ماجرای یک استعفا

کاوه مدنی از ایران رفت؛ این آخرین خبری بود که دوباره فعالان و خبرنگاران محیط زیست را متعجب کرد. خبری که این بار هم از زبان محمود صادقی و در صفحه توییتر او منتشر شد: «امروز از یک منبع موثق شنیدم کاوه مدنی، معاون سازمان حفاظت محیط زیست، ایران را ترک کرده است. همسر او نیز که ممنوع‌الخروج شده بود با رفع ممنوع‌الخروجی کشور را ترک کرد.»

توییتر محمود صادقی، نماینده مردم تهران در مجلس این روزها به منبع اخبار مرتبط با فعالان محیط زیست تبدیل شده است. پیش از این نیز این محمود صادقی بود که در بهمن ماه سال گذشته خبر از دستگیری کاوه مدنی، معاون رئیس سازمان حفاظت محیط زیست داد. او در صفحه شخصی خود در توییتر نوشته بود: «با واسطه از بستگان افراد در جریان دستگیری فعالان محیط‌ زیست و فوت کاووس سیدامامی در بازداشتگاه قرار گرفتم.

در پی تماسی هم که با رئیس سازمان حفاظت محیط زیست داشتم، گفتند که آقای مدنی نیز بازداشت شده‌اند.» این خبر اما کمی بعد از سوی سایر مسئولان از جمله عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تکذیب شد. او در پایان جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران درباره خبر بازداشت کاوه مدنی و پرونده سیدامامی گفت: «کاوه مدنی بازداشت نشده، اصلا بازجویی هم نشده است.»

کاوه مدنی کیست؟

کاوه مدنی بارقه امیدی برای محیط زیست ایران بود. جوانی نخبه‌ که با شروع دولت یازدهم پایش به همایش‌ها و نشست‌های علمی محیط زیستی و آب باز شد. رسانه‌ها او را با مطرح شدن پدیده تغییر اقلیم در جهان و ایران شناختند و تا پیش از شهریور ۹۶ که او به عنوان معاون بین‌الملل، نوآوری و مشارکت فرهنگی اجتماعی سازمان محیط ‌زیست منصوب شود و از لندن به تهران نقل مکان کند، مدنی را استاد آنالیز سیستم و سیاست مرکز سیاست محیط زیست امپریال کالج لندن، چهره نوین مهندسی عمران سال ۲۰۱۲ و دانشمند برجسته جوان علوم زمین در سال ۲۰۱۶ خطاب می‌کردند. او خود را اینگونه معرفی کرده است: «نه اصلاح‌طلبم و نه اصولگرا.من یک متخصص آب و محیط‌زیستم که کشور و مردم عزیز آن را دوست دارم. برای مدیریت در یک حوزه تخصصی و غیر سیاسی به ایران دعوت شدم و بعد از ۱۴ سال با انگیزه و امید به میهمن بازگشته‌ام. من یک دهه شصتی هستم. از نسلی خسته و جنگ‌زده که آرزویش صلح و آرامش است. نسلی که با بحران‌ها (از شیر خشک تا بیکاری) بزرگ شد و هر روز به بهبود ناامیدتر. نسلی که در مدیریت ایران سهمی نداشت اما میراثی از مشکلات رنگارنگ برای او به جای ماند.»

تصمیم سختِ آمدن و رفتن

بازگشت کاوه مدنی به ایران در دولت دوازدهم اما امید‌ها برای بازگشت نخبگان به کشور را زنده کرد؛ اتفاقی که شاید می‌توانست شروعی برای سیر منفی خروج نخبگان و مغزها از ایران باشد. کاوه مدنی در گفت‌و‌گو با روزنامه اعتماد درباره تصمیم بازگشتش به ایران در آذر ماه سال گذشته گفته بود: «فکر کنم سخت‌ترین تصمیم زندگی من بود. از تصمیم مهاجرت و تصمیم ازدواج سخت‌تر بود. چون تقریباً تمام دوستان خارج از کشورم و همکاران ایرانی خارج از کشورم در کشورهای دیگر مخالف بودند.

پدر و مادرم که قاعدتا باید از بازگشت من به ایران خوشحال می‌شدند هم مخالف بودند. اکثر آدم‌هایی که با آنها صحبت می‌کردم گفتند تو دیوانه‌ای که این کار را می‌کنی. مادر و پدرم احساس می‌کردند که در حوزه‌ سیاست و دولت، خیلی چیزها ممکن است متفاوت باشد. می‌گفتند ممکن است ظرفیتی که الان دارم را هم نتوانم استفاده کنم.

بقیه بر این باور بودند که اصلا نمی‌شود کار کرد. همسرم تنها کسی بود که گفت هر کاری لازم است انجام می‌دهم که تو این کار را بکنی و موفق شوی، چون تو دوست داری. به علاوه اینکه این یک فرصت است برای یک‌بار. شاید یک‌بار برای همیشه باشد که فرصتی مهیا شود برای اثر گذاشتن و برای نسل ما. اگر یک درصد شانس موفقیت وجود داشته باشد، شاید در باز شد برای خیلی‌های دیگر. ما ناراحت هستیم که می‌گوییم نسل ما را به دولت راه ندادند. به ما می‌گویند جوان. پس این یک فرصت برای نسل ما است.

