نکات مبهم رزمایش قطع اینترنت در کشور

روز گذشته با انتشار خبری در فضای مجازی مبنی بر اجرای رزمایش قطع اینترنت در ایران، باز هم شوک دیگر به فعالان عرصه استارتاپ کشور وارد شد؛ فعالانی که امروزه خود با مشکلات متعددی مواجه هستند و چنین شوک‌هایی تنها عرصه را بر آنها تنگ‌تر می‌کند. بر مبنای این خبر، ۷ بهمن ماه به منظور قطع خدمات بانکی در خارج از کشور، رزمایش قطع اینترنت در ایران کلید می‌خورد و به این ترتیب بسیاری از این شرکت‌ها با مشکلاتی عدیده مواجه خواهند شد.

رزمایش در یک نگاه

اما داستان چیست؟ ماجرا از این قرار است که اواخر دی ماه یکی از شرکت‌های ارائه‌دهنده درگاه پرداخت اینترنتی خبر اجرای رزمایش قطع اینترنت در کشور را منتشر کرد و نسبت به قطع برخی سرویس‌های مبتنی بر کارت بانکی هشدار داد. در متن این اطلاعیه آمده است: «پیرو اطلاعیه صادره از شاپرک و بنا بر اعلام پدافند غیرعامل کشور، به‌منظور رزمایش قطع اینترنت به‌ اطلاع می‌رساند، تمام سرویس‌های مبتنی بر کارت در تاریخ ۷ بهمن ۹۷ از ساعت ۱۰ تا ۱۲ به‌مدت دو ساعت قطع خواهد بود.

در این فرآیند تمام پذیرندگان دارای سرور خارج از کشور، از دسترس خارج خواهند شد. بدیهی است پس از پایان رزمایش تمامی سرویس‌ها به حالت عادی خود باز خواهند گشت. در آینده نزدیک این رزمایش به‌تناوب تکرار شده و در نهایت تمامی پذیرندگانی که دارای سرویس خارج از کشور هستند از سرویس پرداخت خارج خواهند شد. لذا پیشنهاد شده است نسبت به انتقال سرور خود به داخل کشور اقدام کنند.»

این اطلاعیه پر چالش

انتشار این نامه واکنش‌های متفاوتی را از سوی فعالان جامعه استارتاپی کشور به همراه داشت و بسیاری نیز عنوان کردند که این نامه ابهاماتی دارد. یکی از مسئولانی که بلافاصله نسبت به این موضوع واکنش نشان داد، «امیر ناظمی» معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بود. رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران در حساب توئیتری خود نوشت:« این موضوع را بررسی خواهیم کرد اما نیاز به بررسی‌های جدی وجود دارد تا ببینیم که آیا چنین موضوعی در تناقض با حقوق کاربران هست یا نه؟ کدام نهاد با چه قلمرویی از اختیارات می‌تواند درخصوص این موضوع تصمیم بگیرد؟»

مهدی عبادی، دبیر انجمن فین تک‌ها دلیل این اطلاعیه را به بانک مرکزی مرتبط می‌داند و در گفت‌وگو با «ایران» می‌گوید: بعضی صرافی‌ها و افرادی که کار ارزی انجام می‌دهند، دستگاه پوز را از PSPها گرفته‌اند و سپس دستگاه‌های پوز خود را به بیرون از ایران  انتقال داده‌اند. در این حالت ایرانی‌های خارج از کشور با دسترسی به این دستگاه‌ها، با استفاده از کارت شتاب خود، دلار و سایر ارزها را از این افراد دریافت می‌کنند. حالا دغدغه بانک مرکزی این است که صادرکنندگان، دلار و ارز خود را وارد کشور نمی‌کنند به همین علت رئیس بانک مرکزی با این دغدغه، به شاپرک دستور داده است تا تمام دستگاه‌های پوز که بیرون از ایران مورد استفاده است را به شکلی قطع کند.

