گفت‌وگو با «پرهام مقصودلو» نابغه جوان شطرنج جهان

درخشش نوجوان ایرانی در مسابقات شطرنج جهان تمام نگاه ها را به سمت او جلب کرده است. «پرهام مقصودلو» با ١٨ سال سن آنقدر در مسابقات جهانی شرکت کرده و مقام به دست آورده که تعداد شان از سن دورقمی اش بیشتر شده اند. او به خوبی می داند در چند ثانیه چطور مهره هایش را حرکت دهد تا حریفش روی صفحه شطرنج کیش و مات شود. مهره مورد علاقه پرهام در شطرنج اسب است و می گوید فوت و فن استفاده از اسب را در اولین مسابقه خارجی که شرکت کرده از یک خارجی شنیده است و از همان موقع هم به نصیحت او گوش داده. اما واقعیت این است که نبوغ و تمرین های منظم پرهام باعث رسیدنش به جایگاه نفر اول جهان در رده سنی خودش، شده.  نام او در مسابقات قهرمانی جوانان جهان در ترکیه با ٩ پیروزی، یک تساوی و یک شکست به عنوان قهرمانان سر و صدای زیادی به پا کرد و باعث شد تا خیلی از قهرمانان جهان مثل گری کاسپاروف  هم زبان به تمجید عملکرد او بگشایند. این گفت و گو به بهانه راه طولانی و مسئولیت بزرگی است که حالا بعد از بردهای پیاپیش نگاه جهان را متوجه خودش کرده تا بدانیم روزگار یک شطرنج باز جهان چطور می گذرد.

از چه سنی شطرنج‌باز شدی؟

حدودا ٩سالم بود که نخستین بار با پدرم در خانه شطرنج بازی کردیم. نخستین باری که پدرم حرکت مهره‌های شطرنج را به من یاد داد، از این بازی خوشم آمد و بعد از چند بار بازی‌کردن احساس کردم که این ورزش را خیلی دوست دارم، به همین علت همان موقع در کلاس‌های شطرنج ثبت‌نام کردم.

شنیده‌ام از همان ابتدا آن‌قدر خودت را خوب نشان دادی که کارت به مقام آوردن در مسابقات کشید. درست است؟

بله. نخستین بار تقریبا ٣ ماه گذشته بود که در مسابقات شهرستان مقام نخست را کسب و بعد به مسابقات استانی راه پیدا کردم که در آن هم اول شدم و به مسابقات کشوری رسیدم.

نخستین مسابقه جهانی که در آن شرکت کردی چه مسابقه‌ای بود؟

مسابقات شطرنج نوجوانان در اسلوونی بود. آن موقع من ١١ سالم بود.

تعداد مسابقاتی که در آنها شرکت کردی و مقام آوردی از تعداد سال‌های سنت خیلی بیشتر است، بنابراین تو بیشتر وقت و زندگی‌ات را صرف شطرنج کردی. با این همه شلوغی چطور مدرسه می‌رفتی و درس می‌خواندی؟

من مجبور بودم بیشتر در خانه درس بخوانم و کمتر به مدرسه می‌رفتم. درواقع چون سالی چند بار به مسابقات اعزام می‌شدم، وقتی برمی گشتم معلم به خانه‌مان می‌آمد و خصوصی درس می‌خواندم، تا خودم را به درس‌های مدرسه‌ام هم برسانم.

روزی چند ساعت برای شطرنج وقت می‌گذاری؟

بستگی به شرایط دارد، بعضی وقت‌ها ممکن است روزی ١٥ساعت هم شطرنج بازی کنم و تمرین‌هایم مرتب باشد. کمترین حد آن که باید برای شطرنج وقت بگذارم، روزی ٨ ساعت است.

تنهایی درس خواندن سخت نبود؟ منظورم دور بودن از حال‌وهوای مدرسه و همکلاسی‌هایت است.

