سیستم قرعه‌کشی فروش خودرو مهندسی شده است؟

به گزارش تسنیم، فروش خودرو توسط خودروسازان با سیستم قرعه کشی که دو سه سالی است شروع شده، همیشه با ابهاماتی همراه بوده است و عموم مردم معتقدند که شانس کمی در برنده شدن طرح های فروش خودرو دارند. البته هر چه فاصله  قیمتی کارخانه تا بازار خودروها افزایش می یابد رغبت خریداران در شرکت در طرح های فروش خودروسازان هم برای کسب سود بیشتر می شود. اما از آن طرف عرضه محدود و سازوکار نادرست فروش خودروها عاملی شده تا مردم نسبت به این فروش ها تردید داشته و با ناامیدی در طرح های فروش خودروسازان شرکت کنند.

نا گفته نماند در چند سال اخیر وزارت صمت و  خودروساز با این بهانه که حجم متقاضی زیاد است اقدام به اعلام  پیش شرط هایی برای خریداران خودرو کردند تا شاید از این طریق مصرف کننده واقعی به سمت خرید خودرو برود و نیاز بازار تاحدودی برطرف شود، غافل از اینکه سازوکار فروش خودرو همچنان با ایرادات زیادی همراه است و قرعه کشی و رهن یک ساله سند ها توسط خودروسازان هم نتوانست فروش خودرو را قانونمند کند و دلال بازی حواله ها و اعلام تبلیغات در ثبت نام خودرو به شرط قبولی نیز در بازار رونق پیدا کرد.

هستند شمار زیادی از خریداران خودرو بیش از ۲۰ یا ۳۰ بار در طرح های فروش شرکت کرده اند اما در هیچ کدام از طرح ها برنده نشدند، معمولا این افراد ادعا می کنند که این قرعه کشی ها یک شوی تبلیغاتی است و اصلا خودرویی تحویل مردم نمی شود و خودشان با شگردهای خاص به هر کس که دلشان بخواهد خودرو می فروشند. 

در پاسخ به این ابهامات خودروسازان هم می گویند در این طرح ها خودروهای تولیدی به صورت محدود عرضه می شود و قرعه کشی ها با حضور مسئولان مربوطه صورت می گیرد و به هیچ عنوان تخلفی در کار نیست. اما شرایط بازار خلاف این صحبت ها را نشان می دهد و  برخی حواله هایی که با قرعه کشی صادر شده بودند سر از بازار آزاد در می آورند و مصرف کننده هم به ناچار با پرداخت هزینه هایی اقدام به خرید آنها می کند.

البته خودروسازان مدام این موضوع را تکذیب و حتی می گفتند با متخلفین خرید و فروش حواله برخورد شده و به آنها خودرویی تحویل داده نمی شود اما از آن طرف به راحتی معاملات حواله ها انجام و افرادی هم با دریافت مبالغی نسبت به ثبت متقاضیان اقدام می کنند.

در نهایت، بهم ریختگی بازار، عرضه محدود خودرو و افزایش فاصله قیمتی کارخانه تا بازار خودرو عاملی شد تا وزارت صمت اخیرا دست به کار شده و خبر ایجاد یک سامانه فروش یکپارچه خودرو را اعلام کند تا تخلفات و دلال بازی به صفر رسیده و مصرف کننده واقعی بتواند خودروی خود را خریداری کند.

*نسخه جدید وزارت صمت برای فروش خودرو

بعد از رسانه ای شدن این موضوع فروش خودروسازان از نیمه اردیبهشت ماه متوقف و قرار شد سه‌شنبه ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ نخستین دوره فروش خودرو در این سامانه فروش یکپارچه خودرو در یک بازه‌ زمانی یک‌هفته‌ای انجام شود. در این مدل از فروش خودرو وزارت صمت اعلام کرد  تقدم یا تأخر زمان ثبت‌نام، هیچ تأثیری بر قرعه‌کشی و شانس برنده شدن نخواهد داشت و مراسم قرعه‌کشی با نظارت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان انجام می‌شود. عرضه خودرو بر اساس این سامانه بسیار متنوع و چندبرابر ظرفیت دوره‌های پیشین خواهد بود و خودروسازان موظف‌اند تمام محصولات خودروهای سواری خود را در این سامانه یکپارچه عرضه کنند و هیچ‌گونه استثنایی برای تخصیص خودرو به مشتریان خارج از این سامانه وجود نخواهد داشت.