وی افزود: راهکار بانک مرکزی در این شرایط، منطقی و درست به نظر نمی‌رسد چرا که  همه درک می‌کنند بانک مرکزی درخصوص ارزها دغدغه دارد و می‌خواهد بحران را کنترل کند ولی این راهکار درست نیست. این اقدام بر کسب و کارهای نوپا تأثیر منفی می‌گذارد چون که کسب و کارهای نوپا دیتاسنتر و تجهیزات لازم در داخل کشور ندارند بنابراین از سرویس دهنده‌های خارج استفاده می‌کنند.

ازسوی دیگر سرویس‌های آنها پایدارتر و ارزان‌تر است و عموماً سرورهای کسب و کارهای نوپا بیرون از کشور قرار دارد. عبادی یادآور شد: استفاده از سرور و دیتاسنترهای ایرانی نه تنها ۶ برابر گرانتر از سرورهای خارجی است بلکه دارای پایداری کمتری نیز هست و در صورت استفاده، پایداری سرورهای آنها افت شدیدی پیدا خواهد کرد به عبارتی اگر پایداری سرویس‌های ابری خارج از ایران ۹۹.۰۹ باشد در ایران در بهترین شرایط ۹۹.۰۲ خواهد بود. وی ادامه داد: بانک مرکزی باید با کسب و کارهایی که مانع ورود ارز به کشور نمی شود برخوردی متفاوت داشته باشد.

دبیر انجمن فین‌تک‌ها درباره انتقال سرور سایت‌هایی که درگاه پرداخت دارند به داخل کشور نیز گفت: این اقدام برای سرویس‌دهندگان بسیار هزینه‌بر خواهد بود و از سوی دیگر، زمان زیادی نیز باید صرف آن شود. به همین دلیل بر اساس گفت‌وگوهای انجام شده، قرار است این اتفاق به مرور رخ دهد و مدل هم به این شکل است که گاهی اوقات دو ساعت سرویس قطع شود تا سرویس غیرپایدار باشد و سرویس‌دهندگان مجبور شوند سرورهای خود را به داخل ایران منتقل کنند.

عبادی همچنین یادآور شد: بخشی از کسب و کارهای نوپا محتوای دیجیتالی و آموزشی تولید می‌کنند و دارای مشتریان خارج از کشور هستند پس این بخش از کسب و کارها مشتریان خود را که بیشتر از ایرانیان مقیم خارج از ایران هستند از دست خواهند داد چون ایرانیان مقیم خارج با کارت بانکی خود محتواهای آموزشی را که در داخل تولید می‌شود خریداری می‌کنند. وقتی این رزمایش عملیاتی شود آنها نمی توانند از داخل ایران محتوا خریداری کنند به این ترتیب کسب و کارهای نوپا متضرر می‌شوند و بخشی از مشتریان و درآمد خود را از دست می‌دهند.

وی افزود: فین تک‌ها نیز از این موضوع متضرر می‌شوند چون کسب و کارهای نوپا را فین تک‌ها سرویس می‌دهند و با عملیاتی شدن این اقدام فین تک‌های فعال نیز بخشی از تراکنش‌های خود را از دست می‌دهند. با این اتفاق، پول ایرانیان خارج از کشور که در ایران حساب بانکی دارند، مسدود می‌شود و نمی‌توانند برداشت کنند که این با حقوق این افراد تناقض دارد. آنها حق دارند به پول خود دسترسی داشته باشند.

میلاد جهاندار که در زمینه فین تک‌ها به کسب و کارهای نوپا خدمات ارائه می‌دهد نیز اقدام بانک مرکزی و برگزاری رزمایش را غیرکارشناسی خواند و گفت: اینترنت بر پایه ارتباطات شکل می‌گیرد و وقتی اینترنت قطع می‌شود اصلی ترین ویژگی، از آن گرفته می‌شود. به نظرم با این اقدام می‌خواهند کسانی که سرویس‌های پرداخت ارائه می‌دهند را تحت فشار قرار دهند تا سرور خود را به داخل کشور بیاورند.

جهاندار گفت: به جرات می‌گویم سرویس دهندگان داخلی خوشحال هم می‌شوند که سرورهای خود را به داخل ایران منتقل کنند چرا که با این اقدام ،سرعت کار بالا می‌رود و می‌توانند سرویس مناسب تری به کاربران خود ارائه دهند ولی بهتر است سرورهایی باکیفیت و ارزان در کشور مهیا کنند.