سخت بود، اما معلم‌های خوبی داشتم و من را به کلاس و درس می‌رساندند. البته در همه دوران تحصیل با همکلاسی‌هایم هم در ارتباط بودم و از آنها برای درس‌ها کمک می‌گرفتم.

امسال در کنکور شرکت کردی؟

 نه شرکت نکردم.

چرا؟

مسابقه داشتم و نتوانستم در کنکور شرکت کنم.

یک شطرنج‌باز می‌خواهد در چه رشته دانشگاهی درس بخواند؟

من در دبیرستان تجربی خوانده‌ام، ولی هنوز تصمیم نگرفتم که چه رشته‌ای را برای دانشگاهم انتخاب کنم.

یک مهارت مهمی که تو در کنار شطرنج و درس خواندنت در این سن و ‌سال کسب کردی، تسلطت به زبان انگلیسی است. با این همه درگیری چطور به فکر زبان‌آموزی افتادی؟

وقتی به مسابقات جهانی اعزام می‌شدم، به‌خصوص کشورهای اروپایی یا جاهایی که انگلیسی‌زبان بودند، خودبه‌خود زبانم تقویت می‌شد. من از همان کودکی کلاس‌های کانون زبان می‌رفتم، چون می‌دانستم برای شرکت در مسابقات جهانی، هم برای مکاتبات و هم برای مصاحبه‌ها نیاز است به زبان انگلیسی تسلط داشته باشم.

در شطرنج به تو لقب «فیل بزرگ» را داده‌اند؟

راستش من نمی‌دانم این لقب از کجا آمده و اصلا هم برایم خوشایند نیست.

شاید با مهره فیل در شطرنج بهتر بازی می‌کنی و به این علت این لقب را به تو داده‌اند.

اتفاقا مهره مورد علاقه من در شطرنج اسب است.

مهره اسب چه ویژگی دارد که بین همه مهره‌های شطرنج بیشتر دوستش داری؟

چون در نخستین مسابقات جهانی که شرکت کردم، یک آقای خارجی به من گفت هر موقع می‌خواهی ببری، باید یکی از اسب‌هایت را نگه داری. این باعث شد من ذهنیت خیلی مثبتی نسبت به این مهره داشته باشم.

یعنی اگر اسب را در بازی شطرنج نگه داری، واقعا در بُرد تاثیرگذار است؟

بله، واقعا مهره مهمی است و خیلی وقت‌ها در لحظات آخر بازی می‌توانیم با حرکت اسب حریف را مات کنیم.

تو عنوان جوان‌ترین استاد بزرگ تاریخ شطرنج ایران را به خود اختصاص داده‌ای و در رده سنی خودت در جهان هم نفر اول هستی. نفر بعد از تو چه کسی است؟

بعد از من یک آمریکایی است که تقریبا هم‌سن‌و‌سال هم هستیم، اما درجه‌اش یک مقدار از من پایین‌تر است.

تا به حال با هم بازی کرده‌اید؟

دو بار با هم بازی کردیم که هر دو بار هم من را برده است! البته نخستین باری که با هم بازی کردیم، برمی‌گردد به همان مسابقات جهانی اسلوونی که من در ١١ سالگی در آن شرکت کرده بودم و هنوز در این سطحی که الان به آن رسیده‌ام، نبودم.

با دختر‌ها هم شطرنج بازی می‌کنید؟

در مسابقات آزاد می‌شود با دخترها هم شطرنج بازی کرد.

فکر می‌کنی بین بازی خانم‌های شطرنج‌باز با آقایان شطرنج‌باز فرقی وجود دارد؟

بله، سطح بازی شطرنج در آقایان بالاتر از خانم‌هاست. بالاترین ریتینگ مربوط به یک خانم شطرنج‌باز چینی است که فکر می‌کنم ریتینگش٢٦٥٦ است، ولی بالاترین ریتینگ در آقایان ٢٨٤٠ است که خب این ریتینگ‌ها فاصله زیادی با هم دارند.

