همه چیز درباره ی سی و سه پل، ارزشمندترین پل تاریخی اصفهان

سی و سه پل از مهمترین اماکن تاریخی و تفریحی اصفهان

تاریخچه سی و سه پل

سی و سه پل در انتهاى جنوبى خیابان چهارباغ پل الله وردیخان است که به نام بانى و سازنده آن خوانده مى‏شود و در همان موقعى که شاه عباس دستور کاشتن درختان چهارباغ را مى‏داده رفیق و سپه سالار شاه هم در ساختمان این پل به وسیله آجر و سنگ تراش فعالیتى به خرج میداد، وضعیت این پل با قدیمش تفاوت زیادى نکرده است. ایوانچه‏ ها و غرفه‏ هاى زیبا و متناسب دو طرف پل که جاى نشستن اهالى و عبور و مرور است به همان حالت اولیه باقى مانده است.

مجسمه رضا شاه کبیر بر روى ستونى در مقابل سی و سه پل قرار دارد

وى در سال ۱۳۳۰ که آقاى مصطفى خان مستوفى ریاست شهردارى اصفهان را داشت شهامت و شجاعت به خرج داد و اراضى مذکور را از تصرف غاصبین خارج و مجراى عبور آب چشمه ‏ها را باز کرد و اقدام به ساختمان دیوارهاى سنگى در طرف شمال رودخانه کرده که هنوز آثارش پابرجا و عملیاتش زبانزد مردم این شهر است. در دوره صفویه ارمنی ها حق داشتند تا میدانى که اول پل احداث شده بود جمع شوند و مال ‏التجاره و صنایع خود را با صنعتگران اصفهانى تبدیل نمایند و حق نداشتند از این پل عبور کرده و داخل شهر شوند. در جلوی پل سی و سه پل، مجسمه رضا شاه کبیر بر روى ستونى به ارتفاع ۵ متر دیده مى‏شود که بر روی اسبى سوار است و اطراف این مجمسه میدان ۲۴ اسفند ماه و با میدان مجسمه نامیده مى‏شود. در شمال شرقى پل سی و سه پل یعنى اول خیابانى که به طرف شرق امتداد دارد ساختمان آجرى است که بیاد مقبره کمال الدین اسماعیل (قبرش در جهانباره است) ساخته شده و خیابان مذکور به نام آن بزرگوار نامیده مى‏شود که به طرف پل جوئى و خواجو امتداد دارد.

سی و سه پل در قرن هفدهم میلادی ساخته شد

سی و سه پل اصفهان

سی و سه پل در گذشته «پل جلفا» نامیده می شد (چون از این طریق به جلفا که تازه احداث شده بود می رسیدند). در سال ۱۵۹۹ میلادی شروع به ساخت این سازه ی جذاب کردند و در آخر کار آن در سال ۱۶۰۲ میلادی به پایان رسید. طول این پل ۳۰۰ متر و ۱۴ متر عرض میباشد و آنراساختند تا عبور و مرور بومیان از روی زاینده رود راحت تر باشد.

سی و سه پل به «الله وردیخان» نیز معروف است چون سردار معروف شاه عباس یکم یا شاه عباس صفوی دستور ساخت سی و سه پل را داد و او پنجمین پادشاه دودمان صفویان محسوب می شود. به هزینه و نظارت سردار معروف او الله ‏وردى‏ خان بنا شده است. این پل در حدود ۳۰۰ متر طول و ۱۴ متر عرض دارد و طویل‏ ترین پل زاینده ‏رود است که در سال ۱۰۰۵ هجرى ساخته شده است. در دوره صفویه، مراسم جشن آبریزان یا آبپاشان ارامنه در کنار پل سی و سه پل صورت می گرفت. ارامنه جلفا، مراسم «خاج شویان» را نیز در محدوده همین پل برگزار می کرده اند. پل مذکور یکی از شاهکارهای معماری و پل سازی ایران و جهان محسوب می شود.

