رمزگشایی از ساخت مسجد در پارک قیطریه تهران؛ «محله های اسلامی» پروژه ای از فرمانده سپاه محمد رسول الله

دیده بان ایران نوشت: ما حتما در بوستان ها مسجد میسازیم…مسجد خوب هم میسازیم… همین اظهار نظر علیرضا زاکانی شهردار تهران در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران کافی بود تا خبر ساخت مسجد در بوستان قیطریه به یکی از خبرهای پرحاشیه و پربازدید روز تبدیل شود.

خبری که به سرعت برق در خبرگزاری های داخلی به خبر اول تبدیل شد و در ادامه نیز سر از رسانه های خارج نشین دراورد.

اما پرسشی که مطرح می‌شود این است چرا در کلانشهر ۷۳۰ کیلومتر مربعی تهران و لا به لای بی خبری ناشی از تعطیلات نوروزی و ماه مبارک رمضان چرا این خبر مورد توجه رسانه ها قرار گرفت و به تیتر یک تبدیل شد.

در این گزارش به شکل کامل به ابعاد این خبر و واکنش موافقان و مخالفان آن خواهیم پرداخت.

به طور حتم در تهران ام القرای جهان اسلام خبر ساخت مسجد به خودی خود خبری نیست که بخواهد موجب واکنش منفی افکار عمومی شود و تهرانی ها بخواهند با آن به تقابل بپردازند اما چرا در مورد ساخت مسجد در بوستان قیطریه شاهد واکنش های منفی گسترده بودیم؟ 

چرایی این تقابل را در گام نخست باید در مواجهه علیرضا زاکانی شهردار تهران در نحوه پاسخ به پرسش خبرنگاران در حیاط دولت دید که به مانند گذشته به جای پاسخی در شان جایگاه شخص اول مدیریت شهری پایتخت با لحنی قلدرمأبانه و تمسخر پرسش خبرنگار پافشاری خود بر ساخت مسجد را با لجاجتی به جا مانده از مناظرات انتخاباتی و بسیج دانشجویی را با گفتن “حتما مسجد میسازیم و خوبش راهم میسازیم “رسانه ای کرد تا با پخش آن در فضای مجازی اولین تیر بر پیکر مدیریت شهری در این ماجرا بنشینید.

پخش این مصاحبه شهردار تهران شروع ماجرایی بود که به کلافی سردرگم تبدیل شد.

نخستین مطالبه مردم و منتقدان در این بخش پرسش به چرایی لزوم ساخت مسجد در بوستان قیطریه در حالی که اطراف بوستان به تعدد مسجد و حسینه وجود دارد بود که سخنگوی شهرداری تهران پس از واکنش های منفی متعدد به این ماجرا پاسخگویی در بستر شبکه شخصی خود در ایکس را برگزید.

عبدالمطهر محمدخانی در دفاع از این اقدام مدیریت شهری زیاد بودن فاصله بوستان تا مساجد اطراف و نا آشنایی شهروندان به مختصات و خیابان های جانبی بوستان را دلیلی بر ساخت مسجد در دل بوستان عنوان کرد.

سخنگوی شهرداری تهران در توییتی دیگر این اقدام مدیریت شهری را لبیک به درخواست ها و مکاتبات پرشمار مردمی اهالی ساکن در اطراف بوستان قیطریه عنوان کرد که خواهان ساخت این مسجد هستند.

این دو اظهار نظر ابتدایی سخنگوی شهرداری تهران  نفتی بر آتش عصبانیت مردم از اقدام های خودسرانه مدیریت شهری پایتخت بود.

مخالفان در پاسخ به این دو اظهار نظر عنوان کردند که مدیریت شهری به جای هزینه کرد برای ساخت مسجد در حالی که این بوستان دارای نمازخانه مناسب است می‌تواند با نصب تابلوهای راهنمای نسبت به مسیر مساجد و حسینیه های اطراف بوستان به شهروندان اطلاع رسانی کند و پرسش دیگری که مطرح شد این بد که آیا مطالبه مردمی می‌تواند مصداق مناسبی برای تصمیم گیری باشد یا خیر؟

به عنوان مثال اگر فردا روزی تعدادی از شهروندان تهرانی از علیرضا زاکانی بخواهند در بوستان قیطریه پمپ بنزین و تله‌سیژ احداث شود شهردار تهران باید در بوستان پمپ بنزین و یا با قطع درختان تله سیژ احداث کند؟

پس جایگاه پیوست های فرهنگی و مطالعاتی، اجتماعی و فرهنگی در اجرای این دست طرح کجاست؟ چیزی که منان رییسی رییس سابق مرکز مطالعات شهرداری تهران و نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای سرگشاده علیرضا زاکانی را در طرح های ساخت مسکن به اقدام های خلاف قانون متهم کرده بود.

