به گزارش دنیای اقتصاد، استفاده جهان‌شمول از تکنولوژی‌های مرتبط با روبات‌ها و هوش مصنوعی مرکز پژوهش‌های مجلس را بر آن داشت تا به بررسی قوانین مربوط به هوش مصنوعی و قواعد مدنی در حوزه روباتیک در پارلمان اروپا بپردازد. اخیرا دفتر مطالعات بنیادین حکومتی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با بیان اینکه شاید روبات‌ها هنوز چندان فراگیر نشده باشند، اما زمان قانونگذاری برای آنها فرارسیده است به بررسی مقوله هوش مصنوعی و قانونگذاری پرداخته است.
در این گزارش که به مختصری از آن اشاره می‌شود، آمده است: بدون تردید هر قانون جامع و کارآمدی باید به الزامات و ویژگی‌های خاص اعصار مختلف توجه کند. در عصر پیشرفت بسیار سریع هوش مصنوعی و فناوری روباتیک، بی توجهی به فرصت‌ها و چالش‌های این حوزه جامعه را با مسائلی پیش‌بینی نشده روبه‌رو خواهد کرد. این مسائل نوظهور از چشم جهانیان دور نمانده است و کشورهای پیشگام در حوزه هوش مصنوعی و روباتیک تلاش می‌کنند در زمینه قانون‌های حاکم بر طراحی، ساخت، تجاری‌سازی و همچنین مسائل اجتماعی، اخلاقی و امنیتی مرتبط با آنها نیز پیشتاز باشند. قوه قانونگذاری کشور ما نیز برای حفظ پویایی خود باید به تحولات شگرف در فناوری‌های هوش مصنوعی و روباتیک حساسیت نشان داده و خود را برای قانونگذاری درباره موضوعات مختلف این حوزه آماده کند. به این دلیل تجربه دیگر کشورها می‌تواند راهنمای مناسبی برای این مسیر در اختیار قانون‌گذاران قرار دهد.
«قواعد قانون مدنی در حوزه روباتیک» که مصوبه پارلمان اروپا در سال ۲۰۱۷ است نشانگر واکنش کشورهای اتحادیه اروپا نسبت به مسائل قانونی و اخلاقی برخاسته از فناوری‌های هوش مصنوعی و روباتیک است. پارلمان اروپا در این گزارش با در نظر داشتن قوانین و حقوق اساسی پیشین مورد قبول اتحادیه و با توجه به نظرات کمیته‌های مختلف، خط‌مشی کلی قوانین آینده روباتیک و هوش مصنوعی را ترسیم، مخاطرات و مزایای احتمالی را گوشزد و پیشنهادهایی را برای ساختارهای قانونی، اخلاقی و حقوقی لازم در این حوزه مطرح می‌کند که ازجمله مهمترین آنها می‌توان به طرح تأسیس آژانس روباتیک و هوش مصنوعی اتحادیه اروپا، ارائه یک منشور اخلاقی برای مهندسان و گواهینامه‌هایی برای کاربران و طراحان اشاره کرد.
قواعد قانون مدنی در حوزه روباتیک
این قوانین همچنین با پیشنهادهایی برای کمیسیون قواعد قانون مدنی در حوزه روباتیک همراه است. به‌طوری که در بخشی از قواعد قانون مدنی در حوزه روباتیک آمده است: نظر به اینکه بشریت در آستانه عصری ایستاده است که به نظر می‌رسد روبات‌ها و آدم‌ماشین‌ها و دیگر مظاهر هوش مصنوعی که روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شوند، کاملا آماده‌اند که یک انقلاب صنعتی نوین را شکوفا کنند، چراکه هیچ قشری از جامعه از تأثیرات آن دور نخواهد ماند.
در بخش دیگر این قوانین تاکید شده که در ۲۰ سال گذشته، آماراشتغال به سبب توسعه فناوری پیوسته افزایش یافته و توسعه روباتیک و هوش مصنوعی ممکن است ظرفیت این را داشته باشد که زندگی و شیوه‌های کار را دگرگون کرده و نیز در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت، روباتیک و هوش مصنوعی نوید این را می‌دهد که مزایای صرفه‌جویی و بهره‌وری را نه‌‌تنها در تولید و تجارت، بلکه در بخش‌هایی مانند حمل و نقل، مراقبت پزشکی، عملیات نجات، آموزش وکشاورزی به ارمغان آورد و در عین حال امکان پرهیز از قراردادن انسان در معرض شرایط پرخطر از قبیل شرایط خطرناک و پاکسازی مکان‌های دارای آلودگی سمی را فراهم کند.
