دو موضوع واردات برنج و خودرو همواره با حاشيه همراه بوده است.واردات برنج در عين ممنوعيت،قفل بودن سايت ثبت سفارش و ورود ۱۵ هزار خودرو به صورت غيرقانوني از گمركات، موضوعات آشنايي هستند كه بارها در ايران سوژه رسانه‌ها قرار گرفته‌اند. اواخر فروردين امسال بود كه رسانه‌ها در خصوص پشت پرده واردات غيرقانوني خودرو مطالبي منتشر كردند، اين در حالي است كه خبر واردات غيرقانوني خودرو در ماه‌هاي پاياني سال ۹۶ به گوش مي‌رسيد.
داستان از اين قرار است كه سودجويان فرصت را غنيمت شمرده و زمانی كه سایت ثبت سفارش خودرو بسته بود، به واردکنندگان خودرو پیشنهاد دریافت مبلغ ۵ تا ۲۰ میلیون تومان و اجازه دسترسی به سایت ثبت سفارش خودرو را دادند. اگرچه اين اتفاق دور از ذهن به نظر مي‌رسد اما به گفته فعالان این صنف، چنین اتفاقی شدنی است. بنابر مطالبي كه در رسانه‌ها مطرح شده، سال گذشته برخی واردکنندگان در ايامي كه سایت ثبت سفارش خودرو قفل شد، بدون هيچ دردسري پول داده و اقدام به واردات انواع خودرو كرده‌اند.
به اين ترتيب آنها كه به سامانه ثبت سفارش دسترسی داشتند، توانستند بیش از ۶ هزار خودرو وارد کنند؛ البته اين آمار چند روز پيش توسط نایب رییس انجمن واردکنندگان خودرو نقض شد. او گفته بود عددی که داریم، بیش از این مقدار است و طبق اطلاعات در زمان بسته بودن ثبت سفارش بیش از ۱۵ هزار دستگاه خودرو به صورت غیرقانونی وارد شده است.
ثبت سفارش‌هاي جعلي
در بازه زمانی تیر تا دی سال گذشته، ثبت سفارش جدید برای خودرو متوقف بود اما گفته می‌شود در این مدت تعدادی خودرو به صورت غیرقانونی ثبت سفارش و وارد شده است. خبر واردات غيرقانوني، در بهمن سال ۹۶ منتشر وبه گوش مسئولان رسيد. سال گذشته موضوع ثبت سفارش‌های شايبه‌دار و فاقد اصالت برای نخستین بار از سوی مرکز حراست وزارت صنعت رسانه‌ای شد. حراست وزارت صنعت، معدن و تجارت به صورت رسمی اعلام کرد که در راستای اجرایی کردن تدابیر دولت و دستور ویژه وزیر صنعت، معدن و تجارت براي مبارزه با فساد و صیانت از حقوق بیت‌المال، تمامی خودروهایی که در زمان ممنوعیت واردات خودرو (از ۸ تیر ۹۶) از مبادی غیر قانونی و با روش‌های نامتعارف ثبت سفارش شده‌اند (اعم از خودروهایی که وارد کشور شده یا در گمرکات کشور موجود هستند)، شناسایی شده و براساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به مراجع ذی‌ربط برای برخورد با متخلفان منعکس شده است.
اين در حالي بود كه ابتدای سال جاری هنوز جزيیاتی از ثبت سفارش‌های جعلی برای واردات خودرو از سوی وزارت صنعت منتشر نشده بود. اما دفتر جرایم سازمان‌یافته گمرک ایران در ابلاغیه به گمرکات اجرایی بیش از ۶۴۸۱ خودرو را به دلیل استفاده از ثبت سفارش‌های جعلی مشمول مقررات کالای قاچاق اعلام کرده است. بر این اساس تمامی خودروهایی که ثبت سفارش آنها از ۲۸ تیر تا ۹ دی سال قبل انجام شده باشد، به دلیل استفاده از ثبت سفارش‌های شايبه‌دار مشمول مقررات قاچاق شده اند.
