به گزارش ایسنا، ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۰ زمین زیر پای انسان در چالوس سست شد و لغزید. این لغزش حاصل اهمیت ندادن به هشدارهایی است که از مدت‌ها قبل خبر از تمام شدن آستانه تحمل زمین و خاک می‌دادند. رانش زمین پدیده‌ای زمین‌شناسی است اما ریشه‌های وقوع این پدیده را باید در تیشه‌هایی جستجو کرد که به ریشه درختان و پوشش گیاهی این منطقه زده شده است.
تورج فتحی معاون دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با تشریح علل زمین شناختی وقوع رانش زمین خاطرنشان کرد: رانش زمین به‌طور کلی پدیده‌ای زمین شناختی است. اگر شرایط توپوگرافی مانند شیب زمین به شکلی باشد که یک لایه زمین‌شناسی دارای خاک رس در زمین وجود داشته باشد، امکان وقوع رانش وجود دارد.
وی ادامه داد: در صورت بروز بارندگی یا جذب رطوبت توسط لایه‌های رسی، احتمال رخداد رانش هست چراکه این لایه رسی شرایط لغزندگی یا رانش را فراهم می‌کند. این شرایط مشابه زمانی است که روی زمین گلی لیز می‌خورید.
فتحی با اشاره به نقش عوامل انسانی در وقوع این پدیده گفت: این پدیده به‌صورت طبیعی حتی در مناطق بسیار بکر - که دست انسان به آن نرسیده است - نیز اتفاق می‌افتد اما زمانی که عاملی مانند فعالیت انسانی را مطرح می‌کنیم، شرایط متفاوت می‌شود چراکه در بسیاری از موارد عوامل انسانی در تشدید رانش زمین دخیل هستند.
وی افزود: اگر شیب زمین مناسب باشد دامنه روی رس حرکت می‌کند و رانش به سمت پایین اتفاق می‌افتد. در بسیاری از کوهستان‌ها و مناطق پرشیب ممکن است شرایط برای رانش از نظر شیب دامنه، جنس خاک و وجود لایه‌های رسی فراهم باشد اما در صورت نبود رطوبت کافی این پدیده مشاهده نمی‌شود. هر زمان که بارندگی اتفاق بیفتد و آب به لایه رسی نفوذ و آن را لغزنده کند، رانش رخ می‌دهد.
رانش زمین در دامنه‌های شمال ایران
معاون دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به افزایش تعداد رانش زمین در دهه‌های گذشته اظهار کرد: با بررسی وضعیت رانش زمین در دامنه‌های شمالی کشور می‌توان فهمید که تا پیش از سه دهه گذشته و تا اواخر دهه ۵۰ تعداد رانش‌ها در دامنه‌های شمالی استان‌های گلستان، مازندران و گیلان به مراتب کمتر از تعداد رانش‌هایی بوده که طی سه دهه اخیر رخ داده است.
وی اضافه کرد: قطع درختان جنگلی، جنگل‌زدایی و از بین بردن پوشش گیاهی و مراتع به همراه باران و رطوبت احتمالی، در دامنه‌های شیب‌دار و دارای پتانسیل رانش سبب وقوع این پدیده شود. در واقع تغییر کاربری اراضی به پدیده رانش زمین کمک کرده است. با بررسی آمار طی سه دهه اخیر در استان‌های شمالی می‌توان متوجه این نکته شد که رانش زمین به مراتب بیشتر از زمانی بوده که پوشش گیاهی مناسب وجود داشته است.
فتحی در ادامه گفت: این پدیده بیشتر در استان‌های مازندران و گلستان دیده می‌شود چرا که تغییر کاربری، جنگل‌زدایی و از بین رفتن مراتع در این دو استان بیشتر از استان گیلان بوده است. متاسفانه ما در مرحله‌ای هستیم که برای رانش زمین ابتدا به دنبال علل زمین‌شناسی نمی‌گردیم بلکه تاثیرات انسانی را بررسی می‌کنیم. اگر عوامل انسانی دخیل نباشند در مرحله بعد عوامل زمین شناسی را در اولویت قرار می‌دهیم.
رانش زمین در غرب کشور
وی با اشاره به رانش زمین در غرب کشور اظهارکرد: در مناطقی که میزان بارش بیش از ۳۰۰، ۴۰۰ یا ۵۰۰ میلی متر گزارش می‌شود به‌طور مکرر گزارش‌هایی مبنی بر وقوع رانش زمین گزارش می‌شود. ادارات راه و ترابری استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، چهارمحال و بختیاری و بخش‌هایی از خوزستان، ایلام، کرمانشاه و کردستان در دامنه‌های پر شیب زاگرس طی اواخر فصل بارش که مشخصا ماه‌های خرداد و اردیبهشت را شامل می شود، به‌طور مکرر باید راه‌های که به علت رانش از بین رفته‌اند را ترمیم کنند. در این مناطق نیز فعالیت‌های انسانی باعث تشدید رانش زمین شده است. تغییر کاربری و قطع درختان جنگلی بلوط اصلی ترین عوامل تشدیدکننده این پدیده در زاگرس هستند.
فتحی درباره آسیب‌هایی رانش زمین بر محیط زیست وارد می‌کند، گفتن: آسیب به محیط زیست قبل از رانش اتفاق می‌افتد. در واقع رانش زمین پدیده ای جانبی ناشی از فعالیت‌های انسانی است البته خود پدیده رانش اثرات جانبی دیگری در محیط زیست ایجاد می‌کند. خاک دامنه‌ای که در جریان پدیده رانش حرکت کرده بر اساس ابعاد و اندازه‌های پهنه زیر جبهه رانش از بین می‌رود. بر اثر رانش، کاربری سابق زمین مورد نظر نیز نابود می‌شود.
وی ادامه داد: در یکی از موارد، روستایی بر اثر رانش ۱۲۰۰ متر جابجا شد به‌گونه‌ای که مردم روستا دیدند که باغ و زمین کشاورزی آن‌ها جابجا شده است. در این شرایط محل تردد مسدود و به‌صورت کامل دگرگون می‌شود. به جز خسارت‌های وارد شده تخریب خاک نیز مشاهده خواهد شد.
فتحی در پایان اظهار کرد: اگر پدیده رانش در محل خط لوله نفت باشد باعث ایجاد آلودگی شدید می‌شود. در جریان این اتفاق خطوط حمل مواد نفتی خواهند شکست. این اتفاق در چهارمحال و بختیاری رخ داده و موجب آلودگی شدید آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌ها شده است. ورود مواد نفتی سبب می‌شود تا خاک و آب‌های سطحی و زیرزمینی آلوده شوند. اگر زیرساخت‌های خطوط لوله در محدوده‌های رانشی باشند، احتمال بروز آلودگی شدید بسیار زیاد است.
- 17
- 2
