تختی بخوانید

۵۴ سال بعد از حرکت جوانمردانه غلامرضا تختی که مراعات مدوید و زانوی خرابش را کرد و از او زیر نگرفت، این بار نوبت یکی از کم سن و سال ترین ورزشکارانی ایرانی بود که حرکت تختی را به سبکی دیگر تکرار کند.

 ۵۴ سال بعد از حرکت جوانمردانه غلامرضا تختی که مراعات مدوید و زانوی خرابش را کرد و از او زیر نگرفت، این بار نوبت یکی از کم سن و سال ترین ورزشکارانی ایرانی بود که حرکت تختی را به سبکی دیگر تکرار کند. شطرنج بار دهه هفتادی و نوزده ساله ایرانی ثابت کرد حتی ورزشکاران نسل جدید هم می توانند به بسیاری از روزشکاران پرادعا درس جوانمردی بدهند.

سارا خادم الشریعه، شطرنج باز جوان ایران در جریان رقابت های گرندپری روسیه و در حالی که به شدت به امتیازات بازی خود مقابل حریف اوکراینی نیاز داشت، با ماشهده وضعیت منقلب رقیب و فهمیدن این که دوست حریفش در بیمارستان به او نیاز دارد، به تساوی رضایت داد تا حریف اوکراینی راهی بیمارستان شود. ارزش کار خادم الشریعه در پایان مسابقات مشخص شد. او به دلیل تنها نیم امتیاز کمتر نتوانست بین برترین های این رقابت ها قرار بگیرد و به همین خاطر از کسب جایزه چند هزار یورویی این رقابت ها بازماند.

حرکت جوانمردانه خادم الشریعه باعث شد تا باز هم رشته کم سر و صدا و بی حاشیه شطرنج مورد توجه مردم و رسانه ها قرار بگیرد. استاد بزرگ شطرنج ایران در مصاحبه ای از سختی ها و مشکلات رشته ای می گوید که به عقیده خیلی از اما اصلا ورزش محسوب نمی شود. دختری که برخلاف خیلی از ورزشکاران همسن و سالش زبان انگلیسی اش را هم کامل کرده و می گوید در شطرنج هیچ رقیبی وجود ندارد و همه با هم دوست و رفیق هستند.

با وجود این که هنوز به ۲۰ سالگی نرسیده ای، اما عناوین و افتخارات زیادی در شطرنج به دست آوردی؟

از سن هشت سالگی به شطرنج علاقه مند شدم. کم کم وارد مسابقات حرفه ای تر شدم و با حضور در مسابقات مختلف در شانزده سالگی استادبزرگ بانوان و در هجده سالگی هم به سطح استاد بزرگی آقایان رسیدم. در شطرنج سطح مسابقات مردان و زنان به کلی متفاوت است و رسیدن به سطح مردان نیاز به کسب امتیازات بیشتری دارد. 

شطرنج برای خیلی از ما یک سرگرمی کسل کننده است. چگونه یک دختر هشت ساله بین این همه ورزش جذاب عاشق شطرنج می شود؟

خب، من از همان کودکی عاشق ورزش بودم. تنیس روی میز و بسکتبال را خیلی دوست داشتم. اما وقتی یکی از همکلاسی هایم به کلاس شطرنج رفت، من هم با اصرار خانواده ام را راضی کردم من را هم به کلاس شطرنج بفرستند و برخلاف خیلی ها مجذوب این رشته شدم. شاید این رشته برای کسی که به بازی آن نگاه می کند چندان جذاب نباشد، اما برای دو بازیکنی که درگیر آن هستند، جذابیت های فراوانی دارد. یکی از ویژگی های مثبت دیگر شطرنج حضور راحت تر در سطح مسابقات مختلف است و برخلاف دیگر رشته ها یک شطرنج باز خیلی سریع می تواند به مسابقات کشوری و استانی وارد شود.

با این وجود خیلی ها شطرنج را به دلیل این که نشسته برگزار می شود و فعالیت خاصی ندارد، ورزش نمی دانند. اصولا این رشته آمادگی بدنی خاصی نیاز دارد؟

برخلاف تصور همه این رشته آمادگی بدنی بالایی نیاز دارد؛ چرا که بیشتر مسابقات جهانی شطرنج دست کم ۱۰ تا ۱۱ روز طول می کشد و هر بازی هم ممکن است پنج تا شش ساعت طول بکشد. مسلما این همه تمرکز و ثابت نشستن روی صندلی، نیاز به آمادگی بدنی زیادی دارد. ما گنوس کارلسن نروژی بهترین شطرنج باز فعلی جهان ساعات زیادی را صرف تمرینات ورزشی می کند.

