فصل شکار نیست اما خطر دیگری جان گونه‌های بومی را تهدید می‌کند. دکل‌های برق فشار قوی. همین دیروز پنج رشته دکل برق فشار قوی بلای جان فلامینگوهای شادگان شد و ٢٠ تای آنها را که درحال پرواز بودند، کشت و به زمین انداخت. این نخستین باری نیست که برق بلای جان پرندگان می‌شود و اینطور که مسئولان محیط‌زیست آبادان می‌گویند، تعداد تلفات فلامینگوهای بومی این منطقه باز هم بیشتر خواهد شد و تا زمانی که دکل‌ها جابهجا یا ایمن‌سازی نشوند، قصه همین است.
اکنون نزدیک به چهار‌هزار پرنده بالغ و در حدود سه‌هزار جوجه فلامینگو در مناطق حیات‌وحش آبادان حضور دارند؛ پرندگانی سفید و صورتی با پاهای دراز، گردن بلند و منقاری خمیده. ظهر سه‌شنبه، یکی از اعضای انجمن همراهان محیط‌زیستی آبادان، پرندگان مرده که در جاده ماهشهر- آبادان روی آب افتاده بودند را دید و موضوع را به اداره محیط‌زیست خبر داد. دلیل این اتفاق مشخص نبود تا این‌که احمد موسوی آزاد، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان آبادان در گفت‌وگو با «شهروند» از دکل‌های برق گفت. فلامینگوهای تلف‌شده در یک‌کیلومتری نیروگاه برق آبادان بودند و این اتفاق پیشتر هم تکرار شده بود که در برخورد با این سیم‌ها دچار برق‌گرفتگی و جراحت شدید شوند و بمیرند.
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان آبادان که صبح دیروز پرندگان تلف‌شده را کنار جاده دیده، می‌گوید: «کنار باند غربی مسیر جاده دو بانده آبادان- ماهشهر، چهار- پنج رشته خط انتقال برق فشار قوی وجود دارد. این رشته‌ها در قسمتی از پناهگاه حیات‌وحش شادگان قرار گرفته‌اند. رشته‌های سیم خیلی خیلی ظریف است و پرنده‌ها با آن برخورد می‌کنند و از بین می‌روند.» به گفته او، در این فصل منطقه «خوریات» محل تغذیه فلامینگوها است و به همین دلیل آنها مدام در رفت‌وآمدند: «همین رفت‌وآمد تلفات را بیشتر می‌کند. دیروز ٢٠ قطعه فلامینگو تلف شد و باز هم اتفاق می‌افتد. این درحالی است که اکنون به دلیل محدودیت آب و هوایی مشکل شکار نداریم و بیشترین و مهمترین مسأله ما همین دکل‌ها هستند.»
درخواست برای جابهجایی دکل‌ها
دکل‌های برق در گوشه‌ای از منطقه حیات‌وحش قرار گرفته‌اند، جایی که نباید باشند. موسوی آزاد معتقد است؛ این دکل‌ها باید جابهجا شوند: «دکل‌های برق متعلق به این سال‌ها نیستند، ٣٠سال پیش آنها را این‌جا کاشته‌اند تا برق نیروگاه‌های اهواز یا ماهشهر را به دیگر شهرها برساند. دکل‌ها را در گذشته به سبب وجود جاده دسترسی کنار همین جاده نصب کرده‌اند تا برای تعمیر کارشان راحت باشد، اما بدون توجه به محیط‌زیست این کار را کرده‌اند و دکل‌ها در محدوده منطقه حیات‌وحش گذاشتند.» رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان آبادان با بیان این‌که اداره محیط‌زیست آبادان از شرکت توزیع و انتقال برق خواسته‌ایم که مسیر جایگزینی برای انتقال برق انتخاب کنند، ادامه می‌دهد: «آنها در سال‌های گذشته یکی، دو خط را اصلاح کردند اما طبق مسیر پیشنهادی هنوز چهار تا پنج خط فشار قوی در مسیر باقی مانده است.»
تجربه ایمن‌سازی دکل‌های برق
در سال‌های گذشته مشکل دکل‌ها برای پرندگانی که به هوای زمستان‌گذرانی به زمین‌های کشاورزی شهرستان سرخرود مازندران می‌آمدند، مسأله‌ساز شده بود. آنها هم که پاییز و زمستان از حاشیه جنوبی این منطقه عبور می‌کردند، با برخورد به کابل‌های برق فشار قوی از بین می‌رفتند. این اتفاق ادامه داشت تا این‌که پارسال مردم، راه‌حل را در ایمن‌سازی کابل‌ها دیدند. اتفاقی که تکرار آن در منطقه پناهگاه حیات‌وحش شادگان هم ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر از جابهجایی دکل‌ها به انجام برسد. پاییز گذشته اداره برق منطقه‌اى مازندران و گلستان و شرکت تعمیرات و انتقال نیروى شمال کشور (تانش) برای نخستین‌بار این کار را انجام داد و با نصب ٢١ توپ قرمز (مارکر بال)، تک سیم فوقانى دکل‌ها را ایمن‌سازى کرد. با این روش تلاش شد تا خطر برخورد قوها در هنگام پرواز با سیم فوقانى (Earth wire)- که سیم حائل بین دکل‌هاست و به دلیل قطر باریک‌تر از سه ردیف سیم‌هاى تحتانى گاهى از دید این پرندگان پنهان می‌ماند- به حداقل برسد.