یکی دیگر از مواردی که میتوان به عنوان اظهارات ضد و نقیض مدیریت شهری در پروژه ساخت مسجد در بوستان قیطریه دانست قطع درختان بوستان به واسطه انجام این پروژه است.

ناصر امانی عضو شورای شهر تهران در تذکری در صحن شورای شهر تهران درختان دارای ارزش در این پروژه را که حتی امکان جا به جایی آن ها نیست را بالای ده اصله برشمرد اما علیرضا زاکانی شهردار تهران با نفی این موضوع درختان قد کشیده در محل پروژه را تعدادی نهال دانست که میخواهد آن را جا به جا کند.

تصاویر مردمی منتشر شده از محیط کارگاهی حصارکشی شده در بوستان قیطریه برای ساخت مسجد مهر تاییدی بر گفته ناصر امانی عضو شورای شهر تهران بود نه گفته شهردار تهران که درختان با محیط بن بالا را نهال دیده بود.

پرسش دیگری که مطرح می شود این است که آیا شهردار تهران نمیداند که جا به جایی درختان فصل مخصوص دارد و نمیتوان هر زمان که بخواهد آنها را جا به جا کند؟

یکی دیگر از موارد مطرح شده از سوی سخنگوی شهرداری تهران این بود که خالی بودن مساجد سطح شهر نمیتوان دلیلی باشد تا مدیریت شهری از توسعه مساجد منصرف شود.

موضوعی که منتقدان طرح به شدت نسبت به ان اعتراض داشتند و بیان می کردند وقتی در اطراف بوستان مساجد و حسینیه هایی هستند که در مرحله ترمیم و بازسازی است چرا شهرداری به جای هزینه کرد جهت ساخت مسجد جدید با تزریق منابع مالی به مرمت و بازسازی مساجد اطراف بوستان قیطریه کمک نمی کند؟

در بخشی دیگر سخنگوی شهرداری تهران در توجیهی کودکانه مساحت سطح اشغال برای ساخت مسجد را بسیار ناچیز( ۰/۷ درصد مساحت کل) عنوان کرد که در قسمت مجاور خیابان اصلی احداث می شود و در اکوسیستم بوستان تاثیر چندانی ندارد.

آقای سخنگوی شهرداری بهتر از هر کسی می داند که زمین بوستان قیطریه تنها وقف بوستان است و پهنه ان در طرح تفصیلی فضای سبز است. ساخت و ساز در زمین وقفی به هر نامی دارای اشکال شرعی است و هرگونه ساخت و ساز در پهنه فضای سبز نیز غیر قانونی است.

تصور تلخی است که شهروندان باید در بنایی فرضیه واجب نماز را ادا کنند که دارای اشکال شرعی است.

یکی دیگر از موارد مطرح شده از سوی سخنگوی شهرداری تهران به واکنش های منفی ساخت مسجد در بوستان قیطریه توسعه فضاهای فرهنگی در کنار ساخت مسجد است زیرا میزان بزه و سگ گردانی افزایش پیدا کرده است.

این اظهار نظر محمد خانی به نوعی مهر تاییدی بر تجاری سازی پیرامون مسجد از سوی شهرداری تهران است.

با این تفاسیر به طور حتم اظهار نظر سخنگوی شهرداری تهران گل به خودی در بازی شش امتیازی مدیریت‌شهری با مخالفان این طرح بود که هر سطر ان مهر تایید به چرایی نگرانی دلواپسان شهر در این پروژه است.

ساخت «محله های اسلامی»

فارغ از این هیاهو می توان سناریو دومی برای اجرای این دست از پروژه ها در شهر متصور بود و آن هم چیزی نیست جز ساخت «محله های اسلامی»

اولین بار سردار حسن زاده فرمانده سپاه محمد رسول الله از کلید واژه محله اسلامی پس از اعتراضات چندسال پیش رونمایی کرد.