از کشورهای خارجی پیشنهاد بازی در تیم‌هایشان را داری؟

بله، تابه‌حال در لیگ ترکیه بازی کرده‌ام، الان هم از لیگ فرانسه پیشنهاد بازی دارم. از لیگ آلمان نیز پیشنهاد دارم، اما پولی که بابتش می‌دادند خیلی کم بود، برای همین قرارداد نبستم.

خودت دوست داری در کدام لیگ بازی کنی؟

طبیعتا دوست دارم در لیگ‌های حرفه‌ای مثل بوندس‌لیگا بازی کنم، ولی پیشنهادی که می‌دهند خیلی صرف نمی‌کند.

مگر چقدر است؟

مثلا بازی‌ای ١٥٠ دلار، ولی روالش این است که هفته‌ای دو بازی انجام می‌دهی و برای همین دو بازی باید یک هفته به آلمان سفر کنی که هزینه این سفر از پولی که در مسابقات به دست می‌آوری خیلی بیشتر می‌شود، برای همین به‌صرفه نیست.

در ایران وضع شطرنج چطور است؟

راستش تابه‌حال که وضع شطرنج از لحاظ مربی خوب نبوده است، البته الان از کمیته المپیک و وزارت ورزش قولش را گرفته‌ایم  که برای مربی اقدام کنند.

تو در طول ‌سال در مسابقات زیادی شرکت می‌کنی، هزینه سفرهایت را فدراسیون می‌پردازد یا به‌طور شخصی باید پرداخت کنی؟

هزینه سفرهای ملی  به عهده فدراسیون است،  ولی  وقتی به صورت آزاد در مسابقات شرکت می‌کنم، خودم باید هزینه‌اش را بپردازم و این خیلی به امثال من فشار می‌آورد.

از مسابقات بین‌المللی که در ایران انجام می‌شود، چقدر استقبال می‌شود؟

قبلا در مسابقات ایران بازیکنان خارجی زیاد شرکت می‌کردند، اما الان نه! چون به‌هرحال پولی که آنها به ریال می‌گیرند، نسبت به دلاری که نیاز دارند، خیلی کمتر است. درواقع بالا رفتن قیمت دلار باعث شده به مسابقات شطرنج هم ضربه بخورد و این اتفاق خوبی نیست.

جایزه مسابقات برای ایرانی‌ها خوب است یا این‌که نسبت به این گرانی‌ها مقدار جایزه هم چندان دندانگیر نیست؟

برای ایرانی‌ها هنوز خوب است. مثلا در یک مسابقه جایزه نفر اول ١٠‌میلیون تومان است. خب این مقدار شاید برای ما هنوز پول خوبی باشد، اما برای یک خارجی این پول حدودا ٨٠٠ دلار می‌شود که برایش صرف نمی‌کند. اما قبلا  این ١٠‌میلیون حدودا ٣، ٤‌هزار دلار می‌شد، برای همین شطرنج‌بازان خارجی هم در مسابقات داخل ایران شرکت می‌کردند، ولی الان اگر همین شطرنج‌باز خارجی در مسابقات کشورهای دیگر شرکت کند، جایزه نفر اول ١٠‌هزار یورو یا ١٥‌هزار دلار است، به همین دلیل است که از مسابقات بین‌المللی داخل ایران خیلی کمتر استقبال می‌شود.

ظاهرا ورزش شطرنج در سطح بالا باعث می‌شود شطرنج‌باز فسفر زیادی بسوزاند و آب بدنش را از دست بدهد، به تعبیری به اندازه چندین ساعت ورزش‌کردن و دویدن باعث کاهش وزن می‌شود. بیشترین وزنی که در مسابقات از دست می‌دهی چقدر است؟

در مسابقاتی که خیلی طولانی باشد و مثلا بیشتر از ٦، ٥ ساعت طول بکشد، واقعا خیلی به ما فشار می‌آید. در مسابقاتی که در این سطح بالا برگزار می‌شوند، معمولا ٥، ٤ کیلو کم می‌کنم.

