<دخترك در حالي كه تمام اسباب‌بازي‌هايش را چيده بود و روي اجاق پلاستيكي غذايش را هم درست كرده بود و بچه‌اش را هم در گوشه‌اي خوابانده بود، چادر گلي كه البته برايش كوتاه شده را سرش كرد و زنبيل خريد را هم در دستش گرفت تا به خريد برود. اين كار هر روزش بود. در حالي كه چادرش را روي سرش جابه‌جا مي‌كرد از مادرش هم پرسيد مامان دارم مي‌رم خريد چيزي لازم نداري؟ مادر نگاهي توأم با حسرت به دخترش انداخت و اشك از گوشه چشمش جاري شد.
آخر همين ديروز بود كه پدر مينا گفته بود بايد دخترشان را به خانه بخت بفرستند، اين در حالي است كه مينا فقط ١١سال داشت و به غير از دنياي كودكانه‌اش به چيز ديگري فكر نمي‌كرد. سوال دوباره مينا كه «مامان براي خونه چي بخرم» مادر را با خود همراه كرد و مادر كه بغضي در گلو داشت، جواب داد، نه دخترم چيزي لازم نداريم و با گفتن اين حرف دوباره فكر ازدواج مينا تنش را لرزاند. دلش نمي‌خواست دخترکش رو در کودکی عروس خانه مردی میانسال کند. خودش ازدواج زودهنگام را تجربه كرده بود و دلش نمي‌خواست دخترش هم به اين سرنوشت دچار شود. با خود فكر مي‌كرد من مشكلات زندگي را در کودکی تحمل كردم اما مينا چرا بايد تحمل كند، آخر مينا هنوز درگير دنياي كودكي است چگونه مي‌تواند وارد بازي‌هاي بزرگسالان شود؟ و با اين افكار مجددا اشك از چشمانش جاري شد.
ازدواج كودكان پديده‌اي است كه اين روزها بحث‌هاي زيادي پيرامون آن مطرح مي‌شود و آمارها حكايت از افزايش آن در سال‌هاي اخير دارد، به طوري كه به گفته زهرا کهرام دبیر سمینار ازدواج کودکان ۱۷درصد از ازدواج‌های کشور مربوط به ازدواج دختران زیر ۱۸سال بوده و در سال ۹۴ بیش از ۵درصد ازدواج‌ها در سنین کمتر از ۱۵سالگی ثبت شده است كه البته این آمار تنها مربوط به ازدواج‌های ثبت‌شده در دوران کودکی است. هرچند با توجه به پيشرفت تكنولوژي و تغيير نگاه والدين به اين موضوع بايد انتظار كاهش ازدواج كودكان را داشته باشيم اما آمارها نشان از واقعيت ديگري دارند و خبر از افزايش ازدواج كودكان در سال‌هاي اخير را دارند و برخلاف اين تصور كه شكل‌گيري اين گونه ازدواج‌ها در مناطق روستايي نقاط محروم كشور است اما بسياري از اين ازدواج‌ها در شهرهاي بزرگ شكل گرفته‌اند. اما دليل افزايش ازدواج كودكان در كشور چيست؟
کافی بودن وجود اذن پدر برای ازدواج کودکان و شرعی بودن ازدواج دختران بالای ٩سال دست قانون‌گذار را برای سروسامان دادن به مشکلات ایجادشده بسته بود تا این‌که نمایندگان زن مجلس دهم با اتکا بر فقه پویا توانستند نخستین اقدام مهم، برای ارایه طرحی کار‌آمد در مجلس را کلید بزنند.
در این رابطه پروانه سلحشوری با تأکید بر پیگیری جدی اصلاح در قوانین سن ازدواج دختران با اشاره به اين‌كه کمیته‌ای در فراکسیون زنان مجلس به دنبال اصلاح سن ازدواج دختران است، به خانه ملت گفته بود: اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس در دیدار با یکی از مراجع عظام تقلید در قم گفت‌وگوهایی درخصوص این مسأله داشتند که مقرر شد پژوهش‌های لازم و بررسی‌های کارشناسی در مجلس در این خصوص صورت گیرد و در این مسیر از نظرات مراجع نیز استفاده شود؛ درواقع ارتباطات با مراجع درخصوص اصلاح سن ازدواج دختران در قانون نباید قطع شود.
