در کشور ما فقط ماده‌ها و تبصره‌ها نیستند که با حمایت مردان قانونگذار تور سفید را بر سر کودکان می‌اندازند و آنان را به اسم «ازدواج»، در سن کودکی به دنیای بزرگسالی پرتاب می‌کنند، بلکه عاملی پررنگ‌تر از تمام قوانین و حمایت‌های قانونی بر این موضوع سایه انداخته است. عاملی به نام «فقر» که برخی از خانواده‌ها را مجبور کرده است حتی قوانین نیم‌بند مقابله با کودک‌همسری را نیز دور بزنند تا دخترانشان را در کودکی به نام ازدواج «معامله» کنند.
پیش‌تر در برخی از خانواده‌ها که به خاطر فقر و نداری خرج‌شان به دخل‌شان نمی‌رسید دخترانشان را قبل از آن که فرصت مزمزه کردن روزهای بی‌دغدغه کودکی را پیدا کند، شوهر می‌دادند تا به اصطلاح عامیانه یک «نان‌خور» کمتر شود، اما امروز فقط کم شدن یک نان‌خور انگیزه ازدواج‌های زودرس دختران نیست، بلکه برای برخی از خانواده‌ها به دست آوردن چند میلیون تومان پول انگیزه مضاعفی شده است تا به دختران کوچک‌شان به نام ازدواج چوب حراج بزنند و آنان زودهنگام جامه کودکی را از تن به‌در کرده و در قامت یک زن نقش همسری و مادری را ایفا کنند.
۴ برابر شدن کودک‌همسری در برخی از مناطق کشور
سریال عروس شدن کودکان در خانه‌های فقر زده کشور هر روز وارد فاز جدیدی می‌شود. همین دیروز خبر افزایش ۴برابری کودک‌همسری در برخی از مناطق کشور بر تارنمای رسانه‌ها قرار گرفت. خبری که بیشتر از آن که ازدواج و تشکیل زندگی را در ذهن تداعی کند، فروش و معامله کودکان به اسم ازدواج را در ذهن ترسیم کرد.
تازه‌ترین خبری که از سریال ناتمام کودک‌همسری به رسانه‌ها راه یافت، خبر از تجارت سیاهی داشت که پشت عنوان کودک‌همسری پنهان شده است. دیروز معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان از چهار برابر شدن کودک‌همسری در برخی از مناطق ایران به خاطر استفاده از «وام ازدواج» خبر داد. محمدمهدی تندگویان به ایسنا گفت:«در برخی از نقاط کشور که با فقر فرهنگی و اقتصادی روبه‌رو هستیم، از وام ازدواج برای معامله کودکان زیر ۱۵سال استفاده می‌شود و آمارهایی موجود است که کودکان زیر ۱۵سال به ویژه دختران زیر این سنین از این وام استفاده کرده‌اند و این آمار نسبت به سال گذشته ۴ برابر شده است.»
وی ضمن هشدار به افزایش ۴برابری کودک‌همسری در برخی نقاط کشور به دنبال افزایش وام ازدواج، پیشنهاد کرد که در صورت افزایش رقم این وام، «قیود سنی» و «تسهیل در نحوه بازپرداخت» آن برای جوانان لحاظ شود.
البته این اولین بار نیست که یک مقام مسئول از این تجارت سیاه پرده برمی‌دارد. چند ماه پیش معاون رئیس جمهور در امور زنان گفت که بسیاری از ازدواج‌های زودهنگام دختران جنبه خرید و فروشی دارد. دو سال پیش نیز پروانه سلحشوری، رئیس فراکسیون زنان در مجلس در واکنش به ازدواج زودهنگام کودکان با بیان اینکه در مناطقی از ایران زنان فروخته می‌شوند، گفت: در برخی مناطق کشور دختران به عنوان ازدواج فروخته شده و مورد معامله قرار می‌گیرند.
لازم به ذکر است در حال حاضر وام ازدواج برای هر نفر از زوجین ۳۰میلیون تومان است و این مقدار در لایحه بودجه سال آینده نیز تغییری نداشته است، اما اکنون این مبلغ قیمت خرید دختران کم‌سن و سال در برخی از مناطق کشور شده است و بعضی از خانواده‌ها در قبال مبلغ یک وام که باید ماهانه قسط آن را پرداخت کنند حاضر به فروش دختربچه‌هایشان شده‌اند.
ازدواج کودک‌همسری باطل است
«کودک‌همسری» که خود نوعی خشونت علیه کودکان به شمار می‌رود، سال‌هاست که به دغدغه فعالان حقوق کودک تبدیل شده است. ماحصل این دغدغه‌ها در زمینه کودک‌همسری، لایحه ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۳ سال بود. اما این لایحه که قرار بود طرحی نو دراندازد تا شاید این درد کهنه را التیام بخشد، هنوز جامه قانون بر تن نکرده و در سایه اما و اگرها، پشت درهای مجلس به انتظار نشسته است. در واقع بهارستانی‌ها با تعلل در تصویب آن، به ازدواج کودکان چراغ سبز نشان می‌دهند.