طرحی که قرار بر این دارد تا با محوریت مساجد نیروهای بسیج در سطح محله های پایتخت توسعه پیدا کنند.

توسعه ای که در جلسه فرمانده‌سپاه محمد رسول الله با شهردار تهران جزییات ان بیان شد و شهردار تهران نیز قول همکاری همه جانبه در این زمینه را داد تا با اجرای این طرح و زیر نظر گرفتن محله ها و عبور و مرور ها با اعتراضات مدنی برخورد و فتنه ها در نطفه خفه شود.

اجرای این طرح به گونه است که با ساخت مساجد جایگاه نیروی های بسیج توسعه پیدا می کند و با تجاری کردن بخشی از مساجد در بخش درآمد هزینه هم این نیروها خودکفا باشند.

شاید بتوان گفت این سناریو بسیار محتمل تر است زیرا شهردار تهران به جای توجه به مناطق جنوبی شهر در توسعه مسجد کار را از مناطق شمالی پایتخت آغاز کرده که بیشترین نارضایتی های مدنی در آنجا وجود دارد.

شاید به قسمی دیگر بتوان این گونه تحلیل کرد که در پروژه ساخت مسجد در بوستان ها تیر ترکش علیرضا زاکانی به گلوی اکوسیستم شهر ۳ شعبه است.

شعبه ای برای ادامه راه محمود احمدی نژاد که با واماندگی از اجرای پروژه های عمرانی و ترافیکی به احداث سقاخانه در شهر رو آورد، شعبه ای دیگر دمیدن در بوق تحقق بودجه های چند ده هزار میلیارد تومانی با تاراج منابع شهر و‌ایندگان و شعبه آخر نیز جلب رضایت نهاد ها و مجموعه های دیگر از جمله سپاه برای کارزار انتخابات ۱۴۰۴

***

آقای زاکانی، تقابل مسجد و بوستان نسازید!

عباس محمدی در خبرآنلاین نوشت: در اسفند ماه چندان مشخص نبود که حصارکشی در ضلع شمال شرقی بوستان قیطریه با چه هدفی انجام شده است. به‌طور معمول، هر عملیات ساختمانی یا عمرانی که قرار است در زمینی انجام شود، یک تابلوی شناسنامه دارد که بر آن مشخصات کلی طرح نوشته می‌شود؛ تا به امروز، در محل یادشده چنین تابلویی دیده نشده است.

پیش از نوروز، شنیده‌ها و خبرها حاکی از این بود که گویا شهرداری قصد ساخت مغازه و مسجد در آن بخش از بوستان را دارد و دوستداران شهر و محیط زیست امیدوار بودند که خبر درست نباشد. چرا که انتظار همگان از شهرداری، حفظ و گسترش فضای سبز است. با پیگیری‌های مردمی و همراهی شورای شهر، در آخرین روزهای اسفند ماه گفته شد که ساخت‌وساز در این بوستان منتفی است، و کمی بعد بیشترِ حصارها جمع‌آوری شد و من این رویداد را جزو موفقیت‌ها یا پیروزی‌های محیط زیستی قلمداد کردم.

اما از آنجا که گویا شماری از مسئولان خوشحالیِ مردم از شنیده شدن اعتراض‌ها و مطالبه‌هایشان را دوست ندارند(!) زاکانی در یک مصاحبه تآکید کرد که هم در بوستان قیطریه و هم در بوستان‌های دیگر مسجد خواهد ساخت. او با یک سخن‌پردازی شگفت‌آور مدعی شد که در بوستان قیطریه هیچ اتفاقی نیفتاده و هیچ درختی قطع نخواهد شد و فقط چند تا نهال جابجا خواهد شد!

