افت ارزش لیر باعث سود صنعت گردشگری در ترکیه شد

این روزها لیر ترکیه پس از بحران سال ۲۰۰۱، بدترین وضعیت خود را سپری می‌کند و با نصف شدن ارزش طی یک سال اخیر، نرخ برابری آن به‌ازای هر دلار آمریکا به ۷/ ۶ رسیده است. سقوط ارزش لیر که در پی تنش‌های دیپلماتیک ترکیه با ایالات متحده آمریکا و مداخلات دولت این کشور در نهادهای مستقل اقتصادی همچون بانک مرکزی رخ داده، منجر به بروز التهاباتی جدی در اقتصاد کشور همسایه شمال‌غربی شده است.

اما در این میان به‌نظر می‌رسد که یک صنعت- که نقشی مهم نیز در اقتصاد ترکیه ایفا می‌کند و در سال‌های اخیر بیش از ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص داده- از شرایط کنونی نفعی روزافزون می‌برد؛ موج گردشگران از سراسر دنیا و خصوصا اروپا به سواحل ترکیه روانه می‌شود و صنعت گردشگری این کشور از حضور پرتعداد توریست‌هایی که تمایل دارند تعطیلات خود را در کنار آب‌های گرم مدیترانه سپری کنند، سود فراوان می‌برد.

افزایش گردشگران ورودی به ترکیه در این تابستان به‌حدی بود که موجب شده دو رسانه «ایندیپندنت» و «گاردین» نیز به آن واکنش نشان دهند و در  گزارش‌هایی به واکاوی این امر بپردازند. براساس گزارش‌های هر دو رسانه، در کنار جاذبه‌های گردشگری طبیعی در ترکیه، آنچه انگیزه اصلی سفر پرتعداد گردشگران اروپایی به این کشور را رقم زده، سقوط ارزش واحد پول ترکیه است که به موجب آن سفر به این کشور را بسیار ارزان‌تر از گذشته کرده است؛

مساله‌ای که به چشم یک فرصت برای صنعت گردشگری ترکیه به آن نگاه می‌شود. این کشور که تا سال ۲۰۱۵۵ توانسته بود با جذب سالانه ۴۲ میلیون گردشگر به ششمین کشور پربازدید جهان بدل شود، در پی حملات تروریستی داعش در خاک آن و کودتای نافرجام، با  رکودی عظیم در گردشگری خود روبه‌رو شد و تعداد گردشگران ورودی به این کشور در سال ۲۰۱۶ به ۲۵۵ میلیون نفر افت کرد. حال پیش‌بینی می‌شود که هرچند بخش‌های دیگر اقتصاد ترکیه با چالش‌های متنوعی در حال دست‌وپنجه نرم کردن است، صنعت توریسم این کشور بتواند مسیری را پیش بگیرد تا طی آن رشد منفی سال‌های اخیر را جبران کند.

اما ارزان شدن سفر به ترکیه در پی افت ارزش لیر درحالی صورت گرفته که تقریبا همزمان با تحولات ارزی در ترکیه، ایران نیز  تحولات مشابهی را تجربه کرده و میزان افت ارزش ریال نیز به میزان کاسته شده از ارزش لیر نزدیک است. اما با این وجود بررسی قیمت تورهای سفر به این کشور نشان می‌دهد که بسته‌های سفر به کشور همسایه شمال‌غربی تقریبا همتراز با بسته‌های سفر به دیگر مقاصد عمده سفر ایرانیان همچون ارمنستان، امارات، مالزی و کشورهای اروپایی افزایش قیمت داشته است که با منطق  تحولات ارزی صورت گرفته چندان سازگار نیست. با این همه کارشناسان این موضوع را ناشی از افت ارزش پول ایران همزمان با افت ارزش پول ترکیه می‌دانند.