در ایران هم احسان قائم مقامی برنامه منظم ورزشی ای را دنبال می کند. غیر از آمادگی بدنی، تغذیه و خواب هم نقش مهمی در شطرنج دارد. به همه این ها یوگا را هم اضافه کنید. یوگا یکی از بهترین راه هایی است که به افزایش توان ذهنی و بدنی شطرنج بازان کمک می کند. البته متاسفانه خود من مانند شطرنج بازان حرفه ای برنامه ورزشی منظمی ندارم و حتما باید فکری برای این موضوع بکنم.

اصولا همه فکر می کنند شطرنج به غیر از مهره و یک صفحه بازی، هزینه دیگری ندارد. یک ورزشکار برای این رشته چه هزینه هایی را متحمل می شود؟

اتفاقا این رشته هزینه زیادی را به هر شطرنج باز تحمیل می کند. کتاب های فراوانی برای آموزش هر چه بهتر این رشته وجود دارد که هر شطرنج باز حرفه ای باید آن ها را بخواند؛ چرا که این رشته طوری است که هر قدر هم یاد بگیرید؛ باز هم انتهایی برای آموزش آن وجود ندارد. علاوه بر این، بیشتر تمرینات ما در اردوهای ملی با کامپیوتر انجام می شود؛ چرا که با کامپیوتر می توان به خوبی نقاط قوت و ضعف را مشخص کرد. اما اصلی ترین هزینه در این رشته حضور در مسابقات مختلف است.

البته فدراسیون در سال های اخیر هزینه حضور ورزشکار در مسابقات رسمی را پرداخت می کرد. اما در سال های گذشته به دلیل سن کم با پدر یا مادرم به مسابقات می رفتم که فدراسیون هزینه آنها را تقبل نمی کرد و البته مسابقات هم طولانی بود. همچنین برای این که بتوانید شطرنج باز خوبی باشید، باید در مسابقات فراوانی حاضر شوید. خیلی از این تورنمنت ها جزء مسابقات رسمی محسوب نمی شوند و من تمامی آن ها را با هزینه شخصی رفتم.

کار تحسین شده ات در مسابقات گرندپری روسیه مورد توجه همه قرار گرفت. دلیل اصلی این کارت چه بود؟ اگر مشابه این اتفاق برای خودت بیفتد، چه توقعی از حریف مقابلت داری؟

به دلیل طولانی بودن مسابقات بین المللی، همه شطرنج بازان از ملیت های مختلف مانند یک خانواده بزرگ شده ایم. شاید باورش کمی سخت باشد اما برخلاف دیگر رشته های ورزشی، در شطرنج رقبا و حریفان، دوستان بسیار خوب طرف مقابل هم هستند و از همه مشکلات یکدیگر خبر داریم. خود من در طول هفته بارها و بارها با بسیاری از این شطرنج بازان ارتباط دارم و دوستان خیلی خوبی در نروژ، قزاقستان و روسیه پیدا کرده ام. همه ما از اتفاقی که آن روز برای دوست یا به قول شما حریف اوکراینی من افتاد، مطلع بودیم و من برای ابراز همدردی و همراهی با او به تساوی رضایت دادم. فکر می کنم اگر این اتفاق برای من هم می افتاد حریف اوکراینی همین کار را می کرد چرا که جامعه جهانی شطرنج بازان مانند یک خانواده بزرگ است.

اصولا بازی شطرنج تا به حال چه اثری روی زندگی ات گذاشته؟ آیا شطرنج روی تغییر نگاه تو به دنیای اطراف موثر بوده؟

بله، وقتی شما از سنینی پایین شطرنج را شروع می کند، مغزتان به تجزیه و تحلیل مداوم عادت می کند. همین استفاده مداوم از مغز باعث شده تا موسیقی دان ها و ریاضیدانان بزرگی مثل شطرنج بازان معروف دنیا داشته باشیم. به نظرم بازی شطرنج می تواند میزان یادگیری دروس مختلف را بالا ببرد؛ اتفاقا در خیلی از کشورهای جهان مثل روسیه شطرنج جزو دروس اجباری و درسی مدارس است.