با توجه به اطلاعیه وزارت صمت همه چیز برای فروش ضابطه مند خودرو آماده بود و بیش از ۴ میلیون نفر هم در این طرح شرکت کردند، بعد از اتمام مهلت ثبت نام مراسم قرعه کشی انجام و قرار شد با احراز هویت ثبت نام کنندگان اسامی اعلام شود، بماند که وزارت صمت در انتشار اسامی تأخیر داشت و همین امر نقطه آغاز شروع ابهامات مردم در این مدل از فروش خودرو بود اما نکته مهم اینجاست وزارت صنعت در روند اعلام اسامی اعلام کرد" این وزارتخانه تنها ناظر بر فروش و تخصیص خواهد بود به نحوی که بخش نظارت از بخش اجرایی کاملا جدا شده و دولت به‌هیچ عنوان دخالتی در کار (به‌ویژه در فعالیت بنگاه‌های خصوصی) نخواهد داشت. اجرای کار با خودروسازان است و دولت نظارت خواهد کرد که کارها به درستی انجام شود."

بر همین اساس اسامی منتخبان اعلام شد و برندگان ۷۲ ساعت فرصت داشتند تا نسبت به واریز وجه اقدام کنند اما در این مرحله مشکل جدی برای برخی خریداران به وجود آمد به نحوی که این افراد پس از اعلام نتایج اولیه در سامانه جزو "برنده اول" طرح بودند اما در زمان واریز وجه به آنها اعلام شد  "شما جزو منتخبین رزرو قرعه‌کشی هستید" و امکان واریز وجه را ندارید. 

آن دست از افرادی که با این مشکل روبه رو شده بودند اعلام می کردند که پس از اعلام نتایح در روز ۱۱ خرداد اسامی آنان به عنوان منتخبان اول (اصلی) اولین فروش خودرو در قالب سامانه یکپارچه تخصیص خودرو اعلام شد اما وقتی می خواستند برای واریز وجه خودرو یا مبلغ علی‌الحساب اقدام کنند، موفق به واریز نمی‌شدند؛ و با پیام "شما جزو منتخبین رزرو قرعه‌کشی این دوره سامانه یکپارچه تخصیص خودرو  هستید" مواجه شده‌اند.

*پیامک هایی که خبری از برنده شدن نداشت

بر این اساس این افراد بایستی منتظر می ماندند تا چنانچه برندگان اصلی در مهلت تعیین شده برای پرداخت وجه  اقدام نکردند از لیست رزروی‌ها جایگزین شوند. جالب تر اینجاست  دلالان بازار خودرو تنها چند روز پس اعلام نتایج اولین دوره طرح فروش یکپارچه تخصیص خودرو، برای خرید و فروش حواله‌ها دست به کار شدند. این در حالی است که یکی از شرایط قید شده در این طرح، ممنوعیت واگذاری حواله خرید خودرو به غیر ذکر شده است.

صدیف بیک‌زاده رئیس سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان شب گذشته درباره ابهامات پیش‌آمده در اعلام نتایج تخصیص خودرو از طریق سامانه یکپارچه گفته بود: برای جلوگیری از قرعه‌کشی‌های دوباره در یک فرآیند تخصیص، حدود ۱۲هزار نفر به‌عنوان منتخبان ذخیره مشخص شدند؛ اما این موضوع به‌صورت شفاف در سامانه یادشده، مشخص نشد و ابهاماتی ایجاد کرد.

وی در ادامه توضیح داد: برای رفع دغدغه‌های ایجادشده برای کسانی که به‌عنوان منتخب ذخیره مشخص شده‌اند، هماهنگی‌های لازم انجام شده است تا در قالب سازوکار مشخصی، فرآیند تحویل خودرو با طرح‌هایی مانند فروش فوری، فوق‌العاده و پیش‌فروش که توسط خودروسازان اعلام شده است و منتخبان نیز برای آن‌ها ثبت‌نام کرده‌اند، پیگیری شود و برای آنان از سوی وزارت صمت تخصیص خودرو در قالب این طرح‌ها، انجام شود.

بیک‌زاده افزود: در سامانه یکپارچه، نفر اصلی یا ذخیره بودن مشخص نشد و متأسفانه اطلاع‌رسانی نادرست از سوی برخی خودروسازان نیز بر این ابهامات دامن زد و نگرانی‌ها را دوچندان ساخت. البته تغییر رویه تخصیص خودرو، اعمال نظارت‌های شدید و شفاف‌سازی نیز فشار مضاعفی را بر سیستم جدید تخصیص خودرو وارد کرده بود که پیش از این، کنترل‌ها و نظارت به این حد نبوده است.