پيدا كنيد پرتقال فروش را
بنابراين با علنی شدن تخلف صورت‌گرفته در واردات خودرو، گمرک با انتشار اطلاعیه‌هایی توپ را در زمين سازمان توسعه تجارت انداخت. ريیس گمرک در اظهاراتی، سازمان توسعه تجارت را به ثبت سفارش خودرو برای عده‌ای خاص متهم کرد. پس از یک‌هفته ريیس سازمان توسعه تجارت ساكت نماند و دو روز پيش نسبت به ثبت غیرقانونی سفارش اقرار کرد و آن را خارج از اراده این سازمان خواند. مجتبی خسروتاج، اعلام کرد که در زمان بسته بودن ثبت سفارش واردات خودرو در سال گذشته، ۶۴۰۰ دستگاه خودرو به صورت غیرقانونی ثبت سفارش و وارد شده است. در اين ميان گمرک می‌گوید ما بر اساس سامانه ثبت سفارش خودرو که زیر نظر وزارت صنعت است، اقدام به واردات کردیم و مقصر را سازمان توسعه تجارت مي‌داند، حال بايد پيدا كرد پرتقال فروش را!
توپ در زمين وزارت صنعت
در عين حال پيش از اين فرود عسگری، ريیس کل گمرک ایران گفته است: همه کالاهایی که وارد کشورشده و باید از گمرک ترخیص شوند، طبق ماده ۸ مقررات صادرات و واردات باید دارای ثبت سفارش معتبر باشند. بنابراين ترخیص خودرو از گمرک در زمان ممنوعیت ثبت سفارش طبق قانون انجام شده و این موضوع را که چگونه امکان ثبت سفارش آن در زمان بسته بودن سایت فراهم شده، باید از وزارت صنعت پیگیری کرد.
در حال حاضر بین گمرک و سامانه ثبت سفارش که متعلق به توسعه تجارت است، ارتباط الکترونیک وجود دارد. زمانی که شما می‌خواهید کالایی را از جمله خودرو اظهار کنید، باید کد هشت رقمی را وارد باکس كنيد تا سیستم به شما اجازه دهد مراحل بعدی را انجام دهید، اگر ثبت سفارش توسط سیستم فراخوانده نشود ،چیزی به‌‌عنوان اظهار نداریم. تعداد خودروهای ثبت‌سفارش‌شده در زمان بسته بودن سایت ثبت سفارش خودرو بیش از ۶ هزار دستگاه بوده و این اقدام در سایت ثبت سفارش سازمان توسعه تجارت صورت گرفته است.
بي‌اعتمادي به سامانه ثبت سفارش
پيامدهاي اين اتفاق و اتفاق‌‌هاي شبيه به اين در كشورمان مي‌تواند عدم بي اعتمادي به سازمان‌ها و مراجع دولتي باشد. تا به حال اگر اعتماد و اتكاي افراد به سامانه‌هاي ثبت سفارش بيشتر بود اما اكنون ديگر اين سامانه‌ها نيز مورد هجوم سودجويان قرار گرفته‌اند و ديگر اطمينان از اين سامانه‌ها به پول‌هاي زيرميزي فروخته شده است. پس از اين اخبار، اتفاق تكراري به وقوع مي‌پيوندد و تمام سازمان‌هاي مسئول به جان يكديگر مي‌افتند و هر كدام تقصير را برگردن ديگري مي‌اندازد.
واردات غيرقانوني بیش از ۱۵ هزار خودرو
اما در همين حال فرهاد احتشام‌زاد، نایب رییس انجمن واردکنندگان خودرو در واکنش به صحبت‌های رییس سازمان توسعه تجارت مبنی بر تایید واردات غیرقانونی ۶۴۰۰ دستگاه خودرو در زمان بسته بودن ثبت سفارش در سال گذشته، می‌گوید: واردات غیرقانونی ۶۴۰۰ دستگاه خودرو را تایید کرده‌اند اما عددی که ما داریم، بیش از این مقدار است و طبق اطلاعات در زمان بسته بودن ثبت سفارش بیش از ۱۵ هزار دستگاه خودرو به صورت غیرقانونی وارد شده است. به هر حال این اتفاق عجیبی است که رخ داده است. مشکل اینجاست که وقتی ثبت سفارش به صورت غیرقانونی بسته می‌شود، رانت و فساد ایجاد می‌کند. البته نباید تعجب کرد که چرا این اتفاق رخ داده است بلکه باید سیستم‌ها را ارتقا داده و اخلاق‌مداری را توسعه دهند.