اواخر بهار پارسال بود که پیگیری های فعالان محیط‌زیست برای جلب نظر اداره برق منطقه اى مازندران و گلستان نتیجه داد و کارها برای ایمن سازی کابل های برق فشار قوی آغاز شد. محمد الله قلی، عضو هیأت مدیره کانون محیط بان و کارشناس حیات وحش در گفت و گو با «شهروند» ماجرا را اینطور شرح می‌دهد:«آنها قول همکاری دادند و کار شناسایی دکل‌های حساس خیلی زود شروع شد، حتی از خودمان هم کمک خواستند.در فرآیند ایمن‌سازی در واقع ابزاری روی سیم‌های برق قرار می‌گیرد که بعضی از آنها صرفا برای این است که پرنده‌ها سیم را ببینند و به آن گیر نکنند.» اینطور که او می‌گوید درباره فلامینگوهای آبادان الزاما برق گرفتگی نمی‌تواند دلیل مرگ باشد، چرا که خود برخورد با سیم کشنده است:«این پرنده ها روی سیم ننشسته اند که دچار برق گرفتگی شوند. آنها فقط در مسیر پروازشان بوده‌اند و سیم‌ها را ندیده‌اند به خصوص یک تک سیم به اسم «سیم حائل» که جریان برق از آن عبور داده نمی‌شود و در حد یک فیبر نوری است.
این سیم برق تعادل بین دو پایه است که هم ضخامت کمی دارد و هم چون در بالاترین نقطه قرار گرفته، دیده نمی‌شود.» به گفته این پرنده نگر، اداره برق برای منطقه ای آمد و یک روز کامل برق نقاط شناسایی شده را قطع کرد و بار آن را روی مسیر دیگر انداخت تا روی هر کدام از ردیف سیم ها که «استند» نامیده می‌شود، ١٠ گوی هشدار نصب کرد. بر اساس توضیح این پرنده شناس کابل های برق فشار قوی به دو شکل پرنده را می‌کشند: یا دیده نمی‌شوند و بر اثر برخورد پرنده را می‌کشند و یا مقره‌های روی دکل‌ها پرنده‌ها را دچار برق گرفتگی می کنند. این میان یکی از عمده ترین دلایل مرگ عقاب ها و پرندگان شکاری همین دکل‌ها هستند.
کارگروهی برای ایمن سازی کابل ها
اما آیا این کار تاثیری بر جلوگیری از مرگ جمیعت بزرگ قوهای مهاجر داشت؟ الله قلی می گوید:«پارسال جهت باد از دریا به سمت خشکی بود، این بدترین حالت وزش باد بود و مستقیما به سمت سیم می رفتند. اگر گوی ها نبودند دست کم ٥٠٠ قو تلف میشد اما با انجام ایمن سازی پرندگان با کمترین فاصله از سیم ها پرواز می کردند و کل تلفات پارسال زیر ١٠ پرنده بود.» الله‌قلی خبر می دهد که حالا تحقیقات فراوانی بر این روش شده و بناست به طور جدی نقاط حساس شناسایی و ایمن سازی شود. او می گوید:«در حال حاضر کارگروهی برای شناسایی نقاط حساس به خصوص در نزدیکی سایت های حیات وحش تشکیل شده است. هدف این است که تمام نقاطی که به این مسأله دچارند ایمن‌سازی شوند و تلفات گونه ها به حداقل برسد. کار در استان مرکزی تحقیقات جدی انجام شده و حتی کتابی در باره این روش که برای اولین بار در اسپانیا انجام شد، نوشته شده است.»
نزدیک به ٧هزار فلامینگو در آبادان
یگان حفاظت محیط‌زیست شهرستان ماه گذشته ٢٩٠٠ قطعه جوجه فلامینگو را در«خوریات» آبادان شمارش کردند. براساس توضیح رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان آبادان در سال‌جاری با افزایش تعداد کلنی‌های جوجه‌آور فلامینگو در خوریات آبادان، حمایت و حفاظت ازکلنی‌ها به‌طور ویژه در دستور کار یگان این شهرستان قرار دارد، چنانکه در هوای گرم منطقه با پیاده‌روی طاقت‌فرسا و طولانی در مناطق جزر و مدی، با اقامت شبانه به بررسی آخرین وضع جمعیت فلامینگوها پرداخته شد: «ماموران یگان حفاظت این اداره در این فصل به روش‌های مختلف با مراقبت از زادآوری فلامینگوها کار حفاظتی تا آخرین مرحله جوجه‌آوری را به‌طور مستمر انجام می‌دهند.»
علاوه بر این تعداد بیش از ٣٨٠٠ فلامینگوی بالغ اقدام به لانه‌سازی کرده که بیشتر تخم پرنده‌ها به جوجه تبدیل شده و تلفات خاصی مشاهده نشده است.
موسوی آزاد همین‌طور درباره حضور فلامینگوها می‌گوید: «اهمیت هر زیستگاه به جانداران آن است؛ چه گیاه و چه حیوان. خوزستان با منابع آبی که دارد، بیشتر از دوسوم جمعیت گونه‌های آن پرنده‌اند که به صورت بومی و مهاجر تنوع زیستگاهی آن را قوت بخشیده‌اند.»
او ادامه می‌دهد: «علاوه بر این در بحث گردشگری و پرنده‌نگری و جذابیت منطقه حضور این پرندگان مهم هست. همچنین سازمان حفاظت محیط‌زیست در فصل‌هایی اجازه شکار پرندگانی که جمعیت آنها از حد استاندارد فراتر رفته، می‌دهد تا به‌عنوان منبع پروتیینی استفاده شوند، اما شکار فلامینگوها که بومی این منطقه هستند و در این‌جا زاد و ولد می‌کنند، ممنوع است.»
- 16
- 5