درحالی این مقام مسئول وزارت صمت مقصر این موضوع را خودروسازان معرفی می کند اما سوال اینجاست مگر سازوکار اعلام اسامی اصلی و رزرو در خودروسازان تعریف نشده بود ؟ در طرح های قبلی چگونه اسامی به صورت تفکیک شده اعلام می شد اما این بار این اختلال به وجود آمده است؟ مگر نه اینکه هر بار باید اشکالات برطرف و فروش خودرو به صورت قانونمند تری انجام شود چرا این بار که همه بر نظارت یکپارچه خودرو در سامانه فروش تأکید می کردند چنین خطایی به وجود آمد؟

موتمنی رئیس اتحادیه نمایشگاه داران خودرو در همین ارتباط به خبرنگار تسنیم می گوید: به نظر من این قرعه کشی ها بیشتر به لاتاری شبیه است هرکس شانس خود را امتحان می کند اگر برنده شد و پولش را داشت که سرمایه گذاری انجام می دهد اگر پولش را نداشت حواله را می فروشد فقط اینجا شانس افراد است که حرف اول را می زند.

وی افزود: برای حل مشکلات بازار خودرو باید به صورت ریشه ای عمل کرد. معنی ندارد برای ۲۰۰ هزار خودرو ۴ میلیون نفر ثبت نام کنند به اعتقاد من از این تعداد افراد متقاضی بیش از ۳ میلیون و ۹۰۰ فقط برای امتحان شانس خود آمده اند. اگر برنده شدند و پولی در اختیار نداشتند حواله ها را می فروشند.

*دلالان چشم خود را به ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان سود نمی بندند

وی افزود: شنیده ام حواله ها را ۵۰ تا ۶۰ میلیون می فروشند با این شگردها مشتری تراشی می کنند در بعضی از موارد وقتی پای معامله می آیند از فروشنده اقرارنامه و تعهد می گیرند که در زمان مقرر خودرو را تحویل خریدار بدهد. به اعتقاد من تنها راهکار مدیریت بازار فقط افزایش عرضه است. اگر عرضه مناسب باشد همه برای ثبت نام خودرو صف نمی کشند .امروز در بعضی از خودروها تا بیش از ۱۰۰ درصد سود وجود دارد چه کسی از این سودها چشم پوشی می کند ؟ وقتی حرف سود ۲۰۰ میلیونی تا ۴۰۰ میلیونی است، راه های نفوذ به خودی خود پیدا شده و همه سوءاستفاده می کنند. این همه خودرو که در بازار است آیا از طریق قرعه کشی وارد بازار شده اند طبیعتاً خیر به هرکس هم می گویید قبول نمی کند. در مجموع این قرعه کشی ها دردی از بازار دوا نمی کند. سازوکار فروش خودرو اصلاٌ منطقی نیست.

اعلام این ابهامات و بروز اینگونه اشتباهات در روند قرعه کشی،  نشان می دهد که رویه فروش خودرو در کشور منطقی نیست و خلا های بسیاری دارد که این موضوع از دید متخلفین پنهان نبوده و آنها به راحتی از این طریق به سود های بالایی دست پیدا می کنند. 

زمانی که وزارت صمت طرح فروش و تخصیص خودرو در قالب سامانه یکپارچه را رونمایی کرد  یکی از اهدافش را شفافیت در فروش، حذف همین خرید و فروش حواله‌ها و حذف دلال‌ها و واسطه‌ها مطرح کرد، اما به نظر می رسد متأسفانه این بار هم همانند طرح های قبلی دلالان برنده بازی بودند و مصرف کننده واقعی نتوانست نسبت به خرید خودرو اقدام کند چراکه تمامی خودروها به صورت سند آزاد تحویل خواهند شد و قرار نیست سند آن در رهن شرکت خودروساز باقی بماند همین امر کار را برای خریداران و فروشندگان حواله حتی راحت‌تر از قبل هم کرد.