اذعان به تخلف و بي‌خبري از متخلفان
مجتبی خسروتاج با اشاره به اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهند پس از توقف ثبت‌سفارش، تخلف صورت گرفته است، بيان کرد که برای روشن شدن این موضوع پرونده تخلفات به دستگاه‌های ذی‌ربط امنیتی_قضایی ارسال شده و به‌طور حتم تخلف صورت گرفته است. این اشکال هم می‌تواند در سیستم و هم در افرادی باشد که در ارتباط با ثبت سفارش بودند اما وقتی موضوع را با واردکننده‌ها در میان می‌گذاریم، می‌گویند کارمندان‌مان ثبت سفارش انجام داده‌اند و ما از آن بی‌خبریم.
ما تایید می‌کنیم تخلفاتی صورت گرفته و اعلام هم کردیم کدام شرکت‌ها و واردکنندگان چه نوع تخلفاتی انجام داده‌اند؛ چون این موارد، در شرایطی انجام شده که مرتب اطلاع‌رسانی می‌کردیم. در این ایام ثبت سفارش برای این افراد و شرکت‌های خاص ممنوع است ما اینکه آنها چطور توانستند این کار را انجام دهند باید به‌صورت فنی رسیدگی شود و گمرکات تعداد خودروهای ترخیصی پس از اعلام توقف ثبت سفارش را اعلام کنند.
آي پي‌ها در حال بررسي‌اند
مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو بيان كرده است: نمی‌توان گفت این افراد از کارمندان وزارت صنعت بودند اما از طرق مختلف به سایت ثبت سفارش خودرو دسترسی داشتند. اين موضوع كه آی‌پی‌ها ثبت سفارش واردات خودرو را تایید کردند، در حال بررسی است و به زودی تمام این افراد شناسایی خواهند شد. برخی خودروها که با شیوه غیر قانونی وارد شدند در گمرک هستند و برخی دیگر حتی تحویل مشتریان شده‌اند. به هرترتیب سفارش دهنده و تایید‌کننده ثبت سفارش باید پاسخگو باشد. گمرک در واردات خودروها در زمان بسته بودن ثبت سفارش خودرو مقصر نیست.گمرک با توجه به تاییدیه سازمان توسعه تجارت، اجازه واردات خودرو را می‌دهد.
تخلفات هيچ ارتباطي به گمرك ندارد
سعيد احمد خاني، مديركل روابط عمومي گمرك در خصوص پيگيري پرونده واردات غيرقانوني خودرو به «قانون» مي‌گويد: «سازمان توسعه تجارت به ما اعلام كرد كه ۶۴۴۱ خودرو ثبت سفارش غيرقانوني بوده است. اينكه در سيستم چگونه غيرقانوني ثبت شده كاري نداريم. اعلام كردند و به علت اينكه سازمان توسعه تجارت ضابط قضايي نيست، پرونده را به ما دادند تا فراخوان دهيم و ببينيم تكليف آنها از سوي گمركات چيست كه توسط مركز جرايم سازمان يافته در حال بررسي است. نتيجه آن كه مشخص شد، اطلاعات را در اختيار رسانه ها قرار مي‌دهيم. ما سامانه جامع گمركي داريم.
