چای بعد از آب اصلی ترین نوشیدنی در ایران است و این امر بر پویایی صنعت چای کشور از دیرباز تاثیرگذار بوده است. با این وجود آنچه در ایران تولید می شود تنها بخشی از مصرف داخلی را تامین می کند و مابقی از طریق واردات تامین می شود.
به طوری که به گفته احمد رضا بخشی، نماینده سازمان جهانی چای و مدیرعامل انجمن تخصصی چای دمنوش و فرآوروده های گیاهی ایران در وزارت جهاد ۷۰ تا ۸۰ درصد چای مصرفی در ایران از طریق واردات تامین می شود.
آنچه در ادامه می خوانید حاصل گفتگوی بازار با احمدرضا بخشی است.
*در حال حاضر وضعیت بازار چای داخل و بازار جهانی را چگونه ارزیابی می کنید؟
در ابتدا باید بدانیم که در رتبه بندی جهانی ما چهارمین مصرف کننده چای هستیم و در این خصوص با توجه میزان تولیدی که داریم تکاپوی مصرف کشور را نمی دهند. بنابراین ۷۰تا ۸۰ درصد مصرف کشور را از کشورهایی مانند سریلانکا، هند و کنیا تامین می کنیم و مقداری جزئی هم از کشورهای دیگری وارد می کنیم. به عبارت دیگر با توجه به تحریمها و ارتباطی که ایران با هندوستان دارد در سالهای اخیر شاهد هستیم غالب چای مصرفی خارجی ما هندی است که جای کشور سریلانکا را گرفته است. به طوری که اگر کل واردات را ۱۰۰درصد در نظر بگیریم حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد آن از هندوستان وارد می شود و مابقی از دیگر کشورها نامبرده وارد می شود.
*تحلیل شما از قیمت فعلی چای وارداتی چیست؟ چقدر منطبق با واقعیت بازارهای جهانی است؟
همانطور که می دانید تا پیش از این به چای ارز تعلق می گرفت و این باعث می شد که قیمت چای کنترل شود اما طی دو سال گذشته ارز چای برداشته شد و ارز نیمایی به آن تعلیق می گیرد که این امر موجب افزایش قیمت چای شد. به عبارت دیگر در چند ماه اخیر افزایش بی سابقه قیمت دلار و بالا رفتن قیمت ارز نیمایی و هزینه هایی که تاجر بابت برگرداندن ارز پرداخت می کند، باعث شده که هزینه ها بالا برود و لذا الان شاهد رشد بی سابقه قیمت چای در بازار هستیم.
البته رشد قیمتی که الان در بسته بندی های چای می بینید در برخی موارد غیر واقعی است و به نوعی حباب است. به همین دلیل امیدواریم در ماه های آینده با نظارت سازمانهای نظارتی جلوی این افزایش بدون دلیل قیمت چای را بگیریم. به عبارت دیگر قیمت چای وارداتی یک افزایش طبیعی دارد و یک حباب دارد که بعضا برخی از افراد در هر صنفی متخلف هستند و بر این حباب ها دامن می زنند. امیدواریم نظارت کنند و نگذارند این حباب بیش از این رشد کند.
*با توجه به اینکه تولید چای در داخل نیز همواره با مسائلی همراه است، تحلیل شما از وضعیت فعلی تولید چیست و این صنعت را مستلزم چه تغییر و تحولاتی می دانید؟
مساله اینجا است که سطح زیرکشت در شمال کشور با توجه به کاهش بارندگی ها در سالهای اخیر، و همچنین به واسطه عدم رغبت چای کاران به دلیل اینکه سودی که متصور است را دریافت نمی کند کاهشی است و اکثر مزارع ما به سمت ویلایی شدن پیش می رود و این حمایت قاطع دولت را از صنعت چای و کشاورزان ما داخل می طلبد. از سوی دیگر لازم است که کارخانه دار را به عنوان تولید کننده در نظر نگیریم چون کارخانجات چای فرآوری چای را انجام می دهند و لذا صنایع تبدیلی هستند. اما تولید کننده وقتی گفته می شود منظور چای کاران هستند. بنابراین باید حمایت از تولید کننده که کشاورزان هستند، صورت بگیرد. اگرچه در این حوزه اقداماتی شده اما کافی نیست؛ یعنی وقتی می خواهیم از تولید کننده ها حمایت کنیم باید نماینده های آنها را در موقع تصمیم گیری ها داشته باشیم اما بعضا به جای نماینده تولید کننده ها از نماینده کارخانه داران استفاده می شود که ربطی به تولید ندارند!
