خرافه ایرانی از تعطیلات

اگرچه برخی ایران را بهشت تعطیلات کاری می‌دانند، اما استفاده از ۳ شاخص «تعطیلات رسمی»، «تعطیلات آخر هفته» و «مجموع تعطیلات» نشان می‌دهد ایران نه‌تنها بهشت تعطیلات نیست، بلکه به لحاظ تعداد روز تعطیلی، در قعر جدول رتبه‌بندی جهانی قرار دارد. به لحاظ تعطیلات رسمی، ایران با ۲۶ روز تعطیلی در رده ۳۹ کشورهای دنیا قرار دارد. رویکرد ۶ روز کار در هفته نیز باعث شده تا به لحاظ تعطیلات آخر هفته و مجموع کل تعطیلات، ایران یکی از کشورهای پرکار به شمار آید. در میان کشورهای دنیا، تنها ۹ کشور تعطیلات کل کمتری از ایران دارند.

اگر چه برخی‌ها، از آمار بالای تعطیلات کاری در تقویم سالانه ایران شاکی‌ هستند، اما یک مقایسه کلی نشان می‌دهد ایران به لحاظ تعداد ساعت کاری در سال جزو کشورهای پرکار محسوب می‌شود. تعطیلات را می‌توان به دو دسته «تعطیلات رسمی» و «تعطیلات آخر هفته» تقسیم کرد. اگر مبنای مقایسه تنها تعطیلات رسمی باشد، ایران نسبت به متوسط سایر کشورها تعطیلات بیشتری دارد؛ به تعبیری می‌توان ایران را بهشت تعطیلات کاری نامید.

تعداد تعطیلات رسمی در ایران در سال حدود ۲۶ روز است. اما در صورتی که تعطیلات آخر هفته نیز در کنار تعطیلات رسمی مبنای مقایسه قرار گیرد، ایران در توزیع جهانی جزو کشورهای پرکار محسوب می‌شود. در یک رتبه‌بندی بین ۳۰ کشور دنیا، ایران با ۴۵ ساعت کار در هفته رتبه پنجم را به لحاظ کشورهای با بیشترین ساعت کاری در هر هفته به خود اختصاص داده است. در طرف مقابل، فرانسه با ۳۵ ساعت کار در هفته در قعر جدول قرار گرفته و جزو کشورهای کم‌کار محسوب می‌شود. از طرفی به لحاظ بهره‌وری، برخی محاسبات نشان می‌دهند بهره‌وری کار در ایران در قیاس با سایر کشورها پایین است. بنابراین گستردگی ساعت کار در ایران باعث بهبود بهره‌وری کار نشده است.

تعطیلات «رسمی» یا «آخرهفته»

«ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین تعطیلات سالانه را دارد» و «ایران بهشت تعطیلات کاری است»؛ این جملات بارها در فضای رسانه‌ای منتشر شده و اخیرا نیز برخی رسانه‌ها به آنها پرداخته‌اند. البته عمده تحلیل‌های مذکور تفاوتی بین تعطیلات رسمی و آخر هفته قایل نشده و صرفا به مقایسه تعطیلات رسمی پرداخته‌اند که این خود باعث سوءبرداشت در سطح جامعه شده است.

در مجموع در یک دسته‌بندی تعطیلات کاری را می‌توان به دو دسته «تعطیلات رسمی یا Holyday» و «تعطیلات آخر هفته یا Weekend» تقسیم کرد.  تعطیلات رسمی شامل روزهایی است که به دلیل جشن‌های مختلف سنتی و مذهبی در یک کشور تعطیل عمومی است. اما تعطیلات آخر هفته قاعده‌ای است که بسته به کشورهای مختلف بر مبنای آن یک یا چندروز آخر هفته تعطیل عمومی شمرده می‌شود. تعطیلاتی مانند «رحلت پیامبر(ص)» جزو دسته تعطیلات رسمی و تعطیلات آخر هفته‌ای جمعه در دسته تعطیلات «آخر هفته» قرار می‌گیرند.

بنابراین کل تعطیلات در یک سال مشخص، از مجموع تعطیلات دو دسته یاد شده به دست می‌آید. عدم توجه به این دسته‌بندی خود باعث شده تا تحلیل تعطیلات سالانه در ایران و مقایسه آن با سایر کشورها سوءبرداشت‌های قابل توجهی را به همراه داشته باشد. عمده تحلیل‌های مذکور پرداختن به مجموع تعطیلات را فراموش کرده و تنها تعطیلات رسمی را مورد تمرکز قرار می‌دهند. طبیعتا نتیجه تحلیل‌های این گروه آن است که ایران درخصوص تعطیلات عمومی جزو کشورهای دارای بیشترین تعطیلات است. اما مقایسه آمار کل تعطیلات راوی داستان کاملا متفاوتی است؛ اگر تعطیلات کل محاسبه شوند اتفاقا ایران یکی از کشورهایی است که کمترین تعطیلات سالانه را دارد.