تحلیل رسانه‌های جهانی

همان‌طور که اشاره شد رشد روزافزون سفرهای تابستانی به ترکیه از نگاه رسانه‌های خارجی پنهان نمانده و «گاردین» و «ایندیپندنت» با بررسی این موضوع، به‌طور ویژه از افزایش حجم سفر گردشگران بریتانیایی به ترکیه خبر داده‌اند. «گاردین» در گزارش خود تصریح می‌کند که با کاهش ارزش پوند انگلیس در برابر ارزهایی همچون یورو و دلار پس از برگزیت، بضاعت گردشگران  بریتانیایی برای سفر به آمریکا و اروپا محدودتر شده و کاهش ارزش لیر در برابر عموم ارزهای جهانی از جمله پوند، فرصت بی‌نظیری پیش روی گردشگران جزیره قرار داده است تا با انتخاب مقصدی ارزان، به سفرهای خارجی خود تنوع دهند. گاردین از این زاویه گزارش خود را ادامه می‌دهد تا تاکید مضاعفی بر نقش نوسانات ارزی در انتخاب مقاصد گردشگری داشته باشد. این بنگاه رسانه‌ای بریتانیایی می‌افزاید درحالی که ارزش لیر در مقابل پوند نسبت به سال گذشته ۳۴ درصد کاهش داشته، اکنون سپری کردنتعطیلات در ترکیه برای گردشگران بریتانیایی بسیار ارزان‌تر شده است.

اگر مسافران انگلیسی تابستان سال گذشته با پرداخت ۱۰۰ پوند ۴۶۰ لیر برای سفر به ترکیه دریافت می‌کردند، اکنون این رقم به ۶۹۷  لیر رسیده است که به‌خوبی میزان افزایش قدرت خرید آنان در ترکیه را نشان می‌دهد. این درحالی است که ارزش پوند در مقابل یورو و دلار آمریکا به کمترین مقدار خود رسیده و با همین استدلال قدرت خرید گردشگران انگلیسی در کشورهای حوزه یورو وایالات متحده نسبت به گذشته کاهش یافته است.

به این ترتیب، با افزایش انگیزه‌های قیمت‌محور برای سفر به ترکیه، این کشور در حال باز کردن جای خود میان سلیقه گردشگران بریتانیایی است. «گاردین» در گزارش خود با اتکا بر نظر کارشناسان و فعالان گردشگری بریتانیا اظهار می‌کنند که ترکیه پس از تجربه رکودی سنگین در صنعت توریسم خود، در این تابستان به سومین مقصد سفر گردشگران پرتعداد بریتانیایی پس از اسپانیا و یونان و بالاتر از ایتالیا و قبرس بدل شده است و صاحبنظران از شکوفایی گردشگری  ترکیه با تعبیر بازگشت این کشور به نقشه گردشگری اروپا یاد می‌کنند.

در همین حال رسانه بریتانیایی «ایندیپندنت» با اشاره به فرصت پیش‌آمده از کاهش ارزش لیر که به کمک شکوفایی مجدد ترکیه به‌عنوان یک مقصد جذاب و ارزان گردشگری برای اروپایی‌ها و بریتانیایی‌ها آمده، می‌نویسد که تعداد رزرو صندلی‌های هواپیما از بریتانیا به شهرهای ترکیه به سطح ۹۴ درصد سال طلایی گردشگری این کشور، یعنی ۲۰۱۵۵ رسیده است.

این رسانه همچنین در بررسی عوامل احیای بخش گردشگری ترکیه، به نقش مهم گردشگران روس می‌پردازد که تعداد سفرهایشان به این کشور به‌مراتب از چند سال گذشته بیشتر شده است. مبادلات گردشگری روسیه و ترکیه در پی سقوط یک جنگنده روسی در خاک ترکیه و در سال ۲۰۱۵۵ با التهاباتی روبه‌رو شد و حاکمان روس در پی افزایش تنش‌ها میان دو کشور تهدید به تحریم صنعت گردشگری ترکیه کردند. اما اکنون و با کمرنگ شدن مخاصمه‌ها و بازگشت تقریبی روابط به سطح عادی گذشته، پیش‌بینی می‌شود حضور گردشگران روسی در ترکیه و در تابستان جاری رکورد بزند و از تعداد ۶میلیون گردشگر عبور کند.