معمولا مخالفان برچیده شدن کودک‌همسری از مخالفت مراجع تقلید برای افزایش سن ازدواج سخن می‌گویند، اما برخی از مذهبی‌ها و حتی برخی از مراجع تقلید نه تنها از کودک‌همسری دفاع نمی‌کنند بلکه حتی آن را حرام اعلام کرده‌اند. چند ماه پیش آیت‌الله مکارم شیرازی از مراجع عظام تقلید در پاسخ به پرسشی درباره ازدواج در سن زیر ۱۳سال تاکید کرد: در عصر و زمان ما عملا ثابت شده که این ازدواج‌ها به مصلحت دخترها و پسرها نیست و دارای مفاسدی است و با توجه به این که غبطه و مصلحت باید رعایت شود این گونه ازدواج‌ها باطل است و اعتباری ندارد. لازم به ذکر است که سخنان مراجع عظام به دلیل جایگاه مذهبی و اجتماعی که در بین مردم دارند، حجت است و مخالفت مراجع برای نقطه پایان گذاشتن بر اغلب بحث‌ها کافی است.
آمار رسمی در مورد کودک‌همسری وجود ندارد
تاکنون هیچ آمار رسمی از ازدواج کودکان در ایران در دسترس نیست؛ زیرا کم نیستند خانواده‌هایی که بدون ثبت رسمی ازدواج، دخترانشان را به عقد مردی بزرگسال در می‌آورند. با این حال اظهارنظر برخی از مسئولان از افزایش ازدواج کودکان حکایت دارد. سخنان تندگویان شاهدی بر این ادعاست. همچنین چند وقت پیش معاون اموراجتماعی بهزیستی آذربایجان شرقی از افزایش چشمگیر کودک‌همسری در شمال غرب کشور خبر داد و به ایسنا گفت: «طی سال‌های ۹۸و۹۷، ازدواج دختران زیر ۱۸سال در استان، ۴۲درصد افزایش یافته. طلاق در سال۹۷ استان، ۹۸۱۴نفر بوده که ۱۳۴۳نفر دختر زیر ۱۸سال بوده؛ ۱۴درصد طلاق گرفتند.»
قصه دراز کودک‌همسری
یک روانشناس با بیان این که کودک‌همسری موضوع دیروز و امروز نیست و این موضوع ریشه در فرهنگ و عرف اجتماعی دارد، به همدلی گفت: انتخاب همسر برای یک کودک نامش ازدواج و تشکیل زندگی نیست، بلکه نامش تجاوز و تحمیل خشونت است.
سارا قاسمی افزود: ازدواج کودکان که از آن به عنوان کودک‌همسری یاد می‌شود، خشونتی آشکار علیه کودک است، اما درد ازدواج کودکان فقط به اینجا ختم نمی‌شود، بلکه در برخی از مناطق ازدواج کودک نوعی معامله اقتصادی است که بازنده بزرگ آن نه فقط کودک، بلکه جامعه‌ای است که خلاهای قانونی موجود در آن این‌چنین زمینه‌ای را ایجاد کرده است. اکنون نیز وام ازدواج ۳۰میلیونی انگیزه خوبی برای برخی از والدینی شده است که «فقر» چاره‌ای را برای آنان به جزء چوب حراج بر کودکی دخترانشان نگذاشته است.
قاسمی با اشاره به نقش فقر اقتصادی در پدیده کودک‌همسری افزود: اگر در گذشته مناسبات فرهنگی، مذهبی و حتی عرفی سبب ازدواج زودهنگام دختران شده است، اما امروزه با آگاهی جامعه از تبعات منفی کودک‌همسری فقط می‌توان افزایش این موضوع را به فقر نسبت داد؛ چرا که در جامعه ما خشونت نهفته در کودک‌همسری درک شده است و بسیاری از خانواده‌ها تمایل ندارند این خشونت را به فرزندان‌شان روا بدارند. اما از آنجا که در اکثر نقاط کشور فقر حکمرانی می‌کند و دامنه این فقر نیز هر روز بیشتر از دیروز می‌شود، برخی از خانواده‌ها چاره مقابله با فقر موجود را ازدواج فرزندان کم‌سن و سال‌شان می‌دانند. برخی حتی این گونه تصور می‌کنند با این کار به فرزندشان لطف کرده و آنان را از شرایط نامطلوب اقتصادی نجات داده‌اند.
قاسمی با بیان این که فقر اقتصادی مادر تمام فقرهاست گفت: برخی کودک‌همسری را به فقر فرهنگی گره می‌زنند در صورتی که به نظر من امروزه این موضوع بیشتر از فقر اقتصادی متاثر می‌شود. با نگاهی گذرا به موارد کودک‌همسری ما را به این نتیجه می‌رساند که این موضوع بیشتر در خانواده‌هایی اتفاق افتاده است که دچار مشکلات اقتصادی بوده‌اند؛ ضمن اینکه نباید فراموش کنیم فقر اقتصادی فقرهای دیگر از جمله فقر فرهنگی را به دنبال دارد.
- 18
- 1
