سرپوش اجتماعی - مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله شناسی در گفت و گو با میزان، درباره دلایل فرونشست زمین در تهران گفت: افزایش تعداد دشت‌های ممنوع کشور در سال ۱۳۴۷ حدود ۱۵ دشت بوده و در سال ١٣٩٨ به ٤١٠ دشت افزایش یافته و در بسیاری از دشت‌های ایران خسارت‌های جبران‌ناپذیری به زیرساخت‌ها وارد کرده است.
وی در ادامه بیان کرد: تغییرات کیفی آب، ایجاد فروچاله و شکاف‌های بزرگ در دشت‌ها و ایجاد تهدید برای شهر‌ها و روستا ازجمله اثرات فرونشست زمین است. فرونشست زمین در دشت شهریار در جنوب غرب تهران و جنوب شهر قدس به حداکثر ۳۵ سانتی‌متر در سال و در منطقه ورامین و جنوب تهران به حدود حداکثر ۲۵ سانتی‌متر در سال می‌رسد. این مسئله در استان تهران، به‌ویژه در ۳۷ سال گذشته موجب مشکلات جدی زیرساختی شده است.
این استاد پژوهشگاه زلزله شناسی در ادامه بیان کرد: حدود ۲۵ کیلومتر از طول کمربندی آزادگان، حدود ۲۸ کیلومتر از طول اتوبان قم، حدود ۲۱ کیلومتر از جاده ساوه و بزرگراه بهشت زهرا که این مناطق به عنوان اصلی‌ترین محور‌های جابه‌جایی کالا و مسافر در استان تهران شناخته می‌شوند، با احتمال فرونشست روبه‌رو هستند.
زارع در ادامه بیان کرد: همچنین راه‌آهن تهران-جنوب و تهران- تبریز، شاخه‌های جنوبی مترو به سمت اسلامشهر و همچنین بخش‌هایی از جنوب غربی تهران در این محدوده مخاطره‌آمیز قرار می‌گیرد.
وی در ادامه بیان کرد: در کل، حدود ۱۲۰ کیلومتر خط راه‌آهن و ۲۵ کیلومتر از خطوط مترو، حدود ۲۰۰ کیلومتر اتوبان‌های بین‌شهری، حدود ۲۳۰۰ کیلومتر راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی، ۲ انبار مواد نفتی و سوختی و ۴۴ جایگاه پمپ بنزین و ۱۵ جایگاه پمپ گاز، ۷ ایستگاه گاز، ۳۰ کیلومتر طول لوله نفت و نیز بیش از ۷۰ کیلومتر خطوط فشار قوی و بیش از ۲۰۰ کیلومتر خطوط اصلی گاز در محدوده فرونشست تهران قرار دارند.
زارع در ادامه گفت: در این مناطق، آسفالت خیابان‌ها ناهموار شده، جدول خیابان‌ها جابه‌جا شده و ترک در دیوار‌ها و حتی ساختمان‌های کج‌شده دیده می‌شود که بعضی از آنها باید تخریب شوند. همچنین شکاف‌های بزرگ با چندین کیلومتر طول و تا ۴ متر عرض و عمق، این ناحیه را به سمت جنوب شرقی تهران شکافته و بعضی از آنها، تهدیدی برای واژگونی خطوط انتقال نیرو و خطوط راه‌آهن هستند.
وی افزود: به مناطق دارای فرونشست قابل‌توجه در تهران باید ۲۱ پل و بیش از ۲۵۰ هزار ساختمان و حدود ۳ میلیون نفر جمعیت در استان تهران را اضافه کرد.
این استاد پژوهشگاه زلزله شناسی در ادامه بیان کرد: ترکیبی از رشد جمعیت و توسعه جمعیت شهری در نیم قرن، خشکسالی‌های پی‌درپی و سد‌های بزرگ که آب باران را جذب می‌کنند و مانع از شارژ شدن آبخوان‌ها می‌شوند، مشکل فرونشست را تشدید کرده است. اگرچه در سال‌های گذشته حدود ۱۰۰ هزار چاه غیرقانونی در سراسر ایران مسدود شده، اما هنوز چاه‌های مجاز و غیرمجازی که سطح زمین و پایداری آن را تهدید می‌کنند، در تهران در حال بهره‌برداری هستند.
زارع افزود: درحال‌حاضر سفره‌های زیرزمینی دشت تهران حدود ۳۰ میلیون مترمکعب، سفره‌های زیرزمینی شهریار حدود ۸۵ میلیون مترمکعب و سفره‌های زیرزمینی ورامین حدود ۳۵ میلیون مترمکعب در سال بیلان منفی دارند. این محدوده فرونشست به‌ویژه در دشت شهریار در کنار گسل‌های فعال شمال تهران، پردیسان و گسل ماهدشت-جنوب کرج قرار گرفته است.
وی در ادامه بیان کرد: ۳ هزار و ۲۰۰ چاه در دشت ورامین وجود دارد. از این تعداد، ۱۷۶۰ چاه، مجاز و باقی غیرمجاز هستند که سالانه ۳۰ میلیون مترمکعب آب از همین چاه‌ها برداشت می‌شود. سالانه با یک‌متر‌و۳۰سانتی‌متر افت سطح آب زیرزمینی و ۱۶ تا ٢٥ سانتی‌متر فرونشست زمین در سطح دشت‌های ورامین روبه‌رو هستیم و در برخی مناطق این دشت، فرونشست‌ها ناهمگون است؛ ضمن آنکه گسل پیشوا، قرچک و کهریزک در بخش‌هایی از ناحیه فرونشست واقع است. این به معنی رخداد بلافاصله زلزله نیست، ولی نشان می‌دهد که زمینه رخداد زمین‌لرزه در گسل‌های فعالی که بدون رخداد فرونشست زمین نیز توانایی رخداد زمین‌لرزه را دارند، احتمالا تشدید شده چرا که افت و تغییرات تدریجی تنش در بخش‌های نزدیک به سطح زمین این گسل‌ها میتواند به تحریک گسل‌ها برای رخداد زلزله‌های کوچک تا متوسط، و در صورت قرار داشتن گسل در وضع حدی و آماده گسیختگی احتمالا به تسریع رویداد زلزله‌های شدید نیز می‌انجامد.
- 14
- 4