وي همچنين معتقد است: در قانون فعلی حمایت از خانواده سن ازدواج برای دختران ١٣سال درنظر گرفته شده اما با اذن ولی دختر، ازدواج‌ها در سنین پایین‌تر از ١٣سال هم صورت می‌گیرد؛ بنابراین باید با درنظرگرفتن بند و ماده واحده قابل‌قبولی اصلاحاتی را در سن ازدواج دختران به وجود آورد. رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی گفته است: درگام نخست نمایندگان با مرکز پژوهش‌های مجلس اقدامات علمی، کارشناسی و تحقیقاتی خود را به صورت مدون انجام می‌دهند، سپس نظرات کارشناسی در فراکسیون مطرح شده و در مراحل بعدی این اقدامات با مراجع درمیان گذاشته می‌شود.
دریافت استفتا
به دنبال رايزني‌هاي نمايندگان با مراجع عظام، فاطمه ذوالقدر از آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی درخصوص ازدواج دختران زیر ١٣سال که با اذن ولی و مجوز دادگاه انجام می‌شود، سوال پرسید كه ايشان در پاسخ به اين سوال اذعان كرد: من این اجازه را نمی‌دهم ممکن است در گذشته‌ها نیز جایز بوده باشد اما الان به دلیل مفاسدی که دارد جایز نیست و تا دختر به بلوغ عقلی نرسد اجازه ازدواج ندارد.
سن بلوغ عقلي مبناي ازدواج افراد قرار گيرد
طيبه سياووشي شاه‌عنايتي عضو فراكسيون زنان مجلس شوراي اسلامي در پاسخ به اين سوال كه در صورتي كه قرار است بلوغ عقلي مبناي ازدواج قرار گيرد، شرط اذن پدر كه در قوانين براي ازدواج ضروري است، چگونه اعمال خواهد شد به «شهروند» گفت: با توجه به مشكلات زيادي كه ازدواج كودكان به همراه داشته قرار است سن بلوغ عقلي مبناي ازدواج افراد قرار گيرد، البته موضوع اذن پدر كه در قانون حمايت از خانواده لازم و ضروري دانسته شد همچنان پابرجاست و نمي‌توان اين شرط را ناديده گرفت. در تمام ازدواج‌ها اذن پدر براي ازدواج ضروري است اما ما در اين طرح به دنبال اين هستيم با توجه به فتواي مراجع عظام و نظرات حقوقدانان، سني را براي ازدواج تعيين كنيم.
اين نماينده مجلس در پاسخ به اين سوال كه سن بلوغ عقلي با توجه به چه فاكتورهايي قرار است احراز شود، خاطرنشان كرد: براساس صحبت‌هايي كه با پزشكان و ماماها داشتيم كه ازدواج و بارداري زير ١٥ سال خطرناك بوده و حتي گفته شد كه ازدواج زير اين سن مرگ‌ومير مادر یا كودك يا هر دو را در پي خواهد داشت و براساس صحبت‌هايي كه با حقوقدانان داشتيم، همچنين با توجه به نظرات مراجع عظام قرار شد سني را به‌عنوان سن بلوغ عقلي، فكري، جسمي و جنسي تعريف كنيم و زير اين سن را ازدواج غيرقانوني اعلام كنیم.
وي با اشاره به اين‌كه ما به كنوانسيون حقوق كودك پيوستيم كه در اين كنوانسيون جهاني زير١٨سال را كودك تلقي كرده‌اند، تصريح كرد: متاسفانه طي اين سال‌ها كودكاني كه مجبور به ازدواج شده‌اند با مشكلات بسيار زيادي مواجه هستند، به طوري كه بسياري از آنها بعد از طلاق دچار مشكلات و ناراحتي‌هاي فراواني مي‌شوند و به دنبال آن نيز آينده‌شان به شدت تحت‌تاثير اين موضوع قرار مي‌گيرد. ما در اين طرح سعي كرديم حامي اين كودكان باشيم و مانع ازدواج كودكان شويم.