البته طبق قوانین، خرید و فروش حواله خودرو قانونی نیست و در صورتی که این اتفاق رخ دهد، خودروساز اجازه ابطال قرارداد فروش را دارد. از سوی دیگر باتوجه به اینکه برخی دفترخانه‌های اسناد رسمی برای خرید و فروش این حواله‌ها وکالت‌نامه صادر می‌کردند، معاون اسناد سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در زمان آغاز فروش خودرو در سامانه یکپارچه اعلام کرد "دفاتر اسناد رسمی اجازه خرید و فروش خودروهای حواله‌ای را ندارند و چنانچه دفترخانه‌ای اقدام به این کار کند، طبق قانون با آن برخورد خواهد شد" با این حال باز هم بازار تخلف داغ است و آن دسته از افرادی که موفق به ثبت نام شدند اما پولی برای تکمیل وجه ندارند در تلاش برای فروش سهمیه خود هستند.

بررسی ها نشان می دهد وزارت صمت قصد داشت تا با ایجاد چنین سامانه‌ای، حذف دلالان و تخصیص خودرو به مصرف‌کننده واقعی را عملی کند اما سازوکار نامناسب عاملی شد تا همچنان خودرو به مصرف‌کننده واقعی نرسد و برخی افراد با ثبت‌نام و شرکت در قرعه‌کشی، بدون پرداخت هیچ وجهی، درآمد چند میلیون تومانی کسب می‌کنند. 

خبرنگار ما برای بررسی بیشتر این موضوع و پاسخ به ابهامات وارده گفت وگویی با بیگ زاده رئیس سازمان حمایت انجام داده که در ادامه می خوانید.

در طول دو سال اخیر فروش خودرو از طریق قرعه کشی با انتقادات زیادی از سوی مصرف کنندگان روبرو شده است از یک طرف وزارت صنعت و خودروسازان اعلام  می کنند در فروش ها هیچ تخلفی صورت نگرفته و متقاضیان می توانند نسبت به خرید خودرو اقدام کنند اما از آن طرف بازار دلالی حواله ها  و گرفتن پول برای درآوردن اسم‌ها از قرعه کشی ها داغ است. برخی می گویند بیش از ۳۰ بار در قرعه کشی ها شرکت کردند اما برنده نشدند. خودروساز نیز مدام اعلام می کند سازوکارهای قرعه کشی قانونی است و تخلفی درکار نیست. اما اکثریت مردم  این موضوع را باور نداشته و معتقدند فروشهای خودرو فقط یک شو است و محصولات بین خودشان توزیع می شود و فقط تعداد اندکی از مردم می توانند صاحب خودرو شوند. اقای بیگ زاده شما به عنوان رئیس سازمان حمایت از مصرف کنندگان این طرح های فروش خودرو را چگونه می بینید. چرا با وجود تاکیدات بسیار، سامانه فروش یکپارچه خودرو نیز در اولین فروش خود نتوانست رضایت مصرف کنندگان را کسب کند و با اشکالاتی روبرو شده است؟

در طرح های قبلی به دلیل شکاف قیمتی بسیار بالای خودروها تقاضا بیش از عرضه بود به عنوان مثال در برخی از طرح های فروش فوری ۱۱ میلیون نفر متقاضی خرید بودند این عدم تناسب باعث شد همیشه یک نارضایتی در طرح های فروش بوجود بیاید. متقاضی موفق به ثبت نام نمی شد از آن طرف عرضه خودرو هم در بازار کم بود و قیمت ها روند صعودی داشت.

امروز همچنان شکاف قیمتی وجود دارد و تغییری در قیمت ها به وجود نیامده است.

ما در وزارت صمت درصددیم تقاضا و عرضه را مدیریت کنیم تا در کنار واردات خودرو بازار به سمت آرامش حرکت کند. قرار است بخشی از تقاضا از محل واردات تامین و بخشی از تقاضا نیز از طریق خودروسازان صورت گیرد. در طرح های قبلی این ابهام وجود داشت که خودروساز محصولات را به چه کسانی تحویل می دهد ما در سامانه آمدیم این موضوع را تجمیع کردیم و روند فروش منطقی شده است، میزان عرضه و تحویل محصول به خریداران به صورت روشن و شفاف است. می خواهیم با افزایش عرضه به مرور قرعه کشی را حذف کنیم.

آقای بیگ زاده متاسفانه همچنان این موضوع مطرح است که فروش خودرو مهندسی می شود و خریداران شانس کمی در خرید خودرو دارند.

شاید قبل از این شائبه هایی مطرح بود اما این بار ما به صورت شفاف عمل کرده ایم قبلا لیست رزروی ها اعلام نمی شد افراد نمی دانستند که آیا رزروی هستند یا خیر. اگر نفرات اصلی در تکمیل وجه اقدام نمی کردند نمایندگی ها با رزروی ها تماس گرفته و با منت می گفتند شما برنده قرعه کشی شدید درحالیکه متقاضی قبلاً برنده رزروی شده بود اما اطلاعی از این موضوع نداشت. حالا ما این لیست را منتشر کردیم.

