلول) منتشر شده است. بخش اصلی این روش شامل فعال کردن چهار ژن مرتبط با سلول‌های بنیادین است. به نظر می‌رسد از این طریق می‌توان برخی علائم پیری را در سلول‌های پوستی انسان و موش‌های آزمایشگاهی معکوس کرد و البته به روشنی معلوم است که پیری در هیچ عضوی از انسان به اندازه پوست نمایان نمی‌شود.

این چهار ژن که به آنها «فاکتورهای یاماناکا» گفته می‌شود معمولا مورد استفاده محققان قرار می‌گیرند. آنها از این فاکتورها برای تبدیل هر نوع سلولی به سلول‌های غیر ویژه موسوم به iPSC‌ها استفاده می‌کنند. این دسته از سلول‌ها قابلیت تقسیم و تبدیل شدن به هر سلولی در بدن را دارند.

مطالعاتی که در گذشته انجام شده نشان می‌دهد با تولید سلول‌هایی که ژن‌های یاماناکا را ارائه کرده و به ‌iPSCها تبدیل شده، آنها جوان‌تر می‌شوند. حالا تحقیقاتی صورت گرفته که بر این اساس تقریبا تمام سلول‌های تشکیل‌دهنده اندام‌های مختلف بدن این ویژگی را دارند. به این ترتیب می‌توان امیدوار بود سلول‌هایی در بدن رشد یابند که دارای برخی ویژگی‌های ضدپیری مربوط به ژن‌های یاماناکا باشند. مهم‌ترین ویژگی نوآوری محققان انستیتو زیست‌شناسی سالک در این است که نیازی به تبدیل این سلول‌ها به سلول‌های بنیادی نیست.

این محققان در ابتدای کار، ایده مورد نظرشان را روی پوست موش‌های آزمایشگاهی و انسان‌ها آزمایش کرده‌اند. با گذشت مدت زمان مشخصی از این بررسی معلوم شد سلول‌های پوست بدون آن که هویتشان را به عنوان سلول‌های پوستی از دست دهند، برخی علائم ضدپیری را از خود بروز می‌دهند، اما بخش‌های بعدی این آزمایش‌ها نتایج خیره‌کننده‌تری داشته است. محققان در ادامه این تکنیک را روی پوست موش‌های زنده مبتلا به نوعی بیماری آزمایش کردند که روند پیری را تسریع می‌کند. پس از گذشت مدت زمان مشخصی معلوم شد عملکرد قلبی این جانوران همچون اندام‌های دیگرشان بهبود جالب توجهی یافته است. این یافته‌ها می‌تواند راهگشای دستیابی به اکسیر جوانی باشد!