سياوشي شاه‌عنايتي با اشاره به اين‌كه لايحه حمايت از حقوق كودك را به زودي در صحن علني مطرح خواهيم كرد، توضيح داد: در اين لايحه ما به دنبال اين هستيم براساس قوانين بين‌الملل و قوانين داخلي و نظرات علمای نوانديش شيعه كه براساس مصالح و مقتضيات زمان و مكان فتاوي صادر مي‌كنند زير ١٨سال را كودك تلقي كنيم و فراكسيون زنان قطعا بر اين موضوع تاكيد دارد كه با فتاوي علما و نظر حقوقدانان و نظرات و مستندات پزشكي بتواند اين طرح را با مركز پژوهش‌هاي مجلس پيش ببريم که ان‌شاءا... نتايج و آثار خوبي هم در پي داشته باشد.
اين عضو فراكسيون زنان در پاسخ به اين سوال كه اگر كودك به بلوغ فكري نرسيده باشد و پدر با توجه به مشكلات خانودگي مصر به ازدواج دخترش باشد آيا در اين طرح ضمانت اجرايي درنظر گرفته شده و به عبارت ديگر آيا براي پدر مجازاتي تعيين شده است، خاطرنشان كرد: درحال‌حاضر به اين صورت است كه اذن پدر براي ازدواج كودك كفايت مي‌كند ولي ما در صحبت‌هايي كه با حقوقدانان كرديم قرار بر اين شد شروطي براي اين‌گونه ازدواج‌ها درنظر گرفته شود. در مورد ضمانت اجرا نيز در طرح، پيشنهادي مطرح خواهيم كرد و نكته آخر اين است كه ما درحال‌حاضر در قدم‌هاي اوليه بوده و با مطرح‌كردن اين موضوع در رسانه به دنبال همفكري جامعه هستيم تا بتوانيم از نظرات كارشناسان استفاده كنيم.
نبودآگاهی والدین از پیامدهای ازدواج زود هنگام کودکان
علی کاظمی قاضی و فعال در حقوق کودکان نیز در این رابطه معتقد است: یکی از مشکلات آن است که به این خانواده‌ها مشاوره داده نمی‌شود. بنده با بعضی از این خانواده‌ها صحبت کردم و آنها می‌گفتند اگر کسی بود که ما را راهنمایی می‌کرد، این‌طور ازدواج نمی‌کردیم. از آنها پرسیدم در شهری که زندگی می‌کنند دفتر بهزیستی دارند؟ گفتند بله، اما دو کارمند برای منطقه‌ای با چندین‌هزار نفر جمعیت پاسخگو نیست.
لذا یکی از خدماتی که در این زمینه می‌توان ارایه کرد، خدمات مشاوره‌ای و مشاوره رایگان است؛ زیرا معمولا در این مشاوره‌ها بسیاری از این مشکلات حل می‌شود. وی در ادامه ضمن تأکید بر ابعاد فرهنگی ازدواج زودهنگام اظهار کرد: پدر و مادران زمانی که بدانند دختر با ازدواج زود در تحصیلش دچار مشکل می‌شود، در زمان بارداری بدنش آسیب می‌بیند و... هیچ‌وقت این کار را نمی‌کنند. با آگاه‌رسانی و فرهنگ‌سازی صحیح ٩٠درصد مشکلات حل می‌شود، اما ١٠درصدی هستند که فرزندانشان را به خاطر فقر و مشکلات وادار به ازدواج می‌کنند که برای آنها باید راهکارهای جدیدی اتخاذ شود. آن‌جاست که باید کودک را از آن فضا جدا کرد و در سیستم دیگری او را پرورش داد؛ چرا که آن پدر و مادر صلاحیت رسیدگی به کودک خود را ندارند.
مادر دل در گرو ماندن مینا در خانه دارد، آرزویش بزرگ‌شدن و درس‌خواندن دخترک است. نمی‌داند فردا چه خواهد شد، تاب مقاومت مقابل پدر را هم ندارد. هرچه او بخواهد همان خواهد شد مگر قانون مانع پدر سختگیر مینا شود.
- 12
- 4