چه ضمانتی هست این اقدامات دوباره تکرار شود؟

در گذشته افرادی به رزروی ها زنگ می زدند و می گفتند اگر می خواهید برنده خودرو شوید، باید  هزینه ای را پرداخت کنید درحالیکه متقاضی رزرو شده بود. ما سامانه فروش را یکپارچه کرده ایم؛ پیش از این همه در تمام طرح های فروش شرکت می کردند اما در سامانه گفته ایم که فقط یک شانس برای ثبت نام وجود دارد همین عاملی می شود که شانس برنده شدن برای افراد افزایش پیدا کند. ناگفته نماند مانع عرضه قطره چکانی خودرو شده ایم. در طرح های قبلی خودروساز به صورت سلیقه ای خودروها را به فروش می رساند. در یک مقطعی حجم فروش بسیار کم می شد که همین موضوع تنش را در بازار ایجاد و شکاف قیمتی افزایش پیدا می کرد.

در خصوص شگردهای افراد برای ثبت نام در طرح های فروش صحبت کنید.

در طرح های قبلی یک فرد می توانست با درج اطلاعات فرد دیگری موبایل خود را اعلام کند که در این شرایط اگر برنده می شد پیامک برای فرد ثبت نام کننده ارسال می شد درحالیکه فردی که مشخصات آن در طرح درج شده هیچ اطلاعی از این موضوع نداشت. ما در سامانه آمده ایم اطلاعات هویت افراد را کنترل کرده ایم و گفتیم که باید کد ملی با شماره موبایل همخوانی داشته باشد.

حتی برخی از نمایندگی ها از اطلاعات مشتریان خود سواستفاده کرده و نسبت به ثبت نام اقدام می کردند اما موبایل خودشان را می دادند که همین موضوع مشکلات زیادی را به وجود آورده بود. در بخش قانون حمایت از خانواده پیش از این ضمانت اجرایی وجود نداشت اما این بار از طریق ثبت احوال کنترلها را انجام داده و اطلاعات افراد را مورد ارزیابی قرار دادیم. لیست برنده شدگان را از خودروسازان گرفته ایم و اعلام کردیم اگر در زمان مقرر خودرو تحویل مشتری نشود با آنها برخورد خواهیم کرد چرا که تعهدات داده شده است.

با توجه به صحبتهای شما درطرح های قبلی ایرادات قابل توجهی در فروش خودرو وجود داشت اما چرا امروز که شما می گویید ما تمام ایرادات را برطرف کردیم، بازار نقل و انتقال حواله خودرو داغ شده است. مشتریانی که نمی توانند تکمیل وجه کنند سهمیه خود را با دریافت مبالغی به فروش می رسانند همین موضوع بازار دلالی را افزایش داده است. 

بله. قبلا در نقل و انتقال خودرو محدودیتی وجود نداشت اما این بار ما قابلیت نقل و انتقال خودرو به غیر را محدود کرده ایم. حالا اگر مشتری می خواهد سهمیه خود را بفروشد و خریدار با این شرایط حاضر به خرید خودروی او هست عواقب آن متوجه خریدار است. ما هیچ مسئولیتی در این رابطه قبول نمی کنیم. چرا که نقل و انتقال سند خودرو به غیر در یک بازه زمانی ممنوع است. البته ما دنبال اجرای قانون پولشویی در نقل و انتقال خودرو نیز هستیم به نحوی که می خواهیم نقل و انتقال خودرو را در سامانه تجارت درج کنیم. برای اینکه شائبه مهندسی شدن قرعه کشی خودرو را برطرف کنیم اعلام کرده ایم که باید تمام فروش ها در سامانه انجام شود و خودروساز هیچ دخالتی ندارد.

در طرح های قبلی فروش این شائبه وجود داشت که اسامی برخی به صورت سفارشی در قرعه کشی ها درمی آمد این درحالی است که آن مقطع نیز اعلام می کردند قرعه کشی ها با حضور نهادهای نظارتی انجام می شود و هیچ دخالتی در ان صورت نمی گیرد.

بله این شائبه وجود داشت اما دخالت انسانی در سامانه فروش یک پارچه خوردو به صفر رسیده است.