در ادامه این گزارش تاکید شده است: از سویی دیگر توسعه روباتیک و هوش مصنوعی به‌طور قطع بر چشم‌انداز محیط کار تأثیر خواهد گذاشت که ممکن است موجب پیدایش نگرانی‌هایی تازه درباره مسوولیت و حذف نگرانی‌های پیشین شود. به همین علت در مواردی که شرایط اضطراری یا دشواری‌هایی روی می‌دهد، مسوولیت قانونی باید هم از چشم‌انداز مدل کسب وکار و هم در الگوی طراحی کارگران به‌روشنی توضیح داده شود.
بنابراین لازمه روند موجود به سمت اتوماسیون این است که افراد درگیر در توسعه و تجاری‌سازی هوش مصنوعی، از آغاز امنیت و اخلاق را در نظر داشته و آگاه باشند که آنها باید آمادگی پذیرش مسوولیت قانونی در قبال کیفیت فناوری تولیدی خود را داشته باشند؛ همچنین دیگر جنبه‌ها از جمله دسترسی به داده و محافظت از داده شخصی و حریم خصوصی باید مورد توجه واقع شود، چراکه این نگرانی وجود دارد حتی بدون دخالت انسان برقراری ارتباط میان نرم‌افزارها و دستگاه‌ها با یکدیگر و با پایگاه‌های داده روی دهد بنابراین در اصول کلی مربوط به این قوانین تاکید شده که اتحادیه می‌تواند نقشی اساسی در تعیین آن اصول اخلاقی بنیادی بازی کند. انقلاب در فناوری باید به گونه‌ای شکل داده شود که در خدمت بشریت باشد و مزایای روباتیک و هوش مصنوعی پیشرفته باید به گونه‌ای گسترده و به اشتراک گذاشته شود که تا حد ممکن از مخاطرات بالقوه پرهیز شود.
اصول کلی توسعه روباتیک و هوش مصنوعی
در این گزارش تاکید شده که توسعه فناوری روبات باید بر تکمیل توانایی‌های انسان و نه جایگزینی آنها تمرکز کند؛ بنابراین توجه به این امر ضروری است که در توسعه روباتیک و هوش مصنوعی، تضمین شود انسان‌ها همیشه بر ماشین‌های هوشمند کنترل دارند و باید به امکان توسعه یک پیوند عاطفی میان انسان‌ها و روبات‌ها توجه خاصی شود به‌ویژه در گروه‌های آسیب‌پذیر همچون (کودکان، کهنسالان و افراد دارای معلولیت).
اصول اخلاقی
همیشه باید این امکان وجود داشته باشد که به منطق و پایه و اساس هر تصمیمی که به کمک هوش مصنوعی اتخاذ شده است پی برد، چراکه این تصمیمات می‌تواند تاثیر مهمی بر زندگی یک یا چند شخص داشته باشد و همواره باید امکان آن وجود داشته باشد که محاسبات سیستم هوش مصنوعی را به شکلی قابل فهم برای انسان تبدیل کرد. یکی از پیشنهادها این است که روبات‌ها باید مجهز به «جعبه سیاه» پیشرفته باشند تا اطلاعات مربوط به منطقی که در تصمیم‌های آن نقش داشته است در آن ذخیره شود.
هواپیماهای بدون سرنشین (RPAS)
در بخش دیگر این گزارش به استفاده از هوش مصنوعی در بخش حمل و نقل اشاره شده است که یکی از مباحث مهم در آن در بحث استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین است. در این گزارش تاکید شده با توجه به پیشرفت‌های مثبت فناوری هواپیماهای بدون سرنشین به‌ویژه در زمینه عملیات جست‌وجو و نجات اهمیت یک چارچوب در سطح اتحادیه برای هواپیماهای بدون سرنشین حفاظت از ایمنی، امنیت و حریم خصوصی شهروندان اتحادیه ضروری است و از کمیسیون می‌خواهد پیشنهادهای پارلمان را در مصوبه ۲۹ اکتبر ۲۰۱۵ درباره استفاده ایمن از سامانه‌های هواپیمایی کنترل از راه دور (RPAS) که معمولا به نام وسایل هوایی بدون سرنشین (UAVs) یا پهپادها شناخته شده هستند، در حمل و نقل شهری پیگیری کند. همچنین کمیسیون خواستار این است که ارزیابی‌هایی از مسائل ایمنی مرتبط به کاربرد گسترده هواپیماهای بدون سرنشین ارائه کند و موضوع نیاز به یک سامانه ردیابی و تشخیص الزامی را برای سامانه‌های هواپیمایی کنترل از راه دور(RPAS) بررسی کند.
