حل بحران زاینده رود نیازمند جامعه شناسی تاریخی است

 به گزارش  مهر سجاد فتاحی در نشست جامعه شناسی تاریخی بحران آب در حوزه زاینده رود پرسید چرا نتوانسته ایم بحران محیط زیست در ایران و به طور خاص، زاینده رود را متوقف کنیم. اگر برای هر حوضه ای جامعه شناسی تاریخی بحران را در نیاوریم اصولا نمی توانیم بفهمیم چطور باید با مشکلات آن حوضه آبریز روبرو شویم و به همین دلیل است که متخصصان علوم انسانی و علوم اجتماعی باید به این حوزه ورود کنند.

این جامعه شناس افزود: مسئله کمبود آب در حوضه زاینده رود قدمتی به درازای قرن ها دارد اما تبدیل شدن آن به بحران مربوط به چند دهه اخیر است.

وی با تقسیم بندی بحران زاینده رود به چند دوره تاریخی گفت: تا سال ۱۳۲۷ دو مانع باعث می شد در این حوضه دچار چالش های محیط زیستی نشویم. یکی محدودیت های فناوری و علمی و دیگری سیستم حکمرانی آبی که در یک دوره زمانی طولانی تکامل پیدا کرده بود سیستم حکمرانی که شاید بتوان آن را تا زمان اردشیر بابکان ردگیری کرد و در دوره صفوی به اوج خود رسید که به اشتباه به تومار شیخ بهایی معروف است.

این جامعه شناس تاکید کرد: برنامه عمرانی اول از سال ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۱ به مسئله آب در حوضه زاینده رود اشاره و پیشنهاد می کند که تونل کوهرنگ ۱ احداث شود همان زمان مشاوران مخالفت می کنند اما به حرف آنها گوش نمی دهند و سال ۳۲ تونل بهره برداری می شود. اگر به این موضوع، تاریخی نگاه کنیم می بینیم که اضافه کردن منابع آبی هیچگاه مسئله زاینده رود را حل نکرده است. البته در مورد تونل کوهرنگ ۱، یک مزیت مهم در میان است و آن احداث تونل با هزینه سهم بران و بدون مداخله مستقیم دولت است.

فتاحی ادامه داد: اوایل دهه ۴۰ حوضه مجددا با کمبود منابع آبی روبرو شد و با احداث تونل کوهرنگ ۲، دوباره آب به حوضه تزریق شد که صرف توسعه کشاورزی در زمین های بایر می شود. مجددا با ایجاد مشکل منابع آبی سد زاینده رود در برنامه عمرانی سوم مطرح می شود و علت اصلی که برای احداث این سد ذکر می شود ذوب آهن است.

وی تصریح کرد: با احداث سد زاینده رود مسئله تا حدی و برای مدتی تخفیف پیدا می کند. آب مجددا در صنعت و کشاورزی به کار می رود و بار دیگر گفته می شود که منبع آبی کافی نیست.

فتاحی در پایان گفت: با ناپایداری سیاسی در بازه سالهای ۱۳۵۶ تا ۱۳۶۰ تعداد چاههای کشور دو برابر افزایش پیدا می کند و این یکی از بحران های مهمی است که هنوز با آن دست و پنجه نرم می کنیم فقط چاههای غیر مجاز این حوزه ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب برداشت می کنند وتازه هنوز روی تعداد زیادی از چاههای مجاز نتوانسته ایم کنترل وضع کنیم تا برداشت آنها به حد مجاز محدود باشد.

نشست های حلقه اندیشه انجمن زروان که با همکاری موسسه بهاران و در مکان این موسسه برگزار می شود به ۱۵ چالش عمده پیشاروی تمدن ایرانی می پردازد که مهمترین این چالش ها محیط زیست است.