علت نامگذاری روز دانشجو چیست؟ (+ تاریخچه)

شانزدهم آذر در ایران بعنوان روز دانشجو شناخته شده است

روز دانشجو

دانشگاه ها در تربیت متخصصان متعهد کشور بعنوان جایگاه تعلیم و تربیت، نقش مهمی را ایفا می کنند. مهم ترین و حساس ترین مراکزی که تأثير به سزایی در استقلال یا وابستگی کشور ایفا می کند، همین نهاد می باشد. بنابراین این مراکز همواره مورد تهاجم رژیم های دیکتاتوری و استبداد بوده است. در ۱۶ آذر ۱۳۳۲خورشیدی یکی از این تهاجمات به دانشگاه تهران رخ داد. شانزدهم آذر در ایران بعنوان روز دانشجو شناخته شده است. علت نام گذاری این روز، به یاد کشته شدن سه دانشجو بود که به سرگیری روابط ایران با بریتانیا و دیدار رسمی ریچارد نیکسون معاون رییس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا در دانشگاه تهران در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۳۲( حدود چهار ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد همان سال) اعتراض کردند. به مناسبت شهادت مظلومانه دانشجویان، پس از پیروزی انقلاب اسلامی این روز را در تقویم، به عنوان روز دانشجو انتخاب کردند.

پیشینه روز دانشجو

پس از سقوط حکومت رضاشاه پهلوی و ایجاد فضای بازتر در دهه ۱۳۲۰ و اوایل دهه ۱۳۳۰، در بین دانشجویان دانشگاه تهران( تن ها موسسه مدرن آموزش عالی آن زمان در ایران) فعالیت های سیاسی افزایش پیدا کرد. حزب توده در این دوران، در بین دانشجویان، بسیار نفوذ کرده بود، بگونه ای که بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه تهران بر طبق گزارش های مختلف، عضو یا هوادار این حزب بودند ولی محوریت این حزب در دوران نخست وزیری محمد مصدق و افزایش محبوبیت جبهه ملی در اوایل دهه ۱۳۳۰، در دانشگاه به چالش کشیده شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی این روز را در تقویم، به عنوان روز دانشجو انتخاب کردند

سازمان های سیاسی تشکیل دهنده جبهه ملی، بعد از وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، برای دوره کوتاهی به مقاومت سیاسی در یک ائتلاف ضعیف به نام نهضت مقاومت ملی دست زدند و در پائیز همان سال در تاریخ ۱۶ مهر و ۲۱ آبان، تظاهرات ها و اعتصاب های پراکنده ای در دانشگاه تهران و همچنین بازار، در اعتراض به محاکمه مصدق برگزار شد.

روایت شانزده آذر

روابط ایران و بریتانیا( که در زمان نخست وزیری مصدق قطع شده بود) چند هفته بعد از این وقایع، اعلام شد که از سر گرفته میشود و ریچارد نیکسون به منظور دیدار رسمی به ایران می آید. این موضوع باعث شد تا اعتراضات بوجود آید و به سفارش نهضت مقاومت ملی در ۱۶ آذر، دانشجویان فعال در کلاس ها سخنرانی کردند و محوطه دانشگاه تهران دچار هرج و مرج شد. دولت وقت تصمیم گرفت تا اعتراضات را سرکوب کند و از هرگونه اقدام بعدی پیشگیری کند.

پس از این که سربازان و نیرو های ویژه ارتشی به دانشگاه هجوم آوردند، با یورش به کلاس های درس، صد ها دانشجو را بازداشت و زخمی کردند. در دانشکده فنی، نیرو های امنیتی تیرهایی شلیک کردند که احمد قندچی، آذر( مهدی) شریعت رضوی و مصطفی بزرگ نیا که از دانشجویان این دانشکده بودند؛ کشته شدند. نیکسون در فردای آن روز به ایران سفر کرد و در دانشگاه تهران توسط نیرو های نظامی اشغال شده بود در رشته حقوق، موفق به کسب دکترای افتخاری شد. وقایع آذر ۱۳۳۲، درواقع واکنش دولت کودتا به فعالیت های دانشجویی را بیان میکرد و در پی آن سرکوب نظام مند تمامی اشکال دیگر مخالفتها، اتفاق افتاد.

