وزیر اسبق علوم:انتقاد از جای‌ خالی نخبگان در نهادهای مدنی و شبکه‌های اجتماعی

دکتر مصطفی معین در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: دولت باید برای انسان شرم، ارزش، اعتدال، کرامت و حقوق اساسی را به رسمیت بشناسد و این ارزش ها همان حقوق بشر یا حقوق شهروندی است که باید به اجرا دربیاید. در این موقعیت تنها نباید منتظر دولت ها بود نخبگان جامعه بایستی حتی بیشتر از دولت ها احساس مسئولیت کنند. به این دلیل که فهم، آگاهی علمی و معقولیت اجتماعی بیشتری دارند و به قولی مرجع هستند، حرف آنان می‌تواند تاثیر مثبتی در جامعه داشته باشد.

وی افزود: در حال حاضر با توجه به اینکه در عصر ارتباطات زندگی می‌کنیم، مسئولیت دانش آموختگان، تحصیل کرده ها، نخبگان و روشنفکران مسئولیت مضاعفی است و در اینترنت و فضای مجازی در سطح جهانی بیانات و نظرات خود را به دیگران انتقال دهند که این احساس مسئولیت است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: این فرصت بسیار خوبی است که یک جامعه نسبتا جوان که یک سوم جمعیت ایران دانش آموختگان دانشگاهی و آموزش عالی و در سن کار و فعالیت اشتغال هستند و می‌‎توانند مولد فکر، اندیشه، تولید صنعتی، کشاورزی باشند، کشور را سریع به پیشرفت برسانند به شرط اینکه همه احساس مسئولیت کنند. این احساس مسئولیت قرار نیست از توده مردم شروع شود، زیرا مردم گرفتار معیشت، آگاهی پایین و مسائلی از این قبیل هستند نخبگان کشور به جهت سطح آگاهی بالاتر و معقولیت بیشتر اثربخشی بیشتری دارند. 

معین ادامه داد: هر شخصی با توجه به تخصص و علاقه خود باید سعی کند با جامعه خود به خصوص با نسل جوان وارد گفت و گو شود و یک گفتمان ملی برای حرکت از سطح ناهنجار و آسیب زا شکل بگیرد تا شاهد جامعه ای سالم از منظر جسمی، روانی، اجتماعی، سیاسی، بهداشت باشیم. برای رسیدن به چنین جامعه ای نیاز به رشد و آگاهی، همبستگی بیشتر ملی و حرکت جمعی داریم.در کشور ما این رویکرد ضعیف است و سرمایه اجتماعی در کشور پایین است. به جهت اینکه نوع نگاه مسئولان به مردم و مردم به یکدیگر با سوظن و بی اعتمادی است که این عوامل باعث عدم انسجام ملی شده است.

وی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر پیشگیری از سرطان در کشور ما در چه سطحی قرارد دارد، گفت: در ایران سال های زیادی نیست که دستگاه بهداشت و درمان ما و نظام اجرایی کشور ما به فکر کنترل سرطان ها و سایر بیماری های غیر واگیر است؛ با این چندسال طبیعی است که حرف اول را در این زمینه ها آموزش به تک تک افراد جامعه میزند.

وزیر اسبق علوم، تحقیقات  وفناوری اضافه کرد: این آموزش می‌تواند از طریق رادیو، تلویزیون، اشیا و سایر رسانه‌های جمعی باشد. اما متاسفانه رسانه های جمعی به وظیفه خود خوب عمل نمی‌کنند. بسیاری از برنامه هایی که در صدا و سیما پخش می‌شود، بجای آموزش، بدآموزی دارد. به عنوان مثال تبلیغات مواد غذایی مضر مانند پفک و انواع شکلات ها و مواد غذایی بسته بندی شده کارخانه ای و همچنین سریال‌هایی پخش می‌شود که خشونت را ترویج و سلامت روان جامعه را مختل می‌کند و نیز ناصداقتی که در اخبار دارند، سبب می‌شود مردم اعتماد خود را نسبت به صدا و سیما و سیستم از دست دهند و نسبت به یکدیگر سوظن پیدا کنند.

معین افزود: همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند، اما چند سالی است که وزارت بهداشت تا حدودی در زمینه کنترل بیماری های غیر واگیر از طریق آموزش اقداماتی انجام داده اند تا بتوانند به وسیله آموزش سبک زندگی، نوع غذا و رژیم غذایی را سالم تر و مردم را به تحرک بیشتر تشویق کنند. اما این آموزش و فرهنگ سازی کار یک دستگاه نیست همکاری‌های بین بخشی گسترده ای نیاز دارد و احتیاج به یک عزم ملی دارد.

وی یادآور شد: زمانی این عزم ملی شکل می‌گیرد که دولت، مجلس و قوایی داشته باشیم که نگاه آنان به مسائل جامعه جدید رویکرد علمی باشد و رویکرد سنتی یا صرفا سیاسی نداشته باشند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: به تنهایی نمی‌توان در همین جامعه زندگی کرد و از فاکتورهای سرطان زا جلوگیری کرد. مگر اینکه مردم قید شهر را بزنند و به روستاها پناه ببرند و دور از شر و شور شهر، ترافیک، آلودگی های مخرب صوتی، شمیمیایی، اخلاقی پرهیز کنند که این شیوه زندگی راحت نیست. هرکس باید از خودش شروع و سعی کند که سالم زندگی کند و این نوع نگاه را به جامعه اعم از خانواده، بستگان، دوستان، همشهریان و هموطنان تسلی دهد و احساس مسئولیت کند.