شطرنج نه در مسابقات آسیایی و نه المپیک حضور ندارد. معتبرترین تورنمنت این رشته چیست؟

مسابقات قهرمانی جهان، معتبرترین رویداد این رشته است که خوشبختانه برای نخستین بار قرار است این رقابت ها بهمن ماه در تهران برگزار شود. همچنین المپیاد جهانی شطرنج و بازی های داخل سالن آسیا که سال آینده در ترکمنستان برگزار می شود هم از دیگر رویدادهای معتبر این رشته است. البته در بازی های آسیایی ۲۰۰۶ دوحه شطرنج به صورت آزمایشی به بازی های آسیایی اضافه شد؛ اگر سه دوره مدام در بازی های آسیایی باقی می ماند، حضورش دائمی می شد. اما متاسفانه در بازی های آسیایی اینچئون کره جنوبی، چون کره ای ها در شطرنج حرف چندانی برای گفتن نداشتند، آن را حذف کردند. البته بازی های آسیایی داخل سالن آسیا سال آینده در کشور ترکمنستان برگزار می شود و من ایمد زیادی به کسب مدل طلا دارم. 

روش سوییسی و حمله ناپلئونی دو اصطلاحی است که همه ما تا به حال بارها شنیده ایم. این دو اصطلاح دقیقا چه معنایی دارند؟

خب کلا یک مدل شطرنج بیشتر نداریم، اما برگزاری آن تنها براساس زمان بندی فرق می کند. مثل سریع و نیمه سریع. در روش سوییسی هم تعداد شرکت کنندگان ازاداست و با شیوه قرعه کشی رقبا انتخاب می شود. اما حمله ناپلئونی هم به یکی از مدل های شروع بازی مربوط می شود. در شطرنج مدل های فراوانی در شروع بازی دارم که به اسم افراد مختلفی نامگذاری شده اند که ناپلئونی هم یکی از آن هاست.

طی این سال ها الگوی خاصی در این رشته داشتی؟

الگو که نه، اما به یودیت پلوگار مجارستانی که شماره یک شطرنج زنان جهان است، علاقه دارم. سطح بازی او به حدی بالاست که در برخی مسابقات معتبر برای تیم ملی مردان مجارستان هم بازی کرده است.

در شطرنج مسابقات زنان و مردان جدا از هم برگزار می شود و به دلیل سطح فنی بالای مسابقات مردان، رسیدن به مسابقات آن ها برای زنان کار سختی است.

وقتی از سمابقات روسیه بازگشتی، کسی به استقبالت نیامد. این اتفاق ناراحت ات نکرد؟

نه چندان ناراحت نشدم. البته مسئولان کمیته ملی المپیک یک مراسم تجلیل برایم برگزار کردند که از آن ها ممنونم و امیدوارم این حمایت ها ادامه پیدا کند.

اصلی ترین مشکل شطرنج بازان ایرانی در حال حاضر چیست؟

خب معمولا تمامی رشته های ورزشی در طول ایام برگزاری اردوهای ملی به ورزشکاران خود حقوق می دهند اما در شطرنج ما از فدراسیون هیچ حقوقی نمی گیریم. تنها منبع درآمدی ما مسابقات لیگ است که متاسفانه در سال های اخیر لیگ بانوان هم وضعیت خوبی نداشته است. البته امسال شرایط کی بهتر شده اما باز هم فاصله زیادی تا وضعیت ایده آل داریم. 

خودت در لیگ امسال برای کدام تیم بازی می کنی؟

من در تیم سایپا بازی می کنم که خوشبختانه از معدود تیم های خوب ایران است. البته من تنها در لیگ ایران حضور ندارم و به همراه خانم آتوسا پورکاشیان در بوندسلیگای آلمان برای تیم هامبورگ هم بازی می کنیم و سال گذشته در لیگ چین بازی می کردم که در لیگ این کشور سوم شدیم.

چه جالب؛ یعنی در رشته شطرنج هم لژیونر داریم؟

بله، البته آقای قائم مقامی هم در لیگ سوییس و هم بوندسلیگای آلمان حضور دارند. بیشتر مسابقات مطرح شطرنج در قاره اروپا برگزار می شود و ما معمولا مشکل ویزا داریم برای همین همه شطرنج بازان تلاش می کنند با حضور در تیم های باشگاهی اروپایی دست کم مشکل ویزای خودشان را حل کنند.