سيستم ما سامانه جامع گمركي است و اين سامانه به شكلي طراحي شده كه تا كد و مجوز ثبت سفارش تاييد نشود، اجازه ثبت سفارش به هيچ‌كس داده نمي‌شود. تمام كالاها مشمول اين طرح هستند. خودرو را در دو مرحله تاييديه مي‌گيريم كه يكي مرحله ارسال آن و ديگري زماني است كه مي‌خواهد از نمايندگي‌ها خارج شود كه براساس سامانه توسعه تجارت از آن تاييد مي‌گيريم. اينكه چگونه ثبت سفارش شده است و اين افراد و شركت‌ها چطور كد سفارش را دريافت كرده‌اند، هيچ ارتباطي به گمرك ندارد. اما در خصوص اين موضوع ما ضابط قضايي هستيم و سازمان توسعه و تجارت به لحاظ حقوقي و قضايي پرونده را برعهده مركز مبارزه با جرايم سازمان يافته گمرك قرار داده كه در حال پيگيري است».
قوانين سخت فساد مي‌آورد
فربد زاوه/ كارشناس صنعت خودرو
تا جايي كه مي‌دانم گمرك در ميان زنجيره است و نمي‌تواند تخلفي انجام دهد.پس سازمان توسعه و تجارت واردات غيرقانوني خودرو را انجام داده است. خسروتاج نيز آن را رد نكرد و گفت كه آن را گزارش كرديم.آن‌قدر سيستم ثبت سفارش سختگيرانه است كه يك عدد خودرو هم مساله است و نمي‌دانم چطور اين اتفاق صورت گرفته است! بايد كد هشت رقمي براي افراد ثبت شود كه با اين كد مي‌توانند خودرو وارد كنند. بدون اين كد ثبت سفارش و واردات خودرو امكان پذير نخواهد بود. گمرك نمي تواند اين كد را توليد كند و جاي ديگر اين كار را انجام مي‌دهد. به نظر مي رسد تخلفي در سازمان توسعه و تجارت اتفاق افتاده است.
تنها يكي از پيامدهاي اين واردات غيرقانوني، بي اعتمادي مردم است. به‌طور حتم كار يك نفر هم نبوده و بخش آي تي و بسياري جاها بايد درگير باشند كه اين اتفاق رقم خورده باشد. اين موضوع بسيار مهم است. اين سامانه در مورد ارز هم مي‌تواند شك و شبهه ايجاد كند. ارزي كه به فرد اختصاص داده مي شود، ارزي است كه به او تعلق نمي‌گرفته است يا به طور مثال ارزي به عده‌اي تعلق مي‌گيرد اما در ازاي آن وارداتي صورت نمي‌گيرد. اميدوارم نتيجه نهادهاي نظارتي به زودي تهيه شود. اگر نظارت سريعي اتفاق بيفتد و متخلفان، چه در حوزه دولت ،چه در ميان تجار معرفي شوند و مراجع قضايي اقدام كنند، اين اميد را به جامعه مي‌دهد كه اگر تخلفي صورت بگيرد، پيگيري مي‌شود.
در اين ميان دو موضوع مطرح است؛ زماني سيستم فاسد مي شود كه قوانين سخت و پيچيده باشد مانند همين موضوع كه واردات، بي‌دليل ممنوع شده باشد. موضوع ديگر عدم شفافيت در ميان مسئولان و مقامات دولتي است. براي مثال وزير اسبق صنعت، معدن و تجارت، حرف‌هاي ضد و نقيضي مطرح مي‌كرد (مي‌گفتند ثبت سفارش بسته نشده اما بسته شده بود. مي‌گفتند ديتا را جابه جا مي‌كنند). بنابراين هيچ توضيحي در مورد واردات نمي‌دادند. رفتارهاي غيرشفاف كه در دولت‌ها اتفاق مي‌افتد، عامل فساد است. توضيح و شفاف‌سازي، اعتمادسازي مي‌كند و هر شكلي از فساد بي‌اعتمادي به وجود مي‌آورد و رابطه ميان دولت و مردم را خراب مي‌كند. اگر تخلفات پيگيري شود، خيال مردم راحت خواهد بود كه جايي به اين تخلفات رسيدگي مي‌شود.
فاطمه گنج كريمي
- 9
- 1