نام گذاری بعنوان روز دانشجو

یکی از مراکز اجتماع و مباحثه مخالفان حکومت پهلوی در خارج از ایران، کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور نام داشت که ۱۶ آذر را به عنوان روز دانشجو انتخاب کرد. پس از آن سالانه دانشجویان در این روز، اقدام به برگزاری اعتصاب های دانشجویی می کردند و در واقع ۱۶ آذرماه در بین روشنفکران، برای ارزیابی میزان نفرت از حکومت استبدادی و توانایی و نفوذ مخالفان به معیار خوبی تبدیل شد.

گرامیداشت روز دانشجو

از آن زمان ، این روز در ایران، اهمیت تاریخی برجسته ای دارد. دانشجویان در هرسال، روز ۱۶ آذر را برای اعتراض به مشکلات اجتماعی کشور و مشکلات خود اختصاص میدهند ، البته به دلیل حضور نیروهای امنیتی، بیشتر این اعتراضات به خشونت کشیده می شود.

روز دانشجو در ایران، اهمیت تاریخی برجسته ای دارد

دانشجویان در روز ۱۶ آذر، علاوه بر اعتراضات روز دانشجو به برگزاری اعتراضاتی برای دانشجویان بازداشتی در زندان، پرداختند. دانشجویان در نزدیک دانشگاه ها تجمع و اعتراض می کردند، بیشتر دانشجویان در ابتدا موضع های سیاسی خود را با پلاکارد و شعارهایی بیان می کنند، دانشجویان برای حمایت از اعتراضات سراسری کارگران در سال ۱۳۹۸ در دانشگاه بهشتی اعتصاب غذا کردند و در خیابان، ظرف غذاهایشان را به صورت ردیفی گذاشتند. از دیگر اعتراضاتی که در مقابل دانشگاه امیرکبیر برگزار شد می توان به شعارهای حمله به شخصیت های سیاسی نظیر خامنه ایی و سلیمانی و همچنین آتش زدن تصاویرشان اشاره کرد ، علاوه بر آن در این اعتراضات، دانشجویانی کشته و یا زخمی شدند.

روز دانشجو به روایت شهید چمران

اظهارات شهید چمران درمورد حادثه ۱۶ آذر این چنین بود:

وقایع روز ۱۶ آذر، در نظر من بگونه ای ترسیم شد كه گویى همه را به چشم مى بینم. در گوش من، صداى رگبار مسلسل، طنین مى اندازد. پس از رگبار، سكوت وحشتناکی حاکم شد که بدنم را مى لرزاند. در میان این سكوت دردناك، آه بلند و ناله جان گداز مجروحین را مى شنوم. در آن روز و روزهاى بعد، دانشكده فنى خون آلود را به راى العین مى بینم........

روز دانشجو به روایت علی شریعتی

علی شریعتی درباره رویداد ۱۶ آذر ۱۳۳۲ برای سه دانشجویی که به شهادت رسیدند، این چنین می نویسد:اگر مجبور به زنده ماندن نبودم؛ دربرابر دانشگاه، خودم را آتش می زدم. همان جایی که« آذر» مان در ۲۲ سال پیش ، در آتش سوخت. درمقابل« نیکسون»، او را قربانی کردند. این سه یار دبستانی که هنوز درحال تحصیل بودند، تمایلی به گرفتن کوپن نان همچون دیگران نداشتند تا از پشت میز دانشگاه به پشت پاچال بازار بروند و سر در آخور خویش فرو برند. چندین هم دوره ای از آن سال آمدند و بعد از اتمام کارشان رفتند ولی این سه تن، الگوی دیگران شدند تا بقیه ببیند و از آنها عبرت بگیرند. آن ها هرگز نمی روند، همیشه خواهند ماند، آن ها« شهیدند» . این« سه قطره خون» که هم چنان بر چهره دانشگاه ما، تازه و گرم است. ای کاش می توانستم با تن خاکستر شده ام، این سه آذر اهورایی را بپوشانم ولی نه، باید زنده بمانم و در سینه ی خود، این سه آتش را نگهدارم.

علت نامگذاری روز دانشجو ، به یاد کشته شدن سه دانشجو بود

گردآوری: بخش فرهنگی سرپوش