*حمایت از چایکاران و کشاورزان از نگاه شما دقیقا چه نوع اقداماتی محسوب می شود؟
در ابتدا باید بدانیم که ارزش چایی که در ایران تولید می شود یک ششم قیمت جهانی چای است چون از نظر کمی و کیفی نتوانسته ایم خود را به صنعت چای جهان برسانیم. به عبارت ساده تر در ۴۰ سال گذشته هیچ کار جدیدی روی چای انجام نداده ایم. این در حالی است که حمایت از تولید در همه دنیا در وهله اول حمایت «علمی پژوهشی» است. در این صورت است که متوجه می شویم با تغییرات ژنتیک مثل سایر محصولات کشاورزی می توان محصول و چای ایرانی پرمحصول تولید کنند یعنی از این طریق چای کیفی پرمحصول تولید می شود.
بخش دوم حمایت در واقع حمایت «عملی» است که شامل ساپورت کشاورزان و تولید کننده های ما در بکار گیری از انواع ماشین آلات کشاورزی در این صنعت است. از سوی دیگر این نوع حمایت ها می تواند شامل حمایت هایی که در حوزه منابع صورت می گیرد مثل واگذاری زمین هایی که می تواند به افزایش سطح تولید کمک کند باشد.
*اخیرا انجمن تخصصی چای دمنوش و فراوروده های گیاهی ایران را تاسیس کرده اید. اصلی ترین اهداف این انجمن چیست؟
در واقع ما این انجمن را با این هدف که بتوانیم هر دمنوشی که قرار است تولید شود را بر اساس پایه چای داخلی باشد؛ یعنی قصد داریم از این طریق برای چای تولیدی ارزش افزوده تولید کنیم. به این معنا که به جای اینکه یک کیلو چای را به قیمت ۶۰ سنت تا یک دلار صادر کنیم با تبدیل آن به انواع دمنوش ها و فرآورده های گیاهی با نرخ ۴ تا ۵ دلار صادر کنیم. آن هم در شرایطی که این صنعت در دنیا رایج و پویا است و در ایران نیز چند شرکت به صورت محدود کار می کنند. اما برای اینکه بتوانیم این صنعت را در کشور شکوفا کنیم باید در تولید چای تغییراتی ایحاد کنیم تا محصول تولیدی ما قابلیت این ترکیب را داشته باشد.
*در نهایت این کار انجمن چه منفعتی برای کشاورز خواهد داشت؟
این کار باعث افزایش درآمد تولید کننده یعنی کشاورزان خواهد بود. در بخش دوم هم کارخانجات تولید چای را داریم که موجب شکوفایی صنعت کارخانه داری چای در کشور نیز خواهد شد؛ یعنی وقتی پایه کار را درست کنیم تمامی بخشها به صورت یک زنجیره بهم وصل هستند و به تبع همگی ارتقا می بایند.
*چشم انداز شما از وضعیت آتی بازار چای چیست؟
در طی هفته های اخیر با مشکل بزرگی مواجه بوده ایم که اگر این روند ادامه یابد در ماه های آینده با رشد وحشتناک قیمت چای در کشور مواجه هستیم. متاسفانه به دلیالی جلوی ثبت سفارش و واردات چای از کشور هندوستان گرفته شده است یعنی یک بخشنامه یک شبه زده شده و اجازه واردات برخی کالاها از جمله چای گرفته شده است! این در حالی است که با توجه به تحریم ها، بنابر مواضع سیاسی که دولت توانست با هند برقرار کند وابستگی صنایع غذایی بیشتر به سمت هندوستان رفته است. با این وجود این بخشنامه یکباره بدون اینکه با کارشناسان صنفی و انجمن های تخصصی صحبت شود که حداقل یک کشور جایگزین تعریف شود، عملی شده است. این امر باعث می شود در ماه های منتج به پایان سال که باید تنظیم بازار را برای خرید شب عید مردم داشته باشیم متاسفانه با افزایش قیمت مواجه شویم. به عبارت دیگر به دلیل اینکه الان مجوز واردات چای از هند لغو شده در ماه های منتهی به سال ۱۴۰۲ با افزایش ۲برابری قیمت چای مواجه خواهیم بود.
- 12
- 5