رتبه ایران در تعطیلات رسمی

طراحی یک تقویم کاری هدفمند یکی از متغیرهای مهم بازار کار است و این مساله در کشورهای پیشرفته بارها مورد تاکید و حتی تغییر قرار گرفته است؛ به‌طوری که تحقیقات بسیاری روی این مساله که کاهش تعداد روزهای کاری از ۵ روز در هفته به ۴ روز در هفته و در عوض افزایش تعداد ساعات کاری در روز از ۸ ساعت به ۱۰ ساعت چه اثرات مثبت اقتصادی می‌تواند داشته باشد، کار کرده‌اند و این تغییر سیاست امروزه برای برخی کشورها باز مانده است. به طوری که برخی کشورهای اروپایی در سال‌های اخیر تعطیلات کاری خود را به سمت سه روز تعطیل در هفته تغییر داده‌اند تا از این طریق بتوانند اهمیت فشردگی کار را در قیاس با سایر فاکتورهای زندگی کمتر جلوه دهند. 

در عمده کشورهای دنیا روزهای کاری در هفته ۵ روز است؛ این در حالی است که در ایران و تعداد محدودی از کشورهای دیگر تعداد روزهای کاری هفته ۶ روز است. بنابراین علاوه بر مقایسه تعطیلات رسمی، مقایسه تعداد تعطیلات آخر هفته نیز اهمیت قابل توجهی دارد. بدون لحاظ تعطیلات آخر هفته و تنها با تمرکز بر تعطیلات رسمی، ایران رتبه ۳۹ را بین کشورهای دنیا دارد. کویت با ۴۲ روز تعطیلی رسمی در صدر جدول کشورهای با بیشترین تعطیلات رسمی قرار دارد. بعد از آن کشورهایی مانند کامبوج با ۴۲ روز، گرجستان و استرالیا با ۳۸ روز در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در این رده‌بندی ایران با حدود ۲۶ روز تعطیلی رسمی در رتبه ۳۹ قرار دارد.

رتبه ایران در تعطیلات آخر هفته

دومین معیار رتبه‌بندی کشورها بر اساس تعطیلات کاری تعطیلات آخر هفته است. با توجه به اینکه در برخی کشورها برخی روزها نیمه‌تعطیل هستند استفاده از شاخص «تعداد ساعت کاری در هفته» ابزار مناسبی برای مقایسه کشورهاست. به‌عنوان مثال در ایران روز پنج‌شنبه یک روز نیمه تعطیل است و نمی‌توان از آن به‌عنوان روز کاری یا تعطیلی کامل یاد کرد. تعداد روزهای کاری در بسیاری از کشورهای دنیا ۵ روز در هفته و از دوشنبه تا پایان روز جمعه است.

این در حالی است که تعداد روزهای کاری در ایران ۶ روز در هفته و از شنبه تا پنج‌شنبه است. در یک رتبه‌بندی ۳۰ کشور دنیا بر اساس تعداد ساعت کار در هفته رتبه‌بندی شده‌اند. در این رتبه‌بندی میانگین تعداد ساعت کار در هفته برای کشورهای مذکور حدود ۴۱ ساعت است. پاکستان با ۴۹ ساعت کار در هفته در رتبه نخست این لیست قرار دارد. بعد از آن هند، بنگلادش و هنگ‌کنگ قرار دارند.

در این رتبه‌بندی، ایران با ۴۵ ساعت کار در هفته در رتبه پنجم قرار دارد. تعداد ساعت کاری در هفته در عمده کشورهای موجود در لیست ۴۰ ساعت است. در قعر جدول، فرانسه قرار دارد که تعداد ساعت‌های کار در هر هفته در این کشور ۳۵ ساعت است. قبل از فرانسه نیز به ترتیب کشورهای دانمارک، بلژیک و فنلاند قرار گرفته‌اند. بنابراین درخصوص تعطیلی آخر هفته نیز ایران یکی از کشورهای پرکار در رتبه‌بندی جهانی است. به‌طور کلی می‌توان گفت برای مقایسه کشورها درخصوص تعداد روز تعطیلی در سال نمی‌توان تنها به تعطیلات رسمی اشاره کرد. بلکه علاوه بر تعطیلات رسمی تعطیلات آخر هفته نیز لازم است مورد محاسبه قرار گیرد.

در بین تمامی کشورهای دنیا علاوه‌بر ایران فقط ۹ کشور دیگر یک روز در هفته تعطیل هستند. به این معنا که به لحاظ کمترین روز تعطیل، ایران در رده دهم قرار دارد. از طرفی تمامی کشورهای مذکور تعداد تعطیلات رسمی کمتری نسبت به ایران دارند؛ بنابراین می‌توان گفت درخصوص شاخص کل رتبه‌بندی، در بین کل کشورهای دنیا تنها ۹ کشور کمتر از ایران تعطیلات کاری دارند و ایران به‌عنوان یکی از کشورهای پرکار دنیا به لحاظ تعداد روزهای کاری شناخته می‌شود. این کشورها بنگلادش، هند، کلمبیا، گینه استوایی، مکزیک، سومالی، نپال، فلسطین و اوگاندا هستند.