در قسمت شرقی پل سی و س پل، پل خواجو و در بخش غربی آن پل مارنان ساخته شده و در بخش شمالی خیابان چهارباغ عباسی و بخش شمال شرقی آن میدان نقش جهان با تمامی آثارهای تاریخی واقع شده است. پل موسوم به سی و سه پل اول دارای ۴۰ دهنه بوده به همین جهت به آن چهل چشمه می گفتند. برخی از چشمه های پل بر اثر سیل ویرانگری تخریب شدند و چیزی که ماند پلی با ۳۳ دهنه یا چشمه بود که نام ۳۳ پل بر روی آن ماندگار شد بعضی از گرجی تبارها معتقدند چون حروف الفبای گرجی سی و سه عدد است و الله وردی خان گرجی بوده بدین دلیل سی و سه پل سی و سه دهانه دارد، البته این نطریه را بیشتر کارشناسان و محقیقن رد کرده اند و عدد ۱۰۰ و سی سه را مربوط به آناهیتا می دانند. در پایان این پل تاریخی در سال ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۱۰ به ثبت آثار ملی ایران رسید.

نام سی و سه پل در گذشته پل جلفا بود

معماری سی و سه پل اصفهان

بی تردید بزرگان ما و خیلی از افراد شاهد استفاده از نقش سی و سه پل بر روی اسکناس ۲۰۰ ریالی بوده ایم که این امر نشان از اهمیت و شهرت این پل در کل ایران و جهان دارد. معمار بزرگ پل سی وسه پل استاد بزرگوار حسین بنا اصفهانی بوده است که پدر ایشان از بزرگ ترين و مشهورترین معماران در زمان صوفیه بوده است و از برترین آثار آن میتوان به مسجد شیخ لطف الله (مسجدی در ضلع شرقی میدان نقش جهان) اشاره کرد.

نقش سی و سه پل بر روی اسکناس ۲۰۰ ریالی

سی و سه پل با استفاده از باکیفیت ترین و پایدار ترین مصالح زمان خود و بدون بکار رفتن فلزات و فولادهای بسیار مقاوم تهیه و ساخته شده است و نکته جالب این است که پس از گذشت سده های متمادی هنوز هم حیرت خیلی از معماران مدرن امروزی را برانگیخته است.

برای ساخت سی و سه پل از مصالحی مثل سنگ، آجر، ملات ساروج و گچ استفاده شده

عمر شاه عباس برای تکمیل این پل عظیم زمان خود، کفایت نکرد و الله وردی خان که از سرداران مشهور زمان شاه اسماعیل بود، تکیمل و راه اندازی پل سی و سه پل را پس از مرگ شاه عباس به عهده گرفت و همین امر باعث شد تا در بعضی از متون تاریخی به این پل، پل الله وردی خان نیز گفته شود. این سازه دارای سی و سه پل یا قوس است که ارتفاع های مختلفی دارند و بین ۷ تا ۹ متر می باشند. روی این سازه ۹۹ طاقچه به چشم می خورند که هریک با ظرافت خاصی ساخته شده اند که گفته می شود بر روی آنها نقاشی هایی کشیده بوده اند و امروزه هیچ اثری از آن ها به چشم نمی خورد.

عکس سی و سه پل (پل الله وردی خان)

مصالح به کار رفته در ساخت سی و سه پل

برای ساخت سی وسه پل از مصالحی مثل سنگ، آجر، ملات ساروج و گچ استفاده شده است. طبق نظر کارشناسان زمین شناسی و میراث فرهنگی، پایه و فونداسیون این پل بگونه ای ساخته شده که رطوبت، دوام و استحکام آنرا فزونی می دهد. به همین علت است که در طولانی مدت هم آب به آن آسیبی نزده، متأسفانه با خشک شدن رودخانه زاینده رود و حفر تونل مترو اصفهان و نشست زمین آسیبهائی به این شاهکار هنری وارد شده که امیدواریم سبب تخریب عمده و از بین رفتن سی و سه پل نشود.

سی و سه پل را بنامهاى: پل چهل چشمه- پل الله وردیخان- پل جلفا- پل سى و سه- پل شاه عباسى خوانده ‏اند و وجه تسمیه هر یك چنین است:

- سی و سه پل چون در ابتداء چهل چشمه داشته پل چهل چشمه نامیدند.

- سی و سه پل چون به مباشرت و اهتمام الله وردی خان ساخته شده به پل الله وردی خان معروف گردیده است.

- سی و سه پل از لحاظ اینكه معبر مردم به جلفا بوده آنرا پل جلف هم گفته‏ اند.

- سی و سه پل که اینك سى و سه چشمه دارد به پل سى و سه چشمه اشتهار دارد.

- به سی و سه پل از آن جهت پل شاه عباسى گویند كه شاه عباس اول دستور بناى آنرا داده است.

گردآوری: بخش گردشگری سرپوش