لیگ آلمان و چین چه تفاوتی با لیگ شطرنج ایران دارد؟ آیا مسابقات تداخلی با یکدیگر ندارند؟

لیگ چین از نظر مالی واقعا عالی است و همه امکانات هم برای شطرنج بازان فراهم است. البته لیگ آلمان هم خوب است اما از نظر مالی به پای چین نمی رسد. از نظر زمان مسابقات هم نه خوشبختانه تداخلی با هم ندارند.

دوست داری در آینده در چه رشته ای تحصیل کنی؟ علاقه ای به ادامه تحصیل داری؟

بله، من عاشق کارهای هنری مثل عکاسی، نقاشی و به طور کلی گرافیک هستم. متاسفانه به دلیل حضور مداوم در مسابقات مختلف نتوانستم در کنکور شرکت کنم. البته برای ورزشکاران ملی امکان حضور در رشته تربیت بدنی وجود دارد اماای کاش به ورزشکاران حق انتخاب رشته مورد علاقه شان را می دادند تا از تحصیل عقب نمانیم.

خادم الشریعه از علایق شخصی اش می گوید

عاشق پرسپولیس و بایرن مونیخ هستم!!

استاد بزرگ جوان به ایران به غیر از حضور مداوم در مسابقات بین المللی شطرنج علایق دیگری هم دارد؛ از سریال های روز دنیا گرفته تار شته های جذاب ورزشی مثل بسکتبال و فوتبال.

آخرین کتاب غیرشطرنجی که خواندی چه بود؟

رمان Me Before You (من پیش از تو) که البته به زبان اصلی اش خواندم. خوشبختانه به دلیل ارتباط مدائم با شطرنج بازان مختلف به انگلیسی کاملا مسلط هستم.

اهل دیدن سریال یا فیلم هم هستی؟

بله، از بین سریال ها عاشق Friends وGame of Thrones  هستم. البته بسیاری از سریال های خارجی دیگر را هم دنبال می کنم. از بین فیلم های سینمایی هم آخرین فیلم ایرانی که دیدم، فروشنده اصغر فرهادی بود.

بهترین دوست ات بین ورزشکاران چه کسی است؟

بین شطرنج بازها با خانم پورکاشیان دوست نزدیک هستم اما دوست غیرشطرنج باز و ورزشکار ندارم.

به غیر از شطرنج، چه رشته های ورزشی دیگری را دنبال می کنی؟ اهل فوتبال هم هستی؟

بله، بین تیم های داخلی عاشق پرسپولیس و از خارجی ها هم طرفدار بایرن مونیخ هستم. اما غیر از فوتبال تمام بازی های تیم ملی والیبال را دنبال می کنم. اما بسکتبال را به طور کامل و ویژه دنبال می کنم؛ یعنی هم رقابت های داخلی و هم بازی های خارجی را دنبال می کنم و می بینم.

اهل شبکه های اجتماعی هستی؟ کلا چقدر وقت صرف این شبکه ها می کنی؟

اخیرا خیلی در این شبکه ها حضور دارم و شاید در روز حدود دو تا سه ساعت از وقتم را صرف آن ها کنم. اما به زودی و به دلیل در پیش بودن مسابقات مهم، باید این زمان را کم کنم.

به عنوان یک دهه هفتادی نظرت در مورد هم نسلان خودت چیست. خیلی ها هم سن و سالان شما را به بی مسئولیتی و سطحی نگری متهم می کنند؟

این را واقعا قبول ندارم چون بین هم نسلان من هستند کسانی که واقعا در کار و رشته خودشان موفق اند و اتفاقا اهل مطالعه هم هستند. البته شاید کمی حق با بقیه باشد؛ چرا که وقت زیادی را صرف حضور در شبکه های اجتماعی می کنیم.

حضور در مسابقات بین المللی درآمدی هم نصیب شطرنج بازان می کند؟

بله. در همین مسابقات گرندپری روسیه به نفر اول ۱۰ هزار، نفر دوم ۵ هزار و نفر سوم ۳۵۰۰ یورو هدیه نقدی داده می شود. البته در رده بندی کلی به هشت نفر اول جایزه نقدی تعلق می گیرد که من به دلیل نمی امتیاز اختلاف نتوانستم بین آن ها باشم و دهم شدم.

در حال حاضر شطرنج بازان دنیا در رده چندم قرار داری؟

در رده سنی زیر ۲۰ سال سوم هستم اما در بخش بزرگسالان سی ام. سطح فنی رده بزرگسالان واقعا بالاست. البته خوشبختانه اختلاف زیادی با نفرات بالای جدول ندارم و می توانم در سال های آینده به آن ها برسم.