زندگینامه مهستی گنجوی یکی از شاعران زن متقدم ادبیات فارسی

مهستی گنجوی,زندگی نامه مهستی گنجوی,رباعیات عاشقانه مهستی گنجوی

مهستی گنجوی شاعر فارسی‌سرای سدهٔ پنجم و ششم ه. ق

یکی از شاعران زن متقدم تاریخ ادبیات فارسی که در سدهٔ پنجم و ششم هجری قمری می زیسته، مهستی گنجوی می باشد. وی پس از خیام، برجسته ترین رباعی سرای ایران به شمار می آید و وی را بنیان گذار مکتب شهرآشوب در قالب رباعی می دانند.

چکیده ای از بیوگرافی مهستی گنجوی

نام:مهستی گنجه ای

زاده: پنجم/ششم قـ.

زادگاه:گنجه

پیشه:دبیر

ملیت:ایرانی

آرامگاه:گنجه، آذربایجان

بیوگرافی مهستی گنجوی

مهستی گنجوی در شهر گنجه متولد شد و همدوره با غزنویان بود. رشید یاسمی معتقد بود که« مهستی» از دو کلمه« مَه» به معنی بزرگ و« سَتی» به معنی خانم تشکیل شده و جمعاً این کلمه به معنی« خانم بزرگ» است. پدرش او را در چهار سالگی به مکتب خانه فرستاد و چون استعدادی سرشار داشت در ده سالگی با ادب زن دانشمند بیرون آمد. او به زیبایی چنگ و عود و تار را می نواخت. مهستی گنجوی بیشتر به خاطر رباعیاتش مشهور شد. او در سروده هایش زنی فتنه‌گر و زیبا بوده که عشاق فراوانی داشته است.

زادگاه مهستی گنجوی، شهر گنجه بوده‌است

همسر مهستی گنجوی

مهستی گنجوی در دوران جوانی از گنجه به مرو و دربار سلطان سنجر رفت. وی سال های زیادی در دربار سنجر بود و به شغل دبیری مشغول بود و پس از سلطان سنجر به گنجه بازگشت و با تاج الدین احمد، مشهور به« پور خطیب» پادشاه گنجه ازدواج کرد و در کنار همسر شاعر و فاضل خود، بقیه ی عمرش را در ارامش به سر برد. همسر وی« تاج الدین امیر احمد» هم شاعر بود و با تخلص پور خطیب و ابن خطیب شعر می سرود. یک رشته از اشعار مهستی به همین پور خطیب منحصر شده است و در کتاب مهستی و امیر احمد ماجرای عشق آنان به قلم جوهری منعکس گردیده است.

دوران زندگی مهستی گنجوی

مهستی گنجوی آنچنان در فن موسیقیدانی پیشرفت کرد که در نوزده سالگی استاد بی مانند و سرآمد همگان شد. وی چنگ و عود و تار را استادانه می نواخت و دوران جوانی اش در هاله ای از ابهام پوشیده است. برطبق نظر برخی از افراد، مهستی گنجوی در نویسندگی، کتابت و محاسبات به درجه ای میرسد که ازهمه ی مردان، گوی سبقت را روزگار می رباید و از دبیران زمان خود می شود.

شیخ عطار در الهی نامه از مهستی گنجوی به عنوان" مهستی دبیر آن پاک جوهر" یاد می کند. برخی نوشته اند که وی" در رشته ی رقص و مجلس آرائی و محافل بزم" سرآمد روزگار بوده و در مجالس پادشاه گنجه به عنوان" ندیمه ی دربار" بزم آرائی می کرده است. با تکیه بر گواهی برخی از تذکره نویسان و ضمن مراجعه به رباعیاتش، او دوبار بدستور شاه زندانی می شود.