تحولات مشابه در کشور همسایه

اما با وجود بازگشت محبوبیت ترکیه به‌عنوان یک مقصد گردشگری، این کشور با بحران اقتصادی کم‌سابقه‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کند. افت روزافزون ارزش لیر درحالی رخ می‌دهد که صدایی مبنی بر کاهش تنش‌های سیاسی میان واشنگتن و آنکارا به‌گوش نمی‌رسد؛ خصوصا که رئیس‌جمهور آمریکا در پی تعمیق جنگ تجاری میان دو کشور مجوز ۲ برابر شدن تعرفه واردات فلزات از ترکیه را نیز صادر کرد تا بدبینی بازارها به اقتصاد ترکیه دوچندان شود. به‌علاوه سیاست‌های داخلی رجب طیب اردوغان که به بهانه رونق‌بخشی به اقتصاد و مقابله با افزایش نرخ بهره با کاهش اختیارات نهادهای مستقل اقتصادی این کشور همچون بانک مرکزی ترکیه  همراه شده، در حال دامن زدن به این نوسانات ارزی است. مجموعه این عوامل سبب شده است که هر دلار آمریکا که اواسط تابستان گذشته ۵/ ۳ لیر ترکیه قیمت می‌خورد، اکنون با ارزش ۷/ ۶ لیر مبادله شود.

با نگاهی به تحولات داخلی، وضعیت اقتصادی و روابط دیپلماتیک ترکیه وجه اشتراکات فراوانی می‌توان میان ایران و این همسایه شمال‌غربی یافت. اما با وجود چالش‌ها و مناقشاتی که ترکیه با آنها درگیر است و حجم آنها بی‌تناسب با حجم مشکلات ایران نیست، این کشور همچنان به گردشگری و صنعت توریسم به‌عنوان ابزاری برای جبران کاستی‌ها و مشکلات اقتصادی می‌نگرد و  سیاست‌گذاری‌ها در این کشور به‌گونه‌ای است که با وجود معضلات، از ظرفیت‌های گردشگری حداکثر بهره کسب شود.

ایران نیز از سال گذشته تاکنون نوسانات ارزی شدید را تجربه کرده و درحالی ارزش هر دلار آمریکا در بازارهای ایران در تابستان گذشته رقمی حدود ۳ هزار و ۸۰۰ تومان بود که اکنون در بازار آزاد با قیمتی حوالی ۱۰ هزار تومان مبادله می‌شود. همزمانی تحولات ارزی ترکیه و ایران که برای هر دو کشور همراه با کاهش ارزش پول ملی در مقایسه با سایر ارزهای عمده جهانی بوده، موجب شده که ارزانی سفر به ترکیه برای گردشگران ایرانی ملموس نشود؛ به‌خصوص که مقایسه میزان کاهش ارزش واحد پول دو کشور نشان می‌دهد قیمت ارز در ایران بیشتر از ترکیه در یک سال اخیر افزایش داشته است؛ به این معنی که طی یک سال اخیر و برخلاف دیگر  کشورها، سفر به ترکیه برای ایرانیان گران‌تر و سفر به ایران برای ترکیه‌ای‌ها ارزان‌تر شده است.

کارشناسان باور دارند با وجود بازگشت تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده و نوسانات ارزی ماه‌های اخیر و آثار آن بر اقتصاد کشور، گردشگری همچنان کلیدی است که می‌تواند با ارزآوری قابل توجه و توزیع گسترده ثروت در سطح جامعه، قفل اقتصاد ایران را  بگشاید. کاهش ارزش ریال در برابر سایر ارزهای عمده جهانی در ماه‌های اخیر، همچون تحولات ارزی رخ داده در ترکیه، فرصت مناسبی را برای تحقق این امر فراهم ساخته است. از این رو، سیاست‌گذار باید با شناسایی ظرفیت‌های زودبازده کشور در این صنعت، نسبت به فعال‌سازی و بازاریابی آنان بکوشد و همزمان توسعه زیرساخت‌های گردشگری کشور و رفع موانع موجود برای شکوفایی این صنعت در میان‌مدت و بلندمدت را در دستورکار خود قرار دهد.

نوید شکراللهی