روبات‌های پزشکی
با توجه به اهمیت آموزش، پرورش و آمادگی برای متخصصان بخش سلامت، ازجمله پزشکان و دستیاران مراقبت، برای اطمینان از بالاترین درجه صلاحیت تخصصی ممکن، همچنین حراست و حمایت از سلامت بیمار، تاکید شده که به تعریف حداقلی از الزامات حرفه‌ای یک جراح برای انجام عمل جراحی و اجازه استفاده از روبات‌های جراحی، نیاز است. این درحالی است که احترام به اصل نظارت بر خودمختاری روبات‌ها امری حیاتی است، به این معنا که طرح اولیه معالجه و تصمیم نهایی درباره اجرای آن همواره برعهده یک جراح انسانی باقی می‌ماند.
روند رو به رشد تشخیص شخصی با استفاده از یک روبات متحرک نیاز به پزشکانی آموزش‌دیده برای مواجهه با موارد تشخیص شخصی دارد چراکه چنین فناوری‌هایی نباید رابطه پزشک-بیمار را تضعیف کند یا به آن صدمه بزند، بلکه باید با هدف کاهش خطرات خطای انسانی و افزایش کیفیت زندگی و امید به زندگی، به پزشکان در تشخیص بیماری یا درمان بیماران یاری برساند. از سوی دیگر روبات‌های پزشکی این ظرفیت را دارند که هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی را کاهش دهند، از این طریق که متخصصان پزشکی را قادر کند تمرکز خود را از درمان به پیشگیری منتقل کنند و از این طریق که منابع مالی بیشتری را برای تطبیق بهتر با نیازهای گوناگون بیماران، آموزش پیوسته متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و پژوهش فراهم سازند.
آموزش و اشتغال
پیش‌بینی کمیسیون اروپا خاطرنشان می‌سازد ممکن است تا سال ۲۰۲۰ اروپا با کمبود حدود ۸۲۵ هزار نفر کارشناس در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات روبه‌رو شود و اینکه ۹۱ درصد مشاغل حداقل به مهارت‌های پایه‌ای دیجیتال نیاز خواهند داشت؛ بنابراین نخستین گام به سوی هم‌ترازی کمبودهای بازار کار و تقاضا است تا به نحو چشمگیری از توسعه توانایی‌های دیجیتال در همه گروه‌های سنی فارغ از وضعیت شغلی حمایت کند؛ همچنین لازمه رشد روباتیک این است که کشورهای عضو، نظام‌های یادگیری و آموزشی منعطف‌تری را بسط دهند تا اطمینان حاصل شود که راهبردهای مهارت با نیازهای اقتصاد روبات همخوانی دارد.
همچنین علاقه‌مندی زنان جوان بیشتری به یک شغل دیجیتال و استخدام زنان بیشتری در مشاغل دیجیتال برای صنعت دیجیتال، برای خود زنان و اقتصاد اروپا سودمند خواهد بود بنابراین از کمیسیون و کشورهای عضو خواسته شده تا طرح‌هایی ابتکاری را برای حمایت از زنان در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و بالابردن مهارت‌های الکترونیکی آنها راه‌اندازی کنند.
مسوولیت
توسعه فناوری روباتیک نیازمند فهم بهتری از مبانی مشترکی است که در ارتباط با فعالیت‌های مشترک انسان-روبات به‌وجود می‌آید و این اصل که باید بر دو رابطه متقابل مهم مبتنی شوند؛ یعنی پیش‌بینی‌پذیری و هدایت پذیری. این دو رابطه متقابل برای تصمیم‌گیری درباره اطلاعاتی که باید میان انسان‌ها و روبات‌ها به اشتراک گذاشته شود و چگونگی دستیابی به مبنایی مشترک میان انسان‌ها و روبات‌ها برای امکان همکاری بدون اصطکاک انسان-روبات، ضروری است. به همین دلیل از کمیسیون می‌خواهد طرحی را برای یک ابزار قانونی راجع‌به پرسش‌های قانونی مرتبط با توسعه و استفاده از روباتیک و هوش مصنوعی که در ۱۰ تا ۱۵ سال آینده که قابل پیش‌بینی هستند، ارائه دهد. به نظر می‌رسد بررسی چنین قوانینی این امکان را به کارشناسان و مسوولان تصمیم‌گیرنده خواهد داد تا تغییرات روباتیک در تمام زمینه‌های جامعه را پیش‌بینی و همگام با تحولات جهانی تصمیم‌گیری کرده و قوانین را به‌روز کنند.
- 14
- 1