دوران زندگی مهستی گنجوی، دوران شکوفایی شعر فارسی است. وی در میان شاعران نامداری چون ادیب صابر ، سید حسن غزنوی، پور خطیب، رشید وطواط، عبدالواسع جبلی، انوری و ...همچون ستاره ای درخشید و جاودان ماند. او با بعضی از این بزرگان هم صحبت بود یا مکاتبه داشت. شعری از او در این میان بجامانده که جواب نامه ی ادیب صابر را در این شعر داده و او را بسیار ستوده است. با اینکه مهستی گنجوی در دربار پادشاهان گنجه و سلطان سنجر بوده ولی در مدح هیچ شخصی ، شعری نگفته است. برعکس آنچه که به مهستی گنجوی تهمت زده اند، وی زنی پاک طینت و روش ضمیر بوده است. تندیسی از مهستی گنجوی در سال ۱۹۸۰ میلادی، در شهر گنجه برپا شد.

از مهستی گنجوی دیوان یا مجموعه ی معتبری در دست نیست

ویژگی های اشعار مهستی گنجوی

در صورتیکه با وسواس تمام کلیه اشعاری را که دارای مدعی بوده و به شعرای دیگر منتسب هستند کنار بگذاریم و از دیدگاه ادبی، رباعیات مهستی گنجوی را مورد دقت قرار دهیم متوجه دو ویژگی در بیان او خواهیم شد که به شرح زیر است:

> خصوصیت اول زبان شعری مهستی گنجوی همان ذکر حرفه ها و صنایع مختلف با بیانی عاشقانه و شاعرانه است که بعنوان تخصص و ویژگی اصلی او شناخته می شود یعنی شهرآشوب سرایی در قالب رباعی.

> ویژگی دوم اشعار مهستی گنجوی استفاده از صنایع ادبی مانند تضاد، طباق، مراعات نظیر، جناس و... است و انصافا در این بخش قدرت سخن و نفوذ کلام مهستی گنجوی هم بسیار زیبا و در کمال استادی است بطوری که در کتب ادبی متقدم و متأخر نویسندگان و ادبا در ذکر مثال برای صنایع شعری از ابیات وی مثال آورده اند.

آثار مهستی گنجوی

« مهستی نامه» دیوان کوچک مهستی گنجوی بوده که به کوشش فراوان آقای« فریدون نورزاد» گرداوری شده و این نخستین و کامل ترین دیوان اوست. این دیوان ۳۱۵ رباعی و ۶۹۰ بیت دیگر شاملغزل، قطعات، لغز، مطایبات و یک نامه منظوم دارد.

دیوان اشعاری از مهستی گنجوی به جا نمانده و رباعی هایی به نام او در نزهة المجالس( تألیف در قرن هفتم)، مونس الاحرار( تألیف در قرن هشتم) و مجموعه ها و تذکره ها به دست آمده است. به دلیل ابتکاری که در انتخاب موضوع ترانه های خود و وصف صاحبان پیشه های گوناگون و سرگرمی های مختلف مردم روزگار خود بکار برده، پیشرو نوع خاصی از شعر شناخته می شود که بعدها در عصر صفوی بیشتر رواج یافته و شهر آشوب نام گرفته است. کتاب مناظرات مهستی با امیر احمد و رباعی هایی که خطاب به هم سروده اند( مشتمل بر ۱۸۵ رباعی از زبان پورخطیب و حدود ۱۱۰ رباعی از زبان مهستی) از قرن هفتم، در دست است.

اشعار مهستی گنجوی بیان عشق و شیدایی، شوخ طبعی و رعنایی، صداقت و زیبایی است و مملو از نشاط و به دور از غم و اندوه است. برخی از تذکره نویسان و تاریخ پردازان اشعار مهستی را بر اثر ناآشنایی با شهرآشوب، نتوانسته اند بفهمند و وی را با تصوراتی نادرست، لاابالی دانسته و در خلال سخن وی را نکوهیده اند؛ در حالیکه مهستی با امکانات زبانی و شوق سرشاری که در اختیار دارد، صاحبان حِرِف و صناعت عصر خویش را زیبارویانی دل فریب می نمایاند.