پس اگر یک درصد شانس موفقیت وجود داشته باشد، یک نسلی ممکن است بتواند فرصت حضور پیدا کند. اگر آمدی و موفق شدی و توانستی در اینجا کاری کنی، شاید آنهایی که اینجا نشستند، بفهمند هرکس از ایران رفته، خارجی نیست. طرفدار گذشته و جاسوس استکبار نیست.»

یافتن «فرصتی برای اصلاح و تغییر» تنها چیزی بود که او بارها از آن به عنوان تنها دلیل برای ماندن در ایران یاد کرد. او در صفحه شخصی خود در توییتر پس از مطرح شدن ماجرای مدیران دو تابعیتی و بیان نام او به عنوان یک مدیر دو تابعیتی با انتشار تصویری از پاسپورت خود نوشت: «من یک ایرانی‌ام و تابعیت هیچ کشور دیگری را جز ایران ندارم. معتقدم ملاک ایرانی بودن میزان عشق و تعهد به ایران و مردم عزیزش است و ایرانیان دو تابیعتی زیادی را دیده‌ام که از برخی تک تابعیتی‌ها ایرانی‌تر بودند. من برای تصمیم به بازگشت به ایران و آزمایش آن فرصت دلایل مهمی داشتم و حتی شانس کم برای موفقیت بازگشت را توجیه می‌کرد. خوشبختانه خیلی زود نتایج این آزمایش و تنگناهای موجود برای کمک به کشور نمایان شد.»

خروج از ایران و واکنش‌ها به تصمیم دوباره او

کاوه مدنی ۷ ماه در سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان معاون بین‌الملل، نوآوری و مشارکت فرهنگی– اجتماعی در ایران فعالیت کرد و تا آخرین روزهایی که در ایران بود با چالش ۱۰۰ روزه بی‌زباله تلاش کرد تا فرهنگ مقابله با تولید زباله‌های پلاستیکی را در ایران ایجاد کند. اما حواشی دست از سر او برنداشت، انتشار تصاویری از حضور او در خارج از ایران و زدن اتهام جاسوی به او توسط برخی از رسانه‌ها او را از بازگشت به ایران برحذر داشت و با رفع موانع خروج همسرش از کشور او دوباره ایران را ترک کرد. پس از اعلام خبر بازگشت کاوه مدنی به لندن توسط محمود صادقی، او تنها با نوشتن چند بیت شعر در توییترش بازگشتش را تایید کرد: « از دلم امید خوبی را مبر»

واکنش‌ها به خروج کاوه مدنی از ایران

خروج کاوه مدنی از ایران برای یک سفر کاری و اعلام استعفایش در کشور خارجی و پذیرفته شدن آن از سوی مسئولان سازمان محیط زیست واکنش‌هایی را از سوی کاربران شبکه‌های مجازی و حتی شخصیت‌های سیاسی به همراه داشت. آذر منصوری، عضو شورای مرکزی حزب «اتحاد ملت ایران»، در واکنش به انتشار خبر خروج کاوه مدنی، معاون بین‌الملل سازمان حفاظت محیط‌ زیست نوشت: «امید اجتماعی، اعتماد عمومی و همگرایی ملی و ترمیم گسست‌های امروز ایران با حذف، حصر، حبس، خانه‌نشینی و فراری دادن نخبگان حفظ و تقویت نمی‌شود. جامعه امروز ایران بیش از هر زمان نیاز به دریافت نشانه‌های روشنی از امید به آینده‌ای بهتر دارد.»

محمد درویش درباره استعفای کاوه مدنی به اسکان‌نیوز گفته است: «قطعا مقامات امنیتی جمهوری اسلامی از عکس‌هایی که مربوط به پیش از مدیریت کاوه مدنی بوده و اخیرا منتشر شده اطلاع داشته‌اند و می‌دانستند که و چگونه زندگی ‌می‌کند و با اطلاع از این مسائل، او را برای آن مسند تایید کردند. پس اگر الان این عکس‌ها بهانه‌ای به دست ما بدهد تا او را برای استعفا تحت فشار قرار بدهیم یک بی اخلاقی بزرگ است.

از این بی‌اخلاقی و روش‌های نادرست، تنها کاوه مدنی متضرر نخواهد شد بلکه تمام جوان‌های متخصص این مملکت در خارج از ایران که داشتند نگاه می‌کردند که رفتار جمهوری اسلامی با کاوه مدنی چگونه است آنها نیز این پیام را دریافت می‌کنند که بهتر است به ایران برنگردید چرا که کسی خواهان استفاده از تخصص ما نیست و این برای ایران بسیار گران تمام خواهد شد و بسیار خطرناک است.»

هشتگ‌های کاوه‌ مدنی اما صفحات اجتماعی را پر کرده و کاربران بی‌شماری گاهی در نکوهش و گاهی در حمایت او نوشته‌اند اما تاکنون مسئولان امر صحبتی درباره علت استعفای او نکرده‌اند