«محمد کشوری» یک کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز در گفت و گو با سایت دیجیاتو درباره این نامه و تبعات آن گفت: «مانور، اتفاق بدی نیست و آمادگی را نشان می‌دهد. اما اینکه مانور به صورت دائمی و در قالب یک سیاست انجام شود تا با زور و اجبار، سایت‌ها در داخل کشور میزبانی شوند توجیه ساده‌ای ندارد. اگر گفته می‌شد سایت‌هایی که به شکل مستقیم خدمات مالی ارائه می‌دهند باید به داخل کشور منتقل شوند، می‌توانست توجیهی داشته باشد اما بر اساس این نامه، سایت‌هایی که سرویس می‌گیرند (درگاه دارند) هم باید سرور خود را به داخل کشور منتقل کنند.»

محمدجعفر نعناکار، مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات دیروز در واکنش به انتشار خبر رزمایش قطع اینترنت در توئیتر خود نوشت: «در خصوص نامه یکی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت مبنی بر عدم ارائه خدمت به سرویس های مستقر در خارج از کشور با دستور امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات موضوع را پیگیری نمودم، با عنایت به اینکه مستندی دال بر انتقال اجباری سرورها یافت نشد موضوع انتقال اجباری سرورها مختومه گردید.»

گفتنی است به اعتقاد بسیاری از کارشناسان در الزام شبکه ملی اطلاعات گفته شده که سایت‌های دولتی باید در داخل کشور میزبانی شوند اما  اینکه بخواهیم همه سایت‌ها را با ابزارهای مختلف به داخل کشور ارجاع دهیم، مطلوب نیست. گاهی سیاست تشویقی تعرفه‌ای در نظر گرفته می‌شود و اساساً کسب‌وکارها ترغیب به چنین استفاده‌ای می‌شوند.

اما با ابزارهای از نوع رزمایش قطع اینترنت باید گفت به نوعی به این کسب و کارها ظلم می شود. از سوی دیگر گفته می شود در‌هاستینگ‌های داخل کشور موانع و مشکلاتی هم وجود دارد که از جمله آن می توان به دستور فیلترینگ یک سایت که در داخل هم میزبانی می‌شده اشاره کرد که با این فیلتر به نوعی داده‌ها از بین رفته است و در مجموع باید گفت ابزارهای سلبی هیچ گاه پاسخ نداده است همچنان که رئیس جمهوری در اظهار نظر جدید خود در این خصوص هشدار داده است.

رزمایش احتمالی قطع اینترنت به چه معنا است؟

طبق بندهای بخشنامه مربوط به این رزمایش، این اتفاق روز هفتم بهمن ماه از ساعت ۱۰تا۱۲ اجرایی خواهد شد و در این ساعات همه کارت‌خوان‌های فروشگاهی، درگاه‌های پرداخت‌های اینترنتی، پرداخت‌های موبایلی و نیز کیوسک‌های پرداخت الکترونیک که میزبان اطلاعات و مدیریت شبکه‌ آن‌ها بیرون از ایران است، از کار می‌افتند و احتمالا در این دوساعت خریدها یا پرداخت‌های اینترنتی بسیاری با مشکل روبه‌رو می‌‌شوند.

اگر این رزمایش تکرار شود و خدماتی که به تراکنش‌های اینترنتی برای فروش نیاز دارند، دچار مشکل می شوند و در نتیجه بسیاری سایت‌ها و اپ‌ها از تاکسی‌های آنلاین، تا وب‌سایت‌های خرید اینترنتی و... ناچارند سرورشان را به ایران بیاورند.

یعنی این رزمایش جز درگاه‌های پرداخت و پذیرندگان، دامنه‌گسترده‌تری از وب‌سایت‌ها را هدف‌گرفته تا آن‌ها را مجبور کند همه ساختارشان را به ایران بیاورند.

بر اساس این گزارش، برخی گمانه زنی ها حکایت از آن دارد که در آینده نزدیک، این رزمایش تکرار می‌شود تا در نهایت کلیه پذیرندگانی که دارای سرویس خارج از کشور هستند اقدام به انتقال سرورهای خود به داخل کشور کنند.