گنبد نمکی قم؛ منحصربه‌فردترین جاذبه ژئوتوریسم کشور

از جمله جاذبه‌های ژئوتوریسمی ایران گنبدهای نمکی است که حاصل چین‌خوردگی‌های زمین‌شناختی ناشی از فشار دائمی به لایه‌های نمک بوده و طی هزاران سال شکل می‌گیرند و مناظر و چشم‌اندازهای منحصربه‌فرد در این گنبدها سبب ایجاد مناطقی با پتانسیل بالا در جذب توریست داخلی و خارجی گردیده است.

در کشور گنبدهای نمکی زیادی وجود دارند و بزرگ‌ترین و زیباترین آن‌ها گنبد نمکی قم بوده که تاریخ پیدایش آن به بیش از ۶۰ میلیون سال قبل بازمی گردد. همچنین از لحاظ تقارن و نیز وجود دریاچه‌ای در میانه‌ی این گنبد در جهان منحصربه‌فرد شناخته می‌شود.

این گنبد نمکی در فاصله ۲۰ کیلومتری غرب شهر قم، در مسیر جعفریه و پشت مجتمع صنعتی دامشهر واقع‌شده است و از نظر ظاهری تقریباً مخروطی شکل دارد که دامنه آن از سمت شمال تا ۳ کیلومتر گسترش‌یافته است.

در این گنبد نمکی بلورهای نمک به‌صورت تیغه‌های مشخص و کنگره دارند و مناظر زیبایی را پدید آورده‌اند. لایه نمک در این گنبد، یکپارچه بوده و ضخامت آن از ۵ تا ۱۸ متر متغیر است. علاوه بر این، در این گنبد، سنگ‌های بزرگ آندزیتی و گچی نیز مشاهده می‌شود.

همچنین نمک‌های این گنبد دارای رنگ‌های متنوعی مثل سفید، قرمز، کرم قهوه‌ای، بنفش و ابری هستند که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کنند. رنگ‌بندی‌های منطقه به گونه‌ای است که در نخستین نگاه، سیاره سرخ‌رنگ مریخ در ذهن تداعی می‌شود و این تنوع زمین‌شناسی مجموعه‌ای ارزشمند برای مطالعه دانشمندان پدید آورده است.

دریاچه کوچکی که اطراف آن را کوه‌ها و صخره‌ها فرا گرفته است زیبایی این منطقه را دوچندان کرده است. این دریاچه در نیمه دوم سال به دلیل حجم بالای تبخیر آب تبدیل به لایه‌ای قطور از نمک می‌شود که قطر نمک بسته‌شده بر روی این دریاچه به ارتفاع نیم متر نیز می‌رسد. همچنین در میان دریاچه نقطه سیاه‌رنگی دیده می‌شود که یک گودال عمیق است و بهتر است گردشگران با آمادگی کامل برای شنا به این بخش عمیق نزدیک شوند.

آب این دریاچه شور و بسیار زلال است و به دلیل خواص درمانی بالایی که دارد، شنا کردن در آن برای بهبود برخی از بیماری‌ها توصیه می‌گردد. ازاین‌رو ظرفیت توریسم درمانی این گنبد نمکی قابل‌بررسی و توجه بیشتر مسئولان گردشگری سلامت استان قم است.

از نگاهی دیگر ارتفاعات این گنبد نمکی و دامنه جنوبی آن به دلیل شیب بیشتر مورداستفاده ورزشکاران ورزش‌های هوایی قرار می‌گیرد و در سال‌های اخیر با افتتاح سایت پروازی به صورت رسمی مورداستفاده پاراگلایدر سواران قرار می‌گیرد.

گنبد نمکی پیش‌ازاین دارای یک معدن نمک بود که نمک آن به دلیل غلظت کم، مصارف صنعتی و غیرخوراکی داشت ولی به دلیل برداشت‌های غیراصولی و گاهی اوقات غیرقانونی از قسمت‌های مفید گنبد در ۱۰ سال گذشته، باعث تولید باطله‌های معدنی زیادی نظیر مارن قرمز، لایه‌های گچ و نمک مارن شده و ریزش این باطله‌ها، سبب تعطیلی معدن شد و چند سالی است که طرح تغییر کاربری این معدن به جاذبه توریستی در دستور کار قرار دارد.

در سال‌های اخیر با معرفی بیشتر این گنبد به گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت موجب افزایش حجم بازدیدکنندگان گردیده؛ اما متأسفانه نظارت‌های مسئولان بر نوع استفاده گردشگران همپای این گسترش توسعه‌نیافته و موجب آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر این جاذبه بی‌نظیر طبیعی شده است.

همچنین در نزدیکی این گنبد نمکی، کاروانسرای زیبایی مربوط به دوره سلجوقی قرار گرفته که این اثر نیز درتاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۷۷۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.