معین بیان کرد: در یکصد سال اخیر بیماری‌های حاد عفونی گذشته از قبیل کزاز، مننژیت، وبا، طاعون، اسهال و استفراغ‌های عفونی که بیشترین تلفات را برای انسان‌ها داشته اما اکنون به جهت بالا رفتن سطح تغذیه و بهداشت، کشف شدن آنتی بیوتیک ها، تشخیص سریع بیماری‌ها، سرکوب شدن سریع عفونت و گسترش واکسیناسیون این بیماری‌ها جای خود را به بیماری‌های مذمن و غیرقابل واگیر داده اند.

وی با بیان اینکه در جهان امروز عمدتا بیماری‌های عفونی کاملا کنترل شده است، عنوان کرد: بیماری‌های غیر قابل واگیر و مذمنی که زمینه ارثی دارند و در برخورد با عوامل محیط زندگی موجب بیماری‌می‌شوند، گسترش یافته است. متاسفانه در زمانی‌که بیماری‌های عفونی گسترش داشت، بیشترین تلفات را در جهان سوم داشتیم و اکنون هم که بیماری‌های مذمن و غیر قابل واگیر در سطح جهانی شهود پیدا کرده، قربانیان اصلی از جهان سوم است.

وزیر اسبق علوم، تحقیقات  وفناوری افزود: سطح فرهنگ پایین، عدم تمکن اقتصادی، دسترسی به دارو و درمان، شیوه زندگی ناسالم، نوع غذا، آلودگی شهری، اعتیاد به سیگار و مواد مخدر از جمله عواملی است که سبب شده تا قربانیان اصلی از کشورهایی مانند ایران باشد.

معین تصریح کرد: بیماری‌های غیرواگیر و مذمن از منظر هزینه‌هایی که برای جامعه ایجاد می کنند، در سطح جهانی و ملی سکته‌های قلبی و مغزی به دلیل بیماری های قلب و عروق در رتبه اول، سرطان‌ها رتبه دوم و حوادث اعم از حوادث جاده‌ای یا حوادث سوانح طبیعی در رتبه سوم قرار دارند. در کشور ما نیز سه عامل تلفات انسانی همین عوامل ذکر شده سکته‌های قلبی و مغزی، سرطان و حوادث در رأس مرگ و میرها واقع شده است. 

وی گفت: بیماری‌های مذمن و غیرواگیر بسیار تنگاتنگ با شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مدیریتی در یک جامعه و نیز سبک زندگی تک تک افراد جامعه ارتباط مستقیم دارد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران بیان کرد: سطح فرهنگ یک جامعه، سطح سواد یک فرد و یک خانواده، سبک زندگی از جهت ساده یا پرخطر بودن که اعضای خانواده سیگار می‌کشند یا اعتیاد دارند یا اقداماتی انجام می‌دهند که در معرض حوادث قرار گیرند، رژیم غذایی سالم از نظر کالری، ویتامین ها، پروتئین، مغذی‌ها کامل بوده یا مانند فست فودها ناسالم است که این غذاها عمدتا از کربن هیدرات تشکیل می‌شود و نمکط و افزودنی های غیرمجاز را در حرارت های بالا به همراه دارد، این ها عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت هستند.

معین خاطرنشان کرد: در محیط زندگی شهرنشینی یا مدرن به ویژه در کلان شهرها مانند تهران و ۲۰ شهر در کشور ما آلودگی بیداد می کند و تعداد روزهای سالم از نظر وجود آلاینده ها بسیار محدود است. در شهر انواع آلاینده ها مانند دود اگزوز ماشین‌ها، دودکش کارخانه‌ها، مواد شیمیایی، دود سیگار و بسیاری از عوامل دیگر از علل هوای آلودگی شهرهای ایران است، بنابراین محیط زندگی ما نیز محیط غیرسالمی است. 

وزیر اسبق علوم، تحقیقات و فناوری در پایان خاطرنشان کرد: هم اکنون عصر ارتباطات است، تلویزیون، ماهواره‌ها، گوشی ها، تبلت ها، اینترنت و بازی های کامپیوتری سبب شده وقت زیادی از افراد به خصوص جوانان و نیز کودک و نوجوان صرف این گروه های رسانه‌ای و اینترنت شود. این جوانان تحرک ندارند و از سوی دیگر مواد غذایی آنان بخاطر چربی و کربوهیدرات، پر کالری است.همچین چاقی به خصوص در کودکان و نوجوانان به ویژه دختران نوجوان رو به افزایش است که خود چاقی زمینه ساز بیماری‌هایی مانند دیابت، قلب و عروق، سکته ها، سرطان ها و تشدید آسم آلرژی است.