برای این همه فسفر و آبی که بدنت در مسابقات می‌سوزاند، رژیم خاص غذایی داری؟

بله، خیلی باید مراقب غذا خوردن‌مان باشیم و درواقع به خودمان برسیم تا انرژی داشته باشیم.

چه سبک غذایی داری؟

شیرینی و نشاسته باید در برنامه غذایی‌ام وجود داشته باشد، چون انرژی‌زا هستند. برای تامین فسفر هم ماهی زیاد می‌خورم.

آرامش و تمرکز داشتن در محیط زندگی چقدر برای یک شطرنج‌باز مهم است؟

خیلی مهم است و اگر یک لحظه آرامش از دست برود، واقعا نمی‌شود نتیجه خوبی بگیریم.

در محیط زندگی تو آرامش برقرار است؟ منظورم این است که در شرایط اجتماعی الان گاهی فرازونشیب وجود دارد. برخورد تو  با دنیای اطرافت چگونه است؟

به‌هرحال پدر و مادرم همیشه از من حمایت کرده‌اند و چون شرایط تمرین‌های من را می‌دانند، در محیط خانه‌مان همیشه آرامش نسبی برای من فراهم است. اما با همه اینها همیشه تلاش کردم در محیط‌ها و موقعیت‌های مختلف قرار گیرم که اصطلاحا آبدیده شوم و خودم را به محیط‌های مختلف عادت دهم.

مثلا چه شرایطی؟

مثلا در محیطی که سروصدا زیاد است. در هوای گرم، هوای سرد. چون در گرگان زندگی می‌کنیم و اطراف ما جنگل است، به جنگل می‌رفتم و در هوای آزاد تمرین می‌کردم تا بتوانم در هر شرایطی تمرکز خودم را حفظ کنم.

بعضی اوقات استاد بزرگان شطرنج  به‌طور همزمان با چند بازیکن بازی می‌کنند. با این تلاشی که برای بالا بردن سطح تمرکزت انجام دادی، با بیشترین تعداد بازیکنی که همزمان بازی کردی چند نفر بودند؟

به این نوع بازی‌ها «سیمولتانه» می‌گویند. من با یک‌سری از دانشجوهای یکی از دانشگاه‌های گرگان این بازی را انجام دادم، همزمان با ١٦٠ نفر بازی کردم و همه را بردم.

بالاترین ریتینگت در مسابقات بین‌المللی چقدر است؟

بهترین رکوردم در مسابقات رسمی، رسیدن به ریتینگ ٢٨٥٩ بود.

ریتینگی که باعث شد از گری کاسپارف قهرمان شطرنج جهان هم جلو بزنی و عده‌ای لقب کاسپارف ایرانی را هم به تو بدهند...

ریتینگ آقای کاسپارف ٢٨٥٢ است و ریتینگ من از او بالاتر بود، اما به‌هرحال هنوز خیلی فرصت دارم تا در سطح شطرنج‌بازان بزرگسالان جهان به او برسم. مطمئن هستم که یک روز به این درجه می‌رسم و درنهایت به جای آن‌که من را با القاب دیگران پیوند بزنند، فقط لازم است بگویند: «پرهام مقصودلو».

شنیده‌ام که چند بار با احسان قائم مقامی، نخستین استاد بزرگ شطرنج ایران بازی  و کیش‌وماتش کرده‌ای. بردن استاد بزرگ شطرنج چه حسی برایت داشت؟

ما چندین بار با هم بازی کردیم و راستش فقط نخستین بار که بردمش، احساس خوبی داشتم، چون آن موقع نسبت به الان سنم کمتر بود و باعث شد اعتمادبه‌نفسم بالاتر برود.

شطرنج بیشتر علم می‌خواهد یا هوش؟

به نظرم شطرنج بیشتر نبوغ لازم دارد و بعد تلاش.

به ناز مقدسی