تنزل دادن مفهوم فضای سبز به چند درخت یا نهال، شبیه تقلیل مفهوم جنگل به یک محیط پردرخت است؛ در هر دو مورد آن‌چه که بیان نمی‌شود، ضرورت سالم ماندنِ کلیت پارک و جنگل به‌عنوان یک اکوسیستم شهری یا طبیعی است. این ساده‌سازی که غالباً آگاهانه و به قصد فریب افکار عمومی از سوی منتفعانِ ساخت‌وساز و زمین‌خواری طرح می‌شود، با این هدف صورت می‌گیرد که عموم مردم درنیابند که یک اکوسیستم طبیعی حاصل هزاران و گاه میلیون‌ها سال تکامل طبیعی، و یک اکوسیستم شهری حاصل دهه‌ها و گاه سده‌ها کنش و واکنش جامعه و طبیعت است. هرگز نمی‌توان با دستکاری‌های شدید در اکوسیستم‌ها، سلامت ذاتی آن‌ها را حفظ کرد. در مورد پارک‌ها، خیلی واضح است که ساخت‌وساز مجموعِ مساحت آن را کم می‌کند و انتقال درخت‌ها و نهال‌ها (اگر صورت گیرد و موفق باشد) جا را برای درختان دیگر تنگ خواهد کرد.

رهبر انقلاب بارها بر حفاظت از بوستان‌ها و محیط زیست تأکید کرده‌اند و برای نمونه، در یکی از سخنرانی‌ها (۱۳۹۳/۱۲/۱۷) ضمن اشاره به آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، گفتند که تخریب محیط زیست باید جرم‌انگاری شود و «دستگاههای مسئول باید قاطعانه با تعدی به جنگل‌ها به هر بهانه‌ای اعم از هتل‌سازی و جذب گردشگر و ساخت حوزه‌ی علمیه و برخی توجیهاتِ به ظاهر قابل قبول مقابله کنند.» تبصره‌ی ۴ ماده‌ی ۴ قانون حفظ و گسترش فضای سبز هم «کاشت و حفاظت و آبیاری درختان معابر، میادین، بزرگراه‌ها و پارک‌های عمومی» را «از اهم وظایف شهرداری‌ها» دانسته است. این قانون، در مورد قطع بدون مجوز درختان، مجازات حبس تا سه سال و برای تخریب باغ‌ها به قصد ساخت‌وساز، مجازات سنگین ضبط زمین به‌نفع شهرداری را مقرر کرده است.

تهران (و دیگر شهرهای بزرگ کشور) گرفتار ساخت‌وسازمان سنگین، تراکم جمعیت، آلودگی هوا، و کمبود سرانه‌ی فضای سبز هستند. در این شرایط، هر قطعه درختزار و هر تک درخت را باید همچون گوهری ارزشمند حفظ کرد. ضمن این که تغییر کاربری یک بوستان آن هم به دست مقامی که نگهدارنده‌ی فضاهای سبز و ناظر و ضابط قانونی این حوزه فرض شده، سبب از میان رفتن قبح قطع درخت و تجاوز به محیط زیست می‌شود. همچنین موجب نادیده‌انگاری کارهای خوبی که شهرداری در دو سال اخیر کم وبیش انجام داده مانند توسعه‌ی مترو، افزایش تعداد و نوسازی اتوبوس‌ها، و احداث چند بوستان‌ جدید می‌شود که نتیجه‌ی آن کم‌رنگ شدن هرچه بیشتر اعتماد میان مسئولان و مردم یعنی زوال سرمایه‌ ی اجتماعی خواهد بود. بدیهی است که درآمدسازی از چنین اقدام‌ها با توجیه صَرف آن برای خدمات دیگر، عملی ناپایدار است و هرگز افکار عمومی را قانع نمی‌کند.

به استناد مشاهده‌های میدانی و آن‌چه که این روزها به گوش می‌رسد، می‌توان گفت که یک نارضایتی عمیق از دستکاری در پارک قیطریه در میان اهالی منطقه و دیگر شهروندان شکل گرفته است. اصرار شهردار بر مقدس‌سازی یک ساخت‌و ساز که قطعاً همراه با درست کردن مغازه و تبدیل فضای عمومی به ملک شخصی خواهد بود، و عملِ زشت یک خبرگزاری که انتقاد از این کار را به «ضدانقلاب» نسبت داده، نتیجه‌ای جز ایجاد تقابل نامیمون میان خیر همگانی با تقدس و بیشتر کردن نارضایتی‌ها نخواهد داشت. از شورای شهر و دیگر مقام‌های بالادستی انتظار می‌رود که به این لج‌بازی